WEBVTT

00:00:06.749 --> 00:00:08.784
Ի՞նչ կանեիք, եթե ձեր հայրենիքը

00:00:08.784 --> 00:00:11.784
բռնապետության ճանապարհին լիներ:

00:00:11.784 --> 00:00:13.091
Կկանգնեցնեի՞ք նրան,

00:00:13.091 --> 00:00:16.091
ում ձեռքերում չափազանց մեծ իշխանություն կա:

00:00:16.091 --> 00:00:18.319
Անգամ եթե նա ձեր մոտ ընկերը

00:00:18.319 --> 00:00:20.429
կամ դաշնակիցը լիներ:

00:00:20.429 --> 00:00:24.331
Այս հարցերը մ.թ.ա. 44 թ. տանջում
էին հռոմեացի

00:00:24.331 --> 00:00:27.331
սենատոր Մարկոս Ջունիուս Բրուտոսին,

00:00:27.331 --> 00:00:31.074
երբ Կեսարին շուտով կսպանեին:

00:00:31.074 --> 00:00:33.139
Բրուտոսը հակառակվում էր
չհաստատված իշխանությանը

00:00:33.139 --> 00:00:35.779
ոչ միայն քաղաքական մոտիվներից ելնելով,

00:00:35.779 --> 00:00:37.470
այլ նաև անձնական:

00:00:37.470 --> 00:00:40.385
Նա Լուկիոս Ջունիուս Բրուտոսի ժառանգն էր,

00:00:40.385 --> 00:00:45.185
ով օգնել էր գահընկեց անել 
բռնապետ Տարքվինիոս Գոռոզին:

00:00:45.185 --> 00:00:47.485
Իշխանության գլուխ անցնելու փոխարեն՝

00:00:47.485 --> 00:00:51.135
Բրուտոս ավագը ժողովրդին խոստացավ՝

00:00:51.135 --> 00:00:54.777
չթողնել և ո՛չ մի թագավորի կառավարել:

00:00:54.777 --> 00:00:56.903
Հռոմը դարձավ հանրապետություն, հիմնվելով 
այն սկզբունքի վրա,

00:00:56.903 --> 00:01:00.239
որ ոչ մի անհատ չպետք է չափազանց 
շատ իշխանություն ունենա:

00:01:00.239 --> 00:01:04.763
Այսպիսով, 4 ու կես դար անց, այս 
սկզբունքը վտանգի տակ էր:

00:01:04.763 --> 00:01:08.174
Հուլիոս Կեսարի կոնսուլի պաշտոնին 
իշխանության գալը

00:01:08.174 --> 00:01:10.080
հեղափոխական բնույթ ուներ:

00:01:10.080 --> 00:01:11.814
Ռազմական մի շարք հաղթանակներից հետո

00:01:11.814 --> 00:01:14.374
նա դարձել էր Հռոմի ամենահարուստ մարդը:

00:01:14.374 --> 00:01:16.327
Իր հակառակորդին՝ Պոմպեոս Մեծին

00:01:16.327 --> 00:01:18.777
քաղաքացիական պատերազմում հաղթելուց հետո,

00:01:18.777 --> 00:01:21.540
նրա իշխանությունը հասավ իր գագաթնակետին:

00:01:21.540 --> 00:01:23.070
Նրա հաղթանակների և առաջարկների,

00:01:23.070 --> 00:01:25.301
այդ թվում՝ աղքատներին հողեր
բաժանելու շնորհիվ,

00:01:25.301 --> 00:01:27.138
նա վայելում էր ժողովրդականություն,

00:01:27.138 --> 00:01:29.803
և մի շարք սենատորներ նրան էին ապավինում՝

00:01:29.803 --> 00:01:32.243
բազում պատիվներ տալով:

00:01:32.243 --> 00:01:33.473
Նրա արձաններն էին կանգնեցվում,

00:01:33.473 --> 00:01:34.832
տաճարներ կառուցում,

00:01:34.832 --> 00:01:37.197
և անգամ այսօր նրա անունով է կոչվում

00:01:37.197 --> 00:01:40.197
տարվա ամիսներից մեկը՝ հուլիսը:

00:01:40.197 --> 00:01:42.194
Ամենակարևորը, բռնակալի տիտղոսը,

00:01:42.194 --> 00:01:44.634
որի դեպքում արտակարգ ռազմական
իրավիճակներներում

00:01:44.634 --> 00:01:46.947
անսահման իշխանություն է տրվում,

00:01:46.947 --> 00:01:50.443
մի քանի տարի շարունակ շնորհվել է Կեսարին:

00:01:50.443 --> 00:01:54.438
Մ.թ.ա 44 թ. նա դարձավ մշտական կառավարիչ,

00:01:54.438 --> 00:01:58.122
առանց ժամանակային սահմանափակման:

00:01:58.556 --> 00:02:01.772
Սա սարսափեցրեց սենատորներին,

00:02:01.772 --> 00:02:03.628
որոնք վախենում էին իրենց նախնիների

00:02:03.628 --> 00:02:06.628
վերացրած բռնապետության վերադարձից,

00:02:06.628 --> 00:02:09.144
ինչպես նաև նրանց, ում իշխանությունը
և նկրտումները

00:02:09.144 --> 00:02:12.036
Կեսարը վտանգել էր:

00:02:12.036 --> 00:02:15.786
Դավադիրների՝ ազատագրիչների մի խումբ

00:02:15.786 --> 00:02:20.018
սկսեցին ծրագրել նրա սպանությունը:

00:02:20.018 --> 00:02:24.131
Նրանց առաջնորդում էին սենատոր 
Գայոս Կասիոս Լոնգինուսը

00:02:24.131 --> 00:02:26.928
և նրա ընկեր ու փեսա՝ Բրուտոսը:

00:02:26.928 --> 00:02:30.616
Դավադրությանը մասնակցելու որոշումը 
հեշտ չտրվեց Բրուտոսին:

00:02:30.616 --> 00:02:31.906
Չնայած Բրուտոսը քաղաքացիական

00:02:31.906 --> 00:02:34.432
պատերազմում միացել էր Պոմպեոս Մեծին

00:02:34.432 --> 00:02:37.632
Կեսարը փրկել էր նրա կյանքը,

00:02:37.632 --> 00:02:42.890
և ոչ միայն ներում էր շնորհել, այլ նրան իր 
խորհրդականներից էր դարձրել՝

00:02:42.890 --> 00:02:45.708
նշանակելով նրան կարևոր պաշտոնների:

00:02:45.708 --> 00:02:48.259
Բրուտոսը երկմտում էր ապստամբել 
այն մարդու դեմ,

00:02:48.259 --> 00:02:50.399
ով իր հորն էր փոխարինել,

00:02:50.399 --> 00:02:51.894
սակայն, ի վերջո,

00:02:51.894 --> 00:02:55.185
նա տեղի տվեց Կասիոսի համուզմունքներին

00:02:55.185 --> 00:02:58.185
և իր իսկ սարսափին:

00:02:58.185 --> 00:03:01.707
Դավադիրների ակնկալած օրը 
վրա հասավ մարտի 15-ին:

00:03:01.707 --> 00:03:03.380
Սենատի ժողովի ժամանակ,

00:03:03.380 --> 00:03:07.166
երբ Կեսարը շուտով պետք է մեկներ 
ռազմական հերթական արշավի,

00:03:07.166 --> 00:03:10.377
60-ից ավել դավադիրներ շրջապատեցին նրան,

00:03:10.377 --> 00:03:14.196
իրենց պատյաններից դաշույնները հանելով,

00:03:14.196 --> 00:03:16.358
խոցեցին նրան:

00:03:16.358 --> 00:03:21.627
Բրուտոսին տեսնելուն պես
Կեսարը դադարեց հանդիմանալ:

00:03:21.627 --> 00:03:25.183
Շեքսպիրյան հայտնի «Et tu, Brute?» 
տողից զատ,

00:03:25.183 --> 00:03:28.139
մեզ հայտնի չեն Կեսարի վերջին խոսքերը:

00:03:28.139 --> 00:03:30.827
Հնագույն մի շարք աղբյուրներ նշում են,
որ նա լռել է,

00:03:30.827 --> 00:03:32.127
մինչդեռ մյուսները արձանագրել են

00:03:32.127 --> 00:03:34.452
«Դու է՞լ, տղաս» արտահայտությունը,

00:03:34.452 --> 00:03:36.522
հանգեցնելով այն կարծիքին,

00:03:36.522 --> 00:03:39.182
որ Բրուտոսը Կեսարի անօրինական որդին էր:

00:03:39.182 --> 00:03:40.522
Սակայն բոլորս էլ համաձայն ենք, որ Կեսարը,

00:03:40.522 --> 00:03:43.072
ապստամբների շարքում Բրուտոսին տեսնելով,

00:03:43.072 --> 00:03:46.739
երեսը ձեռքերով ծածկում է և հանձնվում՝

00:03:46.739 --> 00:03:51.411
23 անգամ դաշունահարվելուց հետո:

00:03:51.411 --> 00:03:53.544
Սակայն Բրուտոսը և այլ դավադիրները

00:03:53.544 --> 00:03:56.588
թերագնահատել էին Հռոմի ժողովրդի

00:03:56.588 --> 00:03:58.856
սերը դեպի իրենց կայսրը,

00:03:58.856 --> 00:04:01.284
որին շատերը փորձառու ղեկավար էին համարում,

00:04:01.284 --> 00:04:04.621
իսկ սենատը՝ կողմնակալ ազնավական:

00:04:04.621 --> 00:04:06.744
Կեսարի սպանությունից ակնթարթներ անց

00:04:06.744 --> 00:04:08.764
Հռոմը տանգապահար վիճակում էր:

00:04:08.764 --> 00:04:11.264
Սենատորներից շատերը լքել էին այն,

00:04:11.264 --> 00:04:14.853
մինչդեռ մարդասպանները շրջափակվել էին
Կապիտոլին Բլրում:

00:04:14.853 --> 00:04:16.293
Մարկոս Անտոնիոսը՝

00:04:16.293 --> 00:04:17.895
Կեսարի ընկերը ու խորհրդականը,

00:04:17.895 --> 00:04:20.498
կարճ ժամանակում գրավեց իր տեղը,

00:04:20.498 --> 00:04:21.868
և հանդիսավոր ելույթ ունեցավ

00:04:21.868 --> 00:04:25.200
Կեսարի թաղման ժամանակ մի քանի օր անց`

00:04:25.200 --> 00:04:28.229
ամբոխին մատնելով ցասմանը և սգին:

00:04:28.229 --> 00:04:31.564
Ի վերջո, ազատագրիչները Հռոմից աքսորեցին:

00:04:31.564 --> 00:04:33.334
Հաջորդող քաղաքական բախումը

00:04:33.334 --> 00:04:35.287
հանգեցրեց ներքին պատերազմների,

00:04:35.287 --> 00:04:37.629
որոնց ընթացքում Բրուտոսը,

00:04:37.629 --> 00:04:40.629
պարտության մատնվելով, ինքնասպան է լինում:

00:04:40.629 --> 00:04:42.639
Վերջանական արդյունքը, սակայն,

00:04:42.639 --> 00:04:46.104
հակադրվեց նրան, ինչին ձգտում էին դավադիրները՝

00:04:46.104 --> 00:04:47.480
հանրապետության անկմանը

00:04:47.480 --> 00:04:51.648
և իշխանության կետրոնացմանը կայսեր ձեռքերում:

00:04:51.648 --> 00:04:54.305
Կեսարի սպանության մասին

00:04:54.305 --> 00:04:57.388
ժամանակի ընթացքում տարբեր
կարծիքներ են հնչել:

00:04:57.388 --> 00:04:59.675
Բրուտոսը պատմական գործիչների 
փոքր թվին է պատկանում,

00:04:59.675 --> 00:05:02.701
որոնք այսպիսի կասկածահարույց 
ժառանգություն է թողել:

00:05:02.701 --> 00:05:04.460
Դանթեի «Դժոխքում»,

00:05:04.460 --> 00:05:06.990
նա գտնվում էր գեհենի կենտրոնում,

00:05:06.990 --> 00:05:09.198
սատանան նրան անվերջ ծամում էր

00:05:09.198 --> 00:05:12.198
իր գործած դավաճանության համար:

00:05:12.198 --> 00:05:14.148
Բայց Սվիֆթի «Գուլիվերի ճամորդության» մեջ

00:05:14.148 --> 00:05:15.822
նա ներկայացված է որպես աշխարհ լույս եկած

00:05:15.822 --> 00:05:18.522
ամենանվիրական և բարյացակամ մարդկանցից մեկը:

00:05:18.522 --> 00:05:19.994
Բրուտոսի կերպարը,

00:05:19.994 --> 00:05:22.994
բռնապետության դեմ անձնանվեր պայքարողից

00:05:22.994 --> 00:05:25.291
մինչև չստացված դավաճան,

00:05:25.291 --> 00:05:28.378
փոփոխվել է պատմության ընթացքում և քաղաքականության մեջ:

00:05:28.378 --> 00:05:31.330
Անգամ այսօր՝ շուրջ 2000 տարի անց,

00:05:31.330 --> 00:05:33.338
ազատության գնի մասին հարցերը,

00:05:33.338 --> 00:05:37.646
անձնական և համընդհանուր արժեքների բախումը,

00:05:37.646 --> 00:05:42.173
և սրանց ինքնաբուխ հետևանքները 
մնում են արդիական: