Uzuri wa ambavyo hatutovijua

Takribani miaka 30 iliyopita,Pico Iyer alisafiri kwenda Japan, akaipenda nchi na akahamia huko. Mfwatiliaji wa karibu wa roho ya binadamu, Iyer anasema kwamba sasa anaona anajua machache kuhusiana na Japan -- au, hakika, kuhusu chochote kile -- kama ambavyo alidhani anajua miongo mitatu iliyopita. Kwenye hii tafakari ya kishairi kuhusu hekima, Iyer anaelezea kuhusu uelewa unavyokuja na umri: kadri tunavyodhani tunajua, ndivyo tunagundua tunajua kidogo.

Asubuhi moja ya mwezi Oktoba yenye joto,

nilishuka kutoka kwenye treni ya usiku

Mandalay,

mji mkuu wa kifalme wa zamani wa Burma,

sasa Myanmar.

Kwenye mtaa, nikakutana na kundi la
wanaume ambao ni wakorofi

wakiwa wamesimama pembeni ya baiskeli zao.

Mmoja kati yao akanifuata

na kujitolea kunionesha maeneo.

Bei aliyoitaja ilikuwa ni ya kushangaza.

Ilikuwa ni kidogo kuliko ambayo ningetumia
kununua chokoleti nyumbani.

Nikapanda kwenye baiskeli yake,

na akaanza kutuendesha polepole
kwenye makasri na mahekalu.

Wakati anaendesha, akaniambia jinsi
alivyokuja mjini kutoka kijijini kwake.

Alikuwa na digrii ya hisabati.

Ndoto yake ilikuwa awe mwalimu.

Hakika maisha ni magumu kwenye
udikteta wa kijeshi,

kwa sasa, hii ilikuwa ni namna
pekee ya kujipatia kipato.

Mara nyingi usiku, aliniambia,
alilala kwenye guta yake

ili kusudi apate wateja wa kwanza
wa treni ya usiku.

Punde si punde, tukagundua kwamba
kwa namna fulani

tuna mengi ya kufanana --

wote tulikuwa kwenye miaka ya 20,

sote tulikuwa tunavutiwa na
tamaduni za kigeni --

mpaka akanikaribisha nyumbani.

Tukatoka kwenye mtaa wenye watu wengi,

na tukaanza kupita kwenye njia zenye
mabonde na kona nyingi

Kulikuwa na nyumba zilizo bomoka
kila sehemu.

Kwakweli sikujua nilipokuwepo,

na nikagundua kua chochote
kinaweza kunitokea sasa.

Ninaweza ibiwa au leweshwa

au kibaya zaidi.

Hamna ambaye angejua.

Mwishowe, akasimama na akanipeleka
kwenye kibanda,

ambacho kilikuwa na chumba kimoja
tu kidogo.

Kisha akainama chini,

kwenye kitanda chake.

Kitu ndani yangu kikaganda.

Nikawa nasubiri nione atavuta nini.

Mwishowe akatoa boksi.

Ndani yake kulikuwa na barua zote
alizowahi kupokea

kutoka kwa wageni wa nchi za nje,

na baadhi zao alikuwa amebandika

picha ndogo zisizo na rangi zilizochoka

za marafiki zake wapya wa kigeni.

Hivyo tulivyoagana usiku ule,

nikagundua kua amenionyesha pia

siri ya kwenye kusafiri,

ambayo ni kufanya kitu bila uwoga,

kusafiri ndani vile vile na nje,

kwenda sehemu ambazo usingeenda
vinginevyo,

kufanya usiyoyafahamu,

usichokielewa,

hata uwoga.

Nyumbani, ni hatari kirahisi

kujiona tupo juu ya mambo.

Nje kwenye dunia, unakumbushwa
kila saa kwamba haupo

na hauwezi kufikia kwenye
mwisho wa mambo pia.

Kila sehemu, "Watu wanatamani kutulia,"

Ralph Waldo Emerson alitukumbusha,

"lakini mara nyingi tunapokuwa
hatujatulia

ndipo kuna tumaini kwetu."

Kwenye hili kongamano,
tumebahatika sana

kusikia mawazo mapya ya
kustaajabisha na vumbuzi

na kweli, kuhusu njia zote

ambazo maarife yanasukumwa
mbele sana.

Lakini kuna hatua, maarifa yanaondoka.

Na huo ndio muda

ambao maisha yako yanaamua kweli:

unapata upendo;

unapoteza rafiki;

taa zinazimika.

Na ni hapo, ambapo ukiwa umepotea,
au huelewi au umepoteza matumaini,

ndipo unapogundua wewe ni nani.

Siamini kama ujinga ni starehe.

Sayansi imefanya maisha yetu

yang'ae zaidi, marefu zaidi na yenye
afya zaidi.

Na ninawashukuru sana walimu
walionifundisha kanuni za fizikia,

na kunielekeza kwamba
tatu mara tatu ni tisa.

Naweza kuhesabu hiyo kwa vidole vyangu.

muda wowote wa usiku au mchana.

Lakini mwanahisabati akiniambia

hio ukitoa mara tatu
ukitoa tatu ni tisa,

hiyo ni aina ya mantiki inayoonekana
kama uaminifu.

Tofauti ya maarifa, kwa maneno mengine,
sio lazima iwe ujinga.

Inaweza ikawa mshangao.

Au maajabu.

Uwezekano.

Na kwenye maisha yangu, nimegundua
ni vile nisivyovijua

ndivyo ambavyo vimeninyanyua
na kunisukuma mbele zaidi

kushinda vile ninavyovijua.

Ni pia vile nisivyovijua

vilivyonileta karibu na kila mtu
anaenizunguka.

Kwa Novemba nane mfululizo, hivi karibuni,

nimesafiri kila mwaka kupitia
Japan na Dalai Lama.

Na kitu ambacho alikuwa anasema kila siku

ambacho kilionekana kuwapa watu
suluhisho na tumaini

ilikuwa ni "sijui."

"Nini kitatokea Tibet?"

"Lini tutapata amani duniani?"

"Ipi ni njia sahihi ya kulea watoto?"

"Kiukweli," anasema huyu mtu mwenye
busara,

"Sijui."

Mshindi wa tuzo ya Nobeli,
mwanauchumi Daniel Kahneman

ametumia zaidi ya miaka 60 sasa
akichunguza tabia za binadamu,

na muafaka wake ni

kua huwa tunajiamini sana na kile
tunachodhani tunakijua

kuliko tunavyotakiwa kuwa.

Tunakuwa, kama anavyosema,

na "uwezo usio na kikomo wa
kupuuzia ujinga wetu."

Tunajua -- nanukuu -- timu yetu
itaenda kushinda wikiendi hii,

na tunakumbuka tu hayo maarifa

mara chache tukiwa sahihi.

Mara nyingi, tunakuwa gizani.

Na hapo ndipo hisia za kweli zipo.

Unajua mpenzi wako
atakachokua anafanya kesho?

Je unataka kujua?

Wazazi wetu sote
kama watu wanavyowaita,

Adam na Hawa,

wasigeweza kufa, alimradi waliendelea kula
kutoka kwenye mti wa uzima.

Ila punde walivyoanza kula

kutoka kwenye mti wa maarifa,
ya mema na mabaya,

wakaanguka kutoka kwenye weupe wao.

Wakajawa na aibu na uwoga,

wakajitambua.

Na wakajifunza,
kwa kuchelewa, pengine,

kwamba kwa kweli kuna vitu
tunahitaji kuvijua,

lakini kuna vingi, vingi zaidi
ambavyo ni bora visichunguzwe.

Sasa, nilivyokuwa mtoto,

nilijua vyote, bila shaka.

Nilitumia miaka 20 darasani
nikikusanya mawazo,

na nilikuwa kweli
kwenye biashara ya habari,

nikiandika makala ya gazeti la Time.

Nikasafiri kwenda Japan kwa mara ya kwanza
kwa muda wa wiki mbili na nusu,

na nikarudi na insha ya karatasi 40

ikielezea kila kitu kuhusu
nyumba za ibada za Japan,

mitindo yake, michezo yake ya besiboli,

nafsi yake.

Lakini chini ya hayo yote,

kitu ambacho sikuweza elewa

kiliniongoza kwa sababu
nisizoweza kuwaelezea bado,

mpaka nikaamua kwenda kuishi Japan.

Na sasa ambapo nimekuwa kule kwa miaka 28,

siwezi kuwaelezea mengi kabisa

kuhusu nyumbani kwangu.

Ambayo ni nzuri,

sababu inamaanisha kila siku
ninagundua kitu kipya.

na kwenye hiyo harakati,

kuangalia pembeni na kuona
mamia na maelfu ya vitu

nisingeweza kujua.

Maarifa ni zawadi kubwa sana.

Lakini maarifa ya uwongo
yanaweza kua hatari kuliko ujinga.

Kuwaza kwamba unamjua mpenzi wako

au adui yako

inaweza kua ya hila zaidi

kuliko kukubali kwamba hautowajua.

Kila asubuhi Japan, ua likiwaka kwenye
nyumba yetu ndogo,

inanichukua maumivu mengi
kutokuangalia utabiri wa hali ya hewa,

sababu nikiangalia,

akili yangu itajawa na mawazo,
na itasumbuka

hata kama siku ikiwa angavu.

Nimekuwa mwandishi kwa miaka 34 sasa.

Na kitu kimoja ambacho nimejifunza

ni kua mabadiliko huja pale
nisipoyapangilia,

pale ambapo sijui nini kinafuata,

pale ambapo siwezi kuwaza kua ni mkubwa
kuliko kila kitu kinachonizunguka.

Na hio ni kweli pia kwenye upendo

au kwenye wakati wa majanga.

Ghafla, tumerudi kwenye ile guta tena

na tunaruka mitaa mikubwa yenye taa;

na tunakumbushwa, kweli,
kwenye kanuni ya kwanza ya safari

na hivyo, ya maisha:

una nguvu tu kama uwezo
wako wa kujisalimisha.

Mwishowe, pengine,

kuwa binadamu

ni muhimu zaidi

kuliko kuwa kwenye kujua kikamilifu.

Asanteni.

(Makofi)