Return to Video

Evindeki - ve yüzündeki - mikroskobik yaşamla tanış

  • 0:01 - 0:03
    Yüzünüze dokunmanızı istiyorum.
  • 0:04 - 0:05
    Devam edin.
  • 0:06 - 0:07
    Nasıl hissediyorsunuz?
  • 0:07 - 0:09
    Yumuşak? Süngerimsi?
  • 0:09 - 0:12
    Sensin, değil mi?
    Sen kendini hissediyor musun?
  • 0:13 - 0:15
    Tam olarak doğru değil.
  • 0:15 - 0:19
    Aslında yüzümüzde ve
    parmaklarımızda yaşayan binlerce
  • 0:19 - 0:21
    mikroskopik canlıyı hissediyorsunuz.
  • 0:22 - 0:25
    Bugün havalandırmadan süzülerek inen
  • 0:25 - 0:27
    mantarların birazını hissediyorsunuz.
  • 0:27 - 0:29
    Alerjilerimizi tetikliyor ve
  • 0:29 - 0:31
    küf kokusunu ortaya çıkarıyor.
  • 0:32 - 0:36
    Cildimizde yaşayan
    100 milyar bakteri hücresinin
  • 0:36 - 0:38
    bir kısmını hissediyorsunuz.
  • 0:38 - 0:42
    Cildindeki yağları hapır hupur yiyorlar
    ve çoğalıyorlar,
  • 0:42 - 0:45
    kötü vücut kokusu üretiyorlar.
  • 0:46 - 0:48
    Muhtemelen en son sifona bastığın zaman
    üstüne püsküren
  • 0:49 - 0:52
    bir fekal bakterisine dokunuyorsun
  • 0:52 - 0:55
    ya da su borularımızda yaşayan ve
  • 0:55 - 0:58
    son aldığın duşla
    üstüne püsküren bakterilere.
  • 0:59 - 1:00
    Üzgünüm.
  • 1:00 - 1:01
    (Gülüşmeler)
  • 1:01 - 1:05
    Büyük ihtimalle yüzümüzde,
    yüzümüzün hepsinde
  • 1:05 - 1:08
    yaşayan iki akar türüne
  • 1:08 - 1:10
    mikroskobik bir beşlik bile çakıyorsun.
  • 1:11 - 1:14
    Geceyi senin yüzünde kıpırdayarak
  • 1:14 - 1:16
    ve burun kemerinde sevişerek geçiriyorlar.
  • 1:16 - 1:19
    (Gülüşmeler)
  • 1:20 - 1:24
    Şuan birçoğu mide özlerini
    gözeneklerinize boşaltıyor.
  • 1:24 - 1:26
    (Gülüşmeler)
  • 1:26 - 1:28
    Şimdi parmağına bak.
  • 1:28 - 1:30
    Nasıl hissettiriyor? İğrenç?
  • 1:30 - 1:33
    Sabun ya da çamaşır suyu
    arayışında mısınız?
  • 1:34 - 1:36
    Şu an böyle hissediyorsunuz
  • 1:36 - 1:39
    ama gelecekte hissedeceğiniz bu olmayacak.
  • 1:39 - 1:41
    Son 100 yıldır
  • 1:41 - 1:45
    bize yakın yaşayan mikroskobik yaşamla
  • 1:45 - 1:46
    muhalif bir ilişkimiz var.
  • 1:46 - 1:48
    Size evinizde böcek ya da lavabonuzda
  • 1:48 - 1:49
    bakteri olduğunu söylesem
  • 1:49 - 1:52
    ve bunun için insan üretimi bir çözüm var;
  • 1:52 - 1:55
    kökünü kurutacak, yok edecek, arındıracak
  • 1:55 - 1:56
    bir ürün.
  • 1:57 - 2:01
    Şu an dünyamızdaki mikroskobik hayatın
    çoğunu ortadan kaldırmak için uğraşırız.
  • 2:02 - 2:07
    Ama böyle yaparak bu gezegendeki
    yeni teknolojinin en iyi kaynağını
  • 2:07 - 2:08
    görmezden geliyoruz.
  • 2:09 - 2:14
    Geçen 100 yıl, mikrobik sorunlara karşı
    insan çözümlerini ön plana çıkarıyordu
  • 2:14 - 2:20
    ama önümüzdeki 100 yıl, insan sorunlarına
    karşı mikrobik çözümlere ağırlık verecek.
  • 2:21 - 2:22
    Ben bir bilim insanıyım
  • 2:22 - 2:24
    ve Kuzey Carolina Devlet Üniversitesi
  • 2:24 - 2:26
    ve Colorado Üniversitesi'ndeki
    araştırmacılarla
  • 2:26 - 2:30
    bize en yakın olan mikroskobik hayatı
    ortaya çıkarmak için çalışıyorum
  • 2:31 - 2:35
    ve orası sık sık bizim en samimi
    ve sıkıcı çevrelerimizdir;
  • 2:35 - 2:38
    koltuklarımızın altı olsun, arka bahçemiz
  • 2:38 - 2:39
    ya da göbek deliklerimiz.
  • 2:40 - 2:42
    Bu işi yapıyorum çünkü
    görülen o ki
  • 2:42 - 2:46
    dibimizdeki mikroskobik yaşam hakkında
    çok az şey biliyoruz.
  • 2:46 - 2:49
    Birkaç yıl öncesine kadar
    hiçbir bilim insanı sana evinde
  • 2:49 - 2:52
    -her yerden daha iyi bildiğin
    evinde- yaşayan
  • 2:53 - 2:56
    böceklerin veya mikroorganizmaların
    ne olduğunu söyleyemezdi.
  • 2:57 - 2:58
    Bu yüzden ben ve diğer ekipler
  • 2:58 - 3:01
    dibimizde yaşayan mikroskobik yaşamı
    açığa çıkarmak için
  • 3:01 - 3:03
    kulak pamukları, cımbızlarla ve
  • 3:03 - 3:05
    gelişmiş DNA teknikleriyle donatıldık.
  • 3:06 - 3:09
    Böyle yaparak ABD'deki evlerinde yaşayan
  • 3:09 - 3:12
    600'ün üzerinde böcek türü bulduk;
  • 3:12 - 3:15
    örümcekten, hamam böceğinden
  • 3:15 - 3:17
    tüylere tutunan küçük
    akarlara kadar her şey.
  • 3:18 - 3:23
    Ve toz yumaklarında yaşayan
    100 binin üzerinde
  • 3:23 - 3:25
    bakteri ve mantar bulduk,
  • 3:25 - 3:29
    kıyafetlerimizde ve duşlarımızda
    yaşayan daha binlercesi var.
  • 3:30 - 3:32
    Daha da ilerledik
  • 3:32 - 3:34
    ve evimizdeki böceklerin
  • 3:34 - 3:38
    her birinin vücutlarının içinde yaşayan
    mikroorganizmalara baktık.
  • 3:39 - 3:42
    Her böcekte, örneğin bir yaban arısında,
  • 3:42 - 3:46
    petri kabında mikroskobik ormanın
    ortaya çıkışını gördük,
  • 3:46 - 3:49
    yüzlerce hayat dolu türün dünyası.
  • 3:49 - 3:52
    Biyolojik evrene bakın!
  • 3:54 - 3:56
    Bu yüzden şu an baktığınız pek çok türün
  • 3:56 - 3:57
    daha isimleri yok.
  • 3:58 - 4:01
    Etrafımızdaki pek çok yaşam
    bilinmezliğini sürdürüyor.
  • 4:02 - 4:05
    Yeni bir tür keşfettiğim ve isim verdiğim
    zamanı hatırlıyorum.
  • 4:05 - 4:09
    Kağıt yaban arısı yuvasında
    yaşayan bir mantardı.
  • 4:09 - 4:11
    Beyaz ve kabarık tüylüydü
  • 4:11 - 4:14
    ve "mucor nidicola" olarak isimlendirdim,
  • 4:14 - 4:17
    Latince'de başka yuvada yaşayan demek.
  • 4:18 - 4:21
    Bu bir dinozorda büyüyen
    bir tanesinin resmi
  • 4:21 - 4:24
    çünkü herkes dinozorların havalı
    olduğunu düşünüyor.
  • 4:25 - 4:27
    O zaman yüksek lisans yapıyordum
  • 4:27 - 4:31
    ve yeni bir yaşam formu bulduğum için
    çok heyecanlıydım.
  • 4:31 - 4:33
    Babamı aradım ve dedim ki,
  • 4:33 - 4:36
    "Baba! Yeni bir mikroorganizma
    türü keşfettim."
  • 4:37 - 4:38
    Güldü ve dedi ki,
  • 4:38 - 4:41
    "Harika. Umarım bunun için
    bir tedavi de bulursun."
  • 4:41 - 4:43
    (Gülüşmeler)
  • 4:43 - 4:44
    "Tedavi et."
  • 4:45 - 4:48
    Şu an babam en büyük hayranım,
  • 4:48 - 4:52
    ve yeni küçük yaşam formumu
    öldürmek istediği o kırılma anında
  • 4:52 - 4:55
    farkettim ki aslında onu yüzüstü bıraktım,
  • 4:55 - 4:57
    hem bir kız hem de bilim insanı olarak.
  • 4:57 - 5:01
    Laboratuvarlarda ve insanların arka
    bahçelerinde çalışıp çabaladığım yıllarda,
  • 5:01 - 5:05
    etrafımızdaki mikroskobik yaşamı
    incelerken ve sınıflandırırken
  • 5:05 - 5:07
    gerçek hedefimi ona hiç açıklamadım.
  • 5:08 - 5:10
    Amacım etrafımızdaki mikroskobik yaşamı
  • 5:10 - 5:13
    öldürecek teknolojiyi bulmak değil.
  • 5:13 - 5:17
    Amacım bizi kurtarmaya yardım edecek
    bu yaşamdan yeni teknolojiyi bulmak.
  • 5:19 - 5:25
    Evimizdeki yaşam çeşitliliği
    100 binlik yeni tür listesinden daha çok.
  • 5:25 - 5:29
    Bu insan sorunlarına
    100 bin yeni çözüm kaynağıdır.
  • 5:30 - 5:33
    Biliyorum çok küçük ya da
    bir hücreli olan şeyin
  • 5:33 - 5:34
    güçlü bir şey yapmasına
  • 5:34 - 5:36
    inanması zor,
  • 5:36 - 5:37
    ama yapabilirler.
  • 5:37 - 5:40
    Bu yaratıklar mikroskobik simyagerler,
  • 5:40 - 5:43
    kimyasal cephanelikleriyle
  • 5:43 - 5:45
    çevrelerini değiştirme
    yeteneğine sahipler.
  • 5:46 - 5:49
    Bu da gezegendeki herhangi bir
    yerde yaşayabilirler demek oluyor
  • 5:49 - 5:51
    ve etraflarındaki ne olursa olsun
    yiyebilirler.
  • 5:52 - 5:57
    Yani zehirli atıktan plastiğe kadar
    her şeyi yiyebilirler.
  • 5:58 - 6:03
    Ve yağ ve batarya gücü gibi
    atık madde üretebilirler,
  • 6:03 - 6:05
    hatta minik gerçek altın külçesi bile.
  • 6:07 - 6:10
    Yenilemeyenleri besin maddesine
    dönüştürür.
  • 6:11 - 6:13
    Şekerden alkol yapar.
  • 6:14 - 6:16
    Çikolatalara tat verir
  • 6:16 - 6:18
    ve toprağa büyümesi için güç verir.
  • 6:18 - 6:19
    Önümüzdeki 100 yıl,
  • 6:19 - 6:22
    bu mikroskobik yaratıkların
    problemlerimizin çoğunun çözümünde
  • 6:22 - 6:23
    rol alacağını
  • 6:23 - 6:25
    söylemek için buradayım.
  • 6:25 - 6:27
    Seçmek için pek çok sorunumuz var.
  • 6:28 - 6:32
    Sıradan şeyler var: kötü kokan kıyafetler
    ve yavan yiyecekler.
  • 6:32 - 6:35
    Devasa şeyler var:
  • 6:35 - 6:38
    hastalık, kirlilik, savaş.
  • 6:39 - 6:41
    Ve bu benim görevim:
  • 6:41 - 6:44
    etrafımızdaki mikroskobik yaşamı
    sadece sınıflandırmak değil
  • 6:44 - 6:48
    aynı zamanda bize yardım etmeye
    eşsiz olarak uygun şeyi bulmak.
  • 6:49 - 6:50
    Burada bir örnek var.
  • 6:50 - 6:52
    Zararlı bir böcek ile başladık,
  • 6:52 - 6:54
    pek çoğumuzun evinde yaşayan
    bir yaban arısı.
  • 6:55 - 7:00
    Bu yaban arısının içinden az bilinen
    eşsiz yetenekli bir mikroorganizma
  • 7:00 - 7:01
    çıkardık:
  • 7:02 - 7:03
    bira yapabilir.
  • 7:04 - 7:07
    Bu sadece bir kaç türün
    sahip olduğu bir yetenek.
  • 7:07 - 7:10
    Aslında içtiğiniz bütün
    ticari üretilen biralar
  • 7:10 - 7:14
    çoğunlukla sadece üç mikroorganizma
    türünün birinden yapılıyor.
  • 7:15 - 7:19
    Evet, bizim türlerimiz birayı
    bal gibi tatlı yapabilir
  • 7:20 - 7:22
    ve lezzetli keskin bir bira da yapabilir.
  • 7:23 - 7:27
    Aslında bir yaban arısının karnında
    yaşayan bu mikroorganizma türü
  • 7:28 - 7:30
    bu gezegendeki diğer türlerden daha iyi,
  • 7:30 - 7:33
    değerli ekşi bira da yapabilir.
  • 7:35 - 7:38
    Şu an ticari bira üreten dört tür var.
  • 7:39 - 7:42
    Zararlı bir böcek gördüğün yerde
  • 7:42 - 7:44
    şimdi gelecekteki
    gözde biranı tattığını düşün.
  • 7:46 - 7:47
    İkinci bir örnek olarak,
  • 7:47 - 7:51
    insanların arka bahçelerinde
    toprağı kazan araştırmacılarla çalıştım.
  • 7:51 - 7:56
    Orada yeni kuşak antibiyotikler yapan
    bir mikroorganizma keşfettik,
  • 7:56 - 7:59
    dünyanın en kötü süper böceklerini
    öldürebilen antibiyotikler.
  • 8:00 - 8:03
    Olağanüstü bir şeydi
  • 8:03 - 8:04
    ama işte sırrı:
  • 8:05 - 8:07
    geçen 60 yıldır
  • 8:07 - 8:09
    piyasadaki antibiyotiklerin çoğu
  • 8:09 - 8:12
    benzer toprak bakterisinden yapılmaktadır.
  • 8:12 - 8:15
    Her gün sen, ben ve herkes bu odadaki
  • 8:15 - 8:17
    ve bu gezegendeki
  • 8:17 - 8:22
    antibiyotiklerimizin çoğunu üreten benzer
    toprak bakterisi tarafından kurtarılıyoruz.
  • 8:23 - 8:25
    Toprağı gördüğünüzde
  • 8:25 - 8:27
    ilaç tedavisini düşünün.
  • 8:28 - 8:31
    Belki de favori örneğim,
  • 8:31 - 8:34
    üzücü olarak ilk bulunduğu
    sığır pisliğinin adı verilen
  • 8:34 - 8:38
    yosun tabakası mikroorganizmasını
    çalışan arkadaşlarımdan geliyor.
  • 8:38 - 8:42
    Bu çok önemsiz ve tartışmaya değer değil
  • 8:42 - 8:46
    fakat araştırmacılar,
    bunun farelere verildiğinde
  • 8:46 - 8:48
    TSSB'ye karşı aşılandıklarını buldu.
  • 8:50 - 8:52
    Korkuya karşı aşılanıyor.
  • 8:53 - 8:57
    Yosun tabakası gördüğün yerde
    artık umudu düşün.
  • 8:58 - 9:00
    Bugün konuşmak için fırsat bulamadığım
  • 9:01 - 9:03
    daha pek çok mikrobik örnek var.
  • 9:03 - 9:09
    Size üç türden elde edilen
    çözüm örneklerini verdim
  • 9:09 - 9:12
    ama toz yumaklarınızdaki
    100 bin diğer türün
  • 9:12 - 9:14
    neler yapabileceğini hayal edin.
  • 9:15 - 9:18
    Gelecekte sizi daha seksi yapabilir
  • 9:19 - 9:20
    ya da daha zeki
  • 9:21 - 9:23
    ya da belki de daha uzun yaşatabilir.
  • 9:24 - 9:27
    Parmağınıza tekrar bakmanızı istiyorum.
  • 9:27 - 9:29
    Bütün bilinmeyen mikroskobik yaratıkları
  • 9:29 - 9:31
    düşünün.
  • 9:31 - 9:34
    Gelecekte neler yapabileceğini
  • 9:34 - 9:35
    ya da sağlayabileceğini
  • 9:36 - 9:38
    ya da kurtarabilecekleri
    hayatları düşünün.
  • 9:39 - 9:41
    Parmağın şimdi nasıl hissediyor?
  • 9:42 - 9:43
    Biraz daha mı güçlü?
  • 9:45 - 9:47
    Evet çünkü geleceği hissediyorsun.
  • 9:47 - 9:48
    Teşekkür ederim.
  • 9:48 - 9:53
    (Alkışlar)
Title:
Evindeki - ve yüzündeki - mikroskobik yaşamla tanış
Speaker:
Anne Madden
Description:

Etrafınızdaki ve içinizdeki mikroskobik ormanı gözlemleyin: yanağında, koltuğun altında ve arka bahçende ki toprakta yaşayan küçük organizmalar. Bu mikroplarla muhalif bir ilişkimiz var -- temizliyoruz, yok ediyoruz ve ilaçlıyoruz -- ama mikrobiyolog Anne Madden'e göre onlar keşfedilmeyi bekleyen yeni teknoloji ve ilaçların kaynağı. Bu mikroskobik simyagerler iğrenç değil. Madden diyor ki -- onlar gelecek.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:07

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.