İlaçlar beyni nasıl etkiler? - Sara Garofalo
-
0:07 - 0:09Çoğu insan hap alır,
-
0:09 - 0:10iğne yaptırır
-
0:10 - 0:13ya da yaşamları süresince
bir şekilde ilaç kullanırlar, -
0:13 - 0:18fakat çoğumuz bu ilaçların aslında
nasıl etkili olduğunu bilmeyiz. -
0:18 - 0:22Nasıl bu maddeler bizim fiziksel
olarak nasıl hissedeceğimizi, -
0:22 - 0:23düşüneceğimizi
-
0:23 - 0:25ve hatta nasıl davranacağımızı etkiliyor?
-
0:25 - 0:29Büyük çoğunlukla bu, ilacın beyindeki
hücreler arasındaki iletişimi -
0:29 - 0:31nasıl değiştirdiğine bağlıdır.
-
0:31 - 0:34Bunun oluşabileceği
birkaç farklı yol vardır. -
0:34 - 0:36Fakat ilaç beyne ulaşmadan önce,
-
0:36 - 0:38ilk olarak kan dolaşımına ulaşmalıdır
-
0:38 - 0:41ki bu yolculuk saniyeler ile
saatler arasında sürebilir, -
0:41 - 0:44nasıl uygulandığı gibi belirli
faktörlere bağlı olarak. -
0:44 - 0:47Bir ilacı oral yoldan almak
en yavaş metoddur, -
0:47 - 0:50çünkü ilaç etkisini göstermeden önce
-
0:50 - 0:52sindirim sistemimiz
tarafından emilmelidir. -
0:52 - 0:55Bir ilacı teneffüs etmek kan dolaşımına
daha hızlı geçmesini sağlar. -
0:55 - 0:59Bir ilacı damar yoluyla
vermek de hızlı bir yoldur, -
0:59 - 1:02çünkü maddeler bu yolla
direkt olarak kana karışır. -
1:02 - 1:07Böylelikle ilaç hedefinin kapısına
hızlıca ulaşır, yani beyne. -
1:07 - 1:11Beynin girişi kan-beyin bariyeri
tarafından korunur, -
1:11 - 1:13bu bariyer olası tehlikeli maddelere karşı
-
1:13 - 1:16dolaşım sistemini
sinir sisteminden ayırır. -
1:16 - 1:19Yani bütün ilaçlar bu bariyeri geçmek için
-
1:19 - 1:24özgül bir kimyasal bileşime
sahip olmalıdırlar. -
1:24 - 1:27İçeriye girdikten sonra, ilaçlar sinaps
ve nöron ağlarını hedef alarak -
1:27 - 1:31beynin normal işleyişine
müdahale etmeye başlar. -
1:31 - 1:35Nöronlar çekirdeği, dendritleri
ve aksonu olan beyin hücreleridir. -
1:35 - 1:40Sinapslar dendrit ve aksonlar
arasında bulunan, -
1:40 - 1:44nöronlar arasında elektrokimyasal
sinyalleri taşıyan yapılardır. -
1:44 - 1:48Bu sinyaller nörotransmitter
adı verilen kimyasallardır. -
1:48 - 1:51Her nörotransmitter davranışlarımızın,
duygularımızın ve bilişselliğimizin -
1:51 - 1:52düzenlenmesinde
-
1:52 - 1:53farklı şekilde rol alır.
-
1:53 - 1:56Fakat hepsi iki farklı
yoldan biriyle çalışır. -
1:56 - 1:58Ya alıcı nöronu inhibe edip
-
1:58 - 2:00aktivitesini kısıtlar,
-
2:00 - 2:01ya da uyarıp
-
2:01 - 2:05bütün ağ boyunca yayılan
bir elektrokimyasal sinyal yaratır. -
2:05 - 2:08Kullanılmayan nörotransmitterler
genelde bozulur -
2:08 - 2:11ya da iletici nöron
tarafından geri emilir. -
2:11 - 2:14Bir ilacın etkinliği de
bu sinaptik iletim işlemini -
2:14 - 2:19farklı evrelerde değiştirebilme
yeteneğinden gelmektedir. -
2:19 - 2:21Bu, salınan nörotransmitter miktarında
-
2:21 - 2:25artış veya azalış şeklinde sonuçlanır.
-
2:25 - 2:28Örneğin SSRI gibi yaygın
kullanılan antidepresanlar, -
2:28 - 2:31ruh halimizi kontrol eden
bir nörotransmitter olan -
2:31 - 2:35serotonin geri emilimini durdurur.
-
2:35 - 2:38Bu etkili biçimde nöral ağa
daha fazla salınmasına sebep olur. -
2:38 - 2:40Morfin gibi ağrı kesiciler ise enerjiyi,
-
2:40 - 2:43uyanıklılığı,
-
2:43 - 2:45haz duyusunu
kontrol eden -
2:45 - 2:46serotoninin ve
-
2:46 - 2:47noradrenalinin
-
2:47 - 2:48miktarında artışa sebep olur.
-
2:48 - 2:52Aynı nörotransmitterler ayrıca
endorfin reseptörlerine -
2:52 - 2:54etki ederek ağrıyı azaltır.
-
2:54 - 2:58Sakinleştiriciler GABA üretimi arttırarak
-
2:58 - 3:00nöral aktiviteyi inhibe ederler,
-
3:00 - 3:04bu da kişiyi sakinleştirir
ya da yatıştırır. -
3:04 - 3:06Peki ya yasa dışı ilaçlar?
-
3:06 - 3:11Bu ilaçların beyin üzerinde hala anlamaya
çalıştığımız güçlü etkileri vardır. -
3:11 - 3:13Kristal meth, amfetamin,
-
3:13 - 3:16uzun süreli bir dopamin
salınımına neden olur, -
3:16 - 3:21dopamin ödül ve haz algısıyla
bağlantılı bir nörotransmitterdir. -
3:21 - 3:24Ayrıca noradrenalin
receptörlerini aktive eder, -
3:24 - 3:25bu da kalp atışının hızlanması,
-
3:25 - 3:26göz bebeklerinin büyümesi
-
3:26 - 3:30ve vücudun savaş ya da kaç tepkisinin
tetiklenmesine neden olur. -
3:30 - 3:33Kokain, dopamin ve serotoninin
gerialımını engelleyerek -
3:33 - 3:35daha fazlasını nöral ağa gönderir,
-
3:35 - 3:36orada enerjiyi yükseltirler,
-
3:36 - 3:38öfori hissine neden olurlar
-
3:38 - 3:40ve iştahı bastırırlar.
-
3:40 - 3:44Halüsinojenik uyuşturucular ise
en şaşırtıcı etkilere sahip olanlardır. -
3:44 - 3:46LSD,
-
3:46 - 3:47meskalin
-
3:47 - 3:48ve DMT
-
3:48 - 3:50gibi maddelerin hepsi
ruh hali ve dürtüselliği -
3:50 - 3:53düzenleyen serotonin salınımını durdurur.
-
3:53 - 3:55Ayrıca nöral devreler
üzerinde etkileri vardır -
3:55 - 4:00ki bunlar algı, öğrenme ve davranışların
düzenlenmesinde rol almaktadır, -
4:00 - 4:04bu uyuşturucuların böyle güçlü etkileri
olmasının açıklaması da bu durum olabilir. -
4:04 - 4:07Bu etkilerden çoğu
heyecan verici gibi olsa da -
4:07 - 4:11bu uyuşturucuların denetlenmesinin ve
genelde yasa dışı olmasının sebepleri var. -
4:11 - 4:13İlaçlar beynin yapısını
değiştirecek güce sahiptir -
4:13 - 4:17ve ilaçların sürekli kullanımı nöral
ağları kalıcı olarak yeniden yapılandırır, -
4:17 - 4:19bu da düşünme kabiliyetimizi,
-
4:19 - 4:20karar verme,
-
4:20 - 4:21öğrenme
-
4:21 - 4:23ve hatırlama becerimizi değiştirir.
-
4:23 - 4:26İlaçlar ve etkileri hakkında
hala bilmediğimiz çok şey var, -
4:26 - 4:28hem iyi hem kötü anlamda.
-
4:28 - 4:32Hakkında bilgi sahibi olduklarımız ise
üzerinde sıklıkla çalışılan ilaçlar -
4:32 - 4:34ve bunlar etkin ilaçlar haline geldi.
-
4:34 - 4:37İlaçlar ve beyin hakkındaki
bilgimiz arttıkça, -
4:37 - 4:39günümüzde sağlık alanındaki problemleri
-
4:39 - 4:43çözme olasılığı da artacak.
- Title:
- İlaçlar beyni nasıl etkiler? - Sara Garofalo
- Description:
-
Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/how-do-drugs-affect-the-brain-sara-garofalo
Çoğu insan hayatları süresince hap alır,iğne yaptırır ya da bir tür ilaç kullanır. Ama çoğumuz bu maddelerin gerçekten nasıl etkili olduğunu bilmiyoruz. Bu çeşitli bileşenler fiziksel olarak nasıl hissettiğimizi, nasıl düşündüğümüzü ve hatta nasıl davrandığımızı nasıl etkileyebiliyor? Sara Garofalo bazı ilaçların beyindeki hücreler arasındaki iletişimi nasıl değiştirdiğini açıklıyor.
Dersi hazırlayan Sara Garofalo, animasyonu hazırlayan Adriatic Animasyon
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:05
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Suleyman Cengiz accepted Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo |