0:00:06.749,0:00:08.784
Ի՞նչ կանեիք, եթե ձեր հայրենիքը

0:00:08.784,0:00:11.784
բռնապետության ճանապարհին լիներ:

0:00:11.784,0:00:13.091
Կկանգնեցնեի՞ք նրան,

0:00:13.091,0:00:16.091
ում ձեռքերում չափազանց մեծ իշխանություն կա:

0:00:16.091,0:00:18.319
Անգամ եթե նա ձեր մոտ ընկերը

0:00:18.319,0:00:20.429
կամ դաշնակիցը լիներ:

0:00:20.429,0:00:24.331
Այս հարցերը մ.թ.ա. 44 թ. տանջում[br]էին հռոմեացի

0:00:24.331,0:00:27.331
սենատոր Մարկոս Ջունիուս Բրուտոսին,

0:00:27.331,0:00:31.074
երբ Կեսարին շուտով կսպանեին:

0:00:31.074,0:00:33.139
Բրուտոսը հակառակվում էր[br]չհաստատված իշխանությանը

0:00:33.139,0:00:35.779
ոչ միայն քաղաքական մոտիվներից ելնելով,

0:00:35.779,0:00:37.470
այլ նաև անձնական:

0:00:37.470,0:00:40.385
Նա Լուկիոս Ջունիուս Բրուտոսի ժառանգն էր,

0:00:40.385,0:00:45.185
ով օգնել էր գահընկեց անել [br]բռնապետ Տարքվինիոս Գոռոզին:

0:00:45.185,0:00:47.485
Իշխանության գլուխ անցնելու փոխարեն՝

0:00:47.485,0:00:51.135
Բրուտոս ավագը ժողովրդին խոստացավ՝

0:00:51.135,0:00:54.777
չթողնել և ո՛չ մի թագավորի կառավարել:

0:00:54.777,0:00:56.903
Հռոմը դարձավ հանրապետություն, հիմնվելով [br]այն սկզբունքի վրա,

0:00:56.903,0:01:00.239
որ ոչ մի անհատ չպետք է չափազանց [br]շատ իշխանություն ունենա:

0:01:00.239,0:01:04.763
Այսպիսով, 4 ու կես դար անց, այս [br]սկզբունքը վտանգի տակ էր:

0:01:04.763,0:01:08.174
Հուլիոս Կեսարի կոնսուլի պաշտոնին [br]իշխանության գալը

0:01:08.174,0:01:10.080
հեղափոխական բնույթ ուներ:

0:01:10.080,0:01:11.814
Ռազմական մի շարք հաղթանակներից հետո

0:01:11.814,0:01:14.374
նա դարձել էր Հռոմի ամենահարուստ մարդը:

0:01:14.374,0:01:16.327
Իր հակառակորդին՝ Պոմպեոս Մեծին

0:01:16.327,0:01:18.777
քաղաքացիական պատերազմում հաղթելուց հետո,

0:01:18.777,0:01:21.540
նրա իշխանությունը հասավ իր գագաթնակետին:

0:01:21.540,0:01:23.070
Նրա հաղթանակների և առաջարկների,

0:01:23.070,0:01:25.301
այդ թվում՝ աղքատներին հողեր[br]բաժանելու շնորհիվ,

0:01:25.301,0:01:27.138
նա վայելում էր ժողովրդականություն,

0:01:27.138,0:01:29.803
և մի շարք սենատորներ նրան էին ապավինում՝

0:01:29.803,0:01:32.243
բազում պատիվներ տալով:

0:01:32.243,0:01:33.473
Նրա արձաններն էին կանգնեցվում,

0:01:33.473,0:01:34.832
տաճարներ կառուցում,

0:01:34.832,0:01:37.197
և անգամ այսօր նրա անունով է կոչվում

0:01:37.197,0:01:40.197
տարվա ամիսներից մեկը՝ հուլիսը:

0:01:40.197,0:01:42.194
Ամենակարևորը, բռնակալի տիտղոսը,

0:01:42.194,0:01:44.634
որի դեպքում արտակարգ ռազմական[br]իրավիճակներներում

0:01:44.634,0:01:46.947
անսահման իշխանություն է տրվում,

0:01:46.947,0:01:50.443
մի քանի տարի շարունակ շնորհվել է Կեսարին:

0:01:50.443,0:01:54.438
Մ.թ.ա 44 թ. նա դարձավ մշտական կառավարիչ,

0:01:54.438,0:01:58.122
առանց ժամանակային սահմանափակման:

0:01:58.556,0:02:01.772
Սա սարսափեցրեց սենատորներին,

0:02:01.772,0:02:03.628
որոնք վախենում էին իրենց նախնիների

0:02:03.628,0:02:06.628
վերացրած բռնապետության վերադարձից,

0:02:06.628,0:02:09.144
ինչպես նաև նրանց, ում իշխանությունը[br]և նկրտումները

0:02:09.144,0:02:12.036
Կեսարը վտանգել էր:

0:02:12.036,0:02:15.786
Դավադիրների՝ ազատագրիչների մի խումբ

0:02:15.786,0:02:20.018
սկսեցին ծրագրել նրա սպանությունը:

0:02:20.018,0:02:24.131
Նրանց առաջնորդում էին սենատոր [br]Գայոս Կասիոս Լոնգինուսը

0:02:24.131,0:02:26.928
և նրա ընկեր ու փեսա՝ Բրուտոսը:

0:02:26.928,0:02:30.616
Դավադրությանը մասնակցելու որոշումը [br]հեշտ չտրվեց Բրուտոսին:

0:02:30.616,0:02:31.906
Չնայած Բրուտոսը քաղաքացիական

0:02:31.906,0:02:34.432
պատերազմում միացել էր Պոմպեոս Մեծին

0:02:34.432,0:02:37.632
Կեսարը փրկել էր նրա կյանքը,

0:02:37.632,0:02:42.890
և ոչ միայն ներում էր շնորհել, այլ նրան իր [br]խորհրդականներից էր դարձրել՝

0:02:42.890,0:02:45.708
նշանակելով նրան կարևոր պաշտոնների:

0:02:45.708,0:02:48.259
Բրուտոսը երկմտում էր ապստամբել [br]այն մարդու դեմ,

0:02:48.259,0:02:50.399
ով իր հորն էր փոխարինել,

0:02:50.399,0:02:51.894
սակայն, ի վերջո,

0:02:51.894,0:02:55.185
նա տեղի տվեց Կասիոսի համուզմունքներին

0:02:55.185,0:02:58.185
և իր իսկ սարսափին:

0:02:58.185,0:03:01.707
Դավադիրների ակնկալած օրը [br]վրա հասավ մարտի 15-ին:

0:03:01.707,0:03:03.380
Սենատի ժողովի ժամանակ,

0:03:03.380,0:03:07.166
երբ Կեսարը շուտով պետք է մեկներ [br]ռազմական հերթական արշավի,

0:03:07.166,0:03:10.377
60-ից ավել դավադիրներ շրջապատեցին նրան,

0:03:10.377,0:03:14.196
իրենց պատյաններից դաշույնները հանելով,

0:03:14.196,0:03:16.358
խոցեցին նրան:

0:03:16.358,0:03:21.627
Բրուտոսին տեսնելուն պես[br]Կեսարը դադարեց հանդիմանալ:

0:03:21.627,0:03:25.183
Շեքսպիրյան հայտնի «Et tu, Brute?» [br]տողից զատ,

0:03:25.183,0:03:28.139
մեզ հայտնի չեն Կեսարի վերջին խոսքերը:

0:03:28.139,0:03:30.827
Հնագույն մի շարք աղբյուրներ նշում են,[br]որ նա լռել է,

0:03:30.827,0:03:32.127
մինչդեռ մյուսները արձանագրել են

0:03:32.127,0:03:34.452
«Դու է՞լ, տղաս» արտահայտությունը,

0:03:34.452,0:03:36.522
հանգեցնելով այն կարծիքին,

0:03:36.522,0:03:39.182
որ Բրուտոսը Կեսարի անօրինական որդին էր:

0:03:39.182,0:03:40.522
Սակայն բոլորս էլ համաձայն ենք, որ Կեսարը,

0:03:40.522,0:03:43.072
ապստամբների շարքում Բրուտոսին տեսնելով,

0:03:43.072,0:03:46.739
երեսը ձեռքերով ծածկում է և հանձնվում՝

0:03:46.739,0:03:51.411
23 անգամ դաշունահարվելուց հետո:

0:03:51.411,0:03:53.544
Սակայն Բրուտոսը և այլ դավադիրները

0:03:53.544,0:03:56.588
թերագնահատել էին Հռոմի ժողովրդի

0:03:56.588,0:03:58.856
սերը դեպի իրենց կայսրը,

0:03:58.856,0:04:01.284
որին շատերը փորձառու ղեկավար էին համարում,

0:04:01.284,0:04:04.621
իսկ սենատը՝ կողմնակալ ազնավական:

0:04:04.621,0:04:06.744
Կեսարի սպանությունից ակնթարթներ անց

0:04:06.744,0:04:08.764
Հռոմը տանգապահար վիճակում էր:

0:04:08.764,0:04:11.264
Սենատորներից շատերը լքել էին այն,

0:04:11.264,0:04:14.853
մինչդեռ մարդասպանները շրջափակվել էին[br]Կապիտոլին Բլրում:

0:04:14.853,0:04:16.293
Մարկոս Անտոնիոսը՝

0:04:16.293,0:04:17.895
Կեսարի ընկերը ու խորհրդականը,

0:04:17.895,0:04:20.498
կարճ ժամանակում գրավեց իր տեղը,

0:04:20.498,0:04:21.868
և հանդիսավոր ելույթ ունեցավ

0:04:21.868,0:04:25.200
Կեսարի թաղման ժամանակ մի քանի օր անց`

0:04:25.200,0:04:28.229
ամբոխին մատնելով ցասմանը և սգին:

0:04:28.229,0:04:31.564
Ի վերջո, ազատագրիչները Հռոմից աքսորեցին:

0:04:31.564,0:04:33.334
Հաջորդող քաղաքական բախումը

0:04:33.334,0:04:35.287
հանգեցրեց ներքին պատերազմների,

0:04:35.287,0:04:37.629
որոնց ընթացքում Բրուտոսը,

0:04:37.629,0:04:40.629
պարտության մատնվելով, ինքնասպան է լինում:

0:04:40.629,0:04:42.639
Վերջանական արդյունքը, սակայն,

0:04:42.639,0:04:46.104
հակադրվեց նրան, ինչին ձգտում էին դավադիրները՝

0:04:46.104,0:04:47.480
հանրապետության անկմանը

0:04:47.480,0:04:51.648
և իշխանության կետրոնացմանը կայսեր ձեռքերում:

0:04:51.648,0:04:54.305
Կեսարի սպանության մասին

0:04:54.305,0:04:57.388
ժամանակի ընթացքում տարբեր[br]կարծիքներ են հնչել:

0:04:57.388,0:04:59.675
Բրուտոսը պատմական գործիչների [br]փոքր թվին է պատկանում,

0:04:59.675,0:05:02.701
որոնք այսպիսի կասկածահարույց [br]ժառանգություն է թողել:

0:05:02.701,0:05:04.460
Դանթեի «Դժոխքում»,

0:05:04.460,0:05:06.990
նա գտնվում էր գեհենի կենտրոնում,

0:05:06.990,0:05:09.198
սատանան նրան անվերջ ծամում էր

0:05:09.198,0:05:12.198
իր գործած դավաճանության համար:

0:05:12.198,0:05:14.148
Բայց Սվիֆթի «Գուլիվերի ճամորդության» մեջ

0:05:14.148,0:05:15.822
նա ներկայացված է որպես աշխարհ լույս եկած

0:05:15.822,0:05:18.522
ամենանվիրական և բարյացակամ մարդկանցից մեկը:

0:05:18.522,0:05:19.994
Բրուտոսի կերպարը,

0:05:19.994,0:05:22.994
բռնապետության դեմ անձնանվեր պայքարողից

0:05:22.994,0:05:25.291
մինչև չստացված դավաճան,

0:05:25.291,0:05:28.378
փոփոխվել է պատմության ընթացքում և քաղաքականության մեջ:

0:05:28.378,0:05:31.330
Անգամ այսօր՝ շուրջ 2000 տարի անց,

0:05:31.330,0:05:33.338
ազատության գնի մասին հարցերը,

0:05:33.338,0:05:37.646
անձնական և համընդհանուր արժեքների բախումը,

0:05:37.646,0:05:42.173
և սրանց ինքնաբուխ հետևանքները [br]մնում են արդիական: