Return to Video

Կեսարի դեմ հայտնի դավադրությունը - Քեթրին Թեմփեստ

  • 0:07 - 0:09
    Ի՞նչ կանեիք, եթե ձեր հայրենիքը
  • 0:09 - 0:12
    բռնապետության ճանապարհին լիներ:
  • 0:12 - 0:13
    Կկանգնեցնեի՞ք նրան,
  • 0:13 - 0:16
    ում ձեռքերում չափազանց մեծ իշխանություն կա:
  • 0:16 - 0:18
    Անգամ եթե նա ձեր մոտ ընկերը
  • 0:18 - 0:20
    կամ դաշնակիցը լիներ:
  • 0:20 - 0:24
    Այս հարցերը մ.թ.ա. 44 թ. տանջում
    էին հռոմեացի
  • 0:24 - 0:27
    սենատոր Մարկոս Ջունիուս Բրուտոսին,
  • 0:27 - 0:31
    երբ Կեսարին շուտով կսպանեին:
  • 0:31 - 0:33
    Բրուտոսը հակառակվում էր
    չհաստատված իշխանությանը
  • 0:33 - 0:36
    ոչ միայն քաղաքական մոտիվներից ելնելով,
  • 0:36 - 0:37
    այլ նաև անձնական:
  • 0:37 - 0:40
    Նա Լուկիոս Ջունիուս Բրուտոսի ժառանգն էր,
  • 0:40 - 0:45
    ով օգնել էր գահընկեց անել
    բռնապետ Տարքվինիոս Գոռոզին:
  • 0:45 - 0:47
    Իշխանության գլուխ անցնելու փոխարեն՝
  • 0:47 - 0:51
    Բրուտոս ավագը ժողովրդին խոստացավ՝
  • 0:51 - 0:55
    չթողնել և ո՛չ մի թագավորի կառավարել:
  • 0:55 - 0:57
    Հռոմը դարձավ հանրապետություն, հիմնվելով
    այն սկզբունքի վրա,
  • 0:57 - 1:00
    որ ոչ մի անհատ չպետք է չափազանց
    շատ իշխանություն ունենա:
  • 1:00 - 1:05
    Այսպիսով, 4 ու կես դար անց, այս
    սկզբունքը վտանգի տակ էր:
  • 1:05 - 1:08
    Հուլիոս Կեսարի կոնսուլի պաշտոնին
    իշխանության գալը
  • 1:08 - 1:10
    հեղափոխական բնույթ ուներ:
  • 1:10 - 1:12
    Ռազմական մի շարք հաղթանակներից հետո
  • 1:12 - 1:14
    նա դարձել էր Հռոմի ամենահարուստ մարդը:
  • 1:14 - 1:16
    Իր հակառակորդին՝ Պոմպեոս Մեծին
  • 1:16 - 1:19
    քաղաքացիական պատերազմում հաղթելուց հետո,
  • 1:19 - 1:22
    նրա իշխանությունը հասավ իր գագաթնակետին:
  • 1:22 - 1:23
    Նրա հաղթանակների և առաջարկների,
  • 1:23 - 1:25
    այդ թվում՝ աղքատներին հողեր
    բաժանելու շնորհիվ,
  • 1:25 - 1:27
    նա վայելում էր ժողովրդականություն,
  • 1:27 - 1:30
    և մի շարք սենատորներ նրան էին ապավինում՝
  • 1:30 - 1:32
    բազում պատիվներ տալով:
  • 1:32 - 1:33
    Նրա արձաններն էին կանգնեցվում,
  • 1:33 - 1:35
    տաճարներ կառուցում,
  • 1:35 - 1:37
    և անգամ այսօր նրա անունով է կոչվում
  • 1:37 - 1:40
    տարվա ամիսներից մեկը՝ հուլիսը:
  • 1:40 - 1:42
    Ամենակարևորը, բռնակալի տիտղոսը,
  • 1:42 - 1:45
    որի դեպքում արտակարգ ռազմական
    իրավիճակներներում
  • 1:45 - 1:47
    անսահման իշխանություն է տրվում,
  • 1:47 - 1:50
    մի քանի տարի շարունակ շնորհվել է Կեսարին:
  • 1:50 - 1:54
    Մ.թ.ա 44 թ. նա դարձավ մշտական կառավարիչ,
  • 1:54 - 1:58
    առանց ժամանակային սահմանափակման:
  • 1:59 - 2:02
    Սա սարսափեցրեց սենատորներին,
  • 2:02 - 2:04
    որոնք վախենում էին իրենց նախնիների
  • 2:04 - 2:07
    վերացրած բռնապետության վերադարձից,
  • 2:07 - 2:09
    ինչպես նաև նրանց, ում իշխանությունը
    և նկրտումները
  • 2:09 - 2:12
    Կեսարը վտանգել էր:
  • 2:12 - 2:16
    Դավադիրների՝ ազատագրիչների մի խումբ
  • 2:16 - 2:20
    սկսեցին ծրագրել նրա սպանությունը:
  • 2:20 - 2:24
    Նրանց առաջնորդում էին սենատոր
    Գայոս Կասիոս Լոնգինուսը
  • 2:24 - 2:27
    և նրա ընկեր ու փեսա՝ Բրուտոսը:
  • 2:27 - 2:31
    Դավադրությանը մասնակցելու որոշումը
    հեշտ չտրվեց Բրուտոսին:
  • 2:31 - 2:32
    Չնայած Բրուտոսը քաղաքացիական
  • 2:32 - 2:34
    պատերազմում միացել էր Պոմպեոս Մեծին
  • 2:34 - 2:38
    Կեսարը փրկել էր նրա կյանքը,
  • 2:38 - 2:43
    և ոչ միայն ներում էր շնորհել, այլ նրան իր
    խորհրդականներից էր դարձրել՝
  • 2:43 - 2:46
    նշանակելով նրան կարևոր պաշտոնների:
  • 2:46 - 2:48
    Բրուտոսը երկմտում էր ապստամբել
    այն մարդու դեմ,
  • 2:48 - 2:50
    ով իր հորն էր փոխարինել,
  • 2:50 - 2:52
    սակայն, ի վերջո,
  • 2:52 - 2:55
    նա տեղի տվեց Կասիոսի համուզմունքներին
  • 2:55 - 2:58
    և իր իսկ սարսափին:
  • 2:58 - 3:02
    Դավադիրների ակնկալած օրը
    վրա հասավ մարտի 15-ին:
  • 3:02 - 3:03
    Սենատի ժողովի ժամանակ,
  • 3:03 - 3:07
    երբ Կեսարը շուտով պետք է մեկներ
    ռազմական հերթական արշավի,
  • 3:07 - 3:10
    60-ից ավել դավադիրներ շրջապատեցին նրան,
  • 3:10 - 3:14
    իրենց պատյաններից դաշույնները հանելով,
  • 3:14 - 3:16
    խոցեցին նրան:
  • 3:16 - 3:22
    Բրուտոսին տեսնելուն պես
    Կեսարը դադարեց հանդիմանալ:
  • 3:22 - 3:25
    Շեքսպիրյան հայտնի «Et tu, Brute?»
    տողից զատ,
  • 3:25 - 3:28
    մեզ հայտնի չեն Կեսարի վերջին խոսքերը:
  • 3:28 - 3:31
    Հնագույն մի շարք աղբյուրներ նշում են,
    որ նա լռել է,
  • 3:31 - 3:32
    մինչդեռ մյուսները արձանագրել են
  • 3:32 - 3:34
    «Դու է՞լ, տղաս» արտահայտությունը,
  • 3:34 - 3:37
    հանգեցնելով այն կարծիքին,
  • 3:37 - 3:39
    որ Բրուտոսը Կեսարի անօրինական որդին էր:
  • 3:39 - 3:41
    Սակայն բոլորս էլ համաձայն ենք, որ Կեսարը,
  • 3:41 - 3:43
    ապստամբների շարքում Բրուտոսին տեսնելով,
  • 3:43 - 3:47
    երեսը ձեռքերով ծածկում է և հանձնվում՝
  • 3:47 - 3:51
    23 անգամ դաշունահարվելուց հետո:
  • 3:51 - 3:54
    Սակայն Բրուտոսը և այլ դավադիրները
  • 3:54 - 3:57
    թերագնահատել էին Հռոմի ժողովրդի
  • 3:57 - 3:59
    սերը դեպի իրենց կայսրը,
  • 3:59 - 4:01
    որին շատերը փորձառու ղեկավար էին համարում,
  • 4:01 - 4:05
    իսկ սենատը՝ կողմնակալ ազնավական:
  • 4:05 - 4:07
    Կեսարի սպանությունից ակնթարթներ անց
  • 4:07 - 4:09
    Հռոմը տանգապահար վիճակում էր:
  • 4:09 - 4:11
    Սենատորներից շատերը լքել էին այն,
  • 4:11 - 4:15
    մինչդեռ մարդասպանները շրջափակվել էին
    Կապիտոլին Բլրում:
  • 4:15 - 4:16
    Մարկոս Անտոնիոսը՝
  • 4:16 - 4:18
    Կեսարի ընկերը ու խորհրդականը,
  • 4:18 - 4:20
    կարճ ժամանակում գրավեց իր տեղը,
  • 4:20 - 4:22
    և հանդիսավոր ելույթ ունեցավ
  • 4:22 - 4:25
    Կեսարի թաղման ժամանակ մի քանի օր անց`
  • 4:25 - 4:28
    ամբոխին մատնելով ցասմանը և սգին:
  • 4:28 - 4:32
    Ի վերջո, ազատագրիչները Հռոմից աքսորեցին:
  • 4:32 - 4:33
    Հաջորդող քաղաքական բախումը
  • 4:33 - 4:35
    հանգեցրեց ներքին պատերազմների,
  • 4:35 - 4:38
    որոնց ընթացքում Բրուտոսը,
  • 4:38 - 4:41
    պարտության մատնվելով, ինքնասպան է լինում:
  • 4:41 - 4:43
    Վերջանական արդյունքը, սակայն,
  • 4:43 - 4:46
    հակադրվեց նրան, ինչին ձգտում էին դավադիրները՝
  • 4:46 - 4:47
    հանրապետության անկմանը
  • 4:47 - 4:52
    և իշխանության կետրոնացմանը կայսեր ձեռքերում:
  • 4:52 - 4:54
    Կեսարի սպանության մասին
  • 4:54 - 4:57
    ժամանակի ընթացքում տարբեր
    կարծիքներ են հնչել:
  • 4:57 - 5:00
    Բրուտոսը պատմական գործիչների
    փոքր թվին է պատկանում,
  • 5:00 - 5:03
    որոնք այսպիսի կասկածահարույց
    ժառանգություն է թողել:
  • 5:03 - 5:04
    Դանթեի «Դժոխքում»,
  • 5:04 - 5:07
    նա գտնվում էր գեհենի կենտրոնում,
  • 5:07 - 5:09
    սատանան նրան անվերջ ծամում էր
  • 5:09 - 5:12
    իր գործած դավաճանության համար:
  • 5:12 - 5:14
    Բայց Սվիֆթի «Գուլիվերի ճամորդության» մեջ
  • 5:14 - 5:16
    նա ներկայացված է որպես աշխարհ լույս եկած
  • 5:16 - 5:19
    ամենանվիրական և բարյացակամ մարդկանցից մեկը:
  • 5:19 - 5:20
    Բրուտոսի կերպարը,
  • 5:20 - 5:23
    բռնապետության դեմ անձնանվեր պայքարողից
  • 5:23 - 5:25
    մինչև չստացված դավաճան,
  • 5:25 - 5:28
    փոփոխվել է պատմության ընթացքում և քաղաքականության մեջ:
  • 5:28 - 5:31
    Անգամ այսօր՝ շուրջ 2000 տարի անց,
  • 5:31 - 5:33
    ազատության գնի մասին հարցերը,
  • 5:33 - 5:38
    անձնական և համընդհանուր արժեքների բախումը,
  • 5:38 - 5:42
    և սրանց ինքնաբուխ հետևանքները
    մնում են արդիական:
Title:
Կեսարի դեմ հայտնի դավադրությունը - Քեթրին Թեմփեստ
Description:

Ամբողջական դասը՝ http://ed.ted.com/lessons/the-great-conspiracy-against-julius-caesar-kathryn-tempest
Մ.թ.ա. 44 թվականին հռոմեացի բռնապետ Հուլիոս Կեսարը սպանվեց իր 60 սենատորների կողմից: Ի՞նչ պատճառով էին հայրենիքի ազատագրիչները ուզում նրան սպանել: Եվ ինչու՞ Բրուտոսը, ում կյանքը փրկվել էր Կեսարի կողմից, միացավ նրանց: Քեթրին Թեմփեստը բացահայտում է Կեսարի սպանության անձնական և քաղաքական մոտիվները:

Դասը պատրաստեց Քեթրին Թեմփեստը, անիմացիան՝ Բրեթ Անդերհիլը:
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:58

Armenian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.