1
00:00:07,095 --> 00:00:08,584
Çoğu insan hap alır,

2
00:00:08,584 --> 00:00:09,834
iğne yaptırır

3
00:00:09,834 --> 00:00:13,335
ya da yaşamları süresince 
bir şekilde ilaç kullanırlar,

4
00:00:13,335 --> 00:00:18,266
fakat çoğumuz bu ilaçların aslında
nasıl etkili olduğunu bilmeyiz.

5
00:00:18,266 --> 00:00:21,816
Nasıl bu maddeler bizim fiziksel 
olarak nasıl hissedeceğimizi,

6
00:00:21,816 --> 00:00:22,726
düşüneceğimizi

7
00:00:22,726 --> 00:00:24,844
ve hatta nasıl davranacağımızı etkiliyor?

8
00:00:24,844 --> 00:00:28,665
Büyük çoğunlukla bu, ilacın beyindeki
hücreler arasındaki iletişimi

9
00:00:28,665 --> 00:00:31,226
nasıl değiştirdiğine bağlıdır.

10
00:00:31,226 --> 00:00:33,787
Bunun oluşabileceği
birkaç farklı yol vardır.

11
00:00:33,787 --> 00:00:35,866
Fakat ilaç beyne ulaşmadan önce,

12
00:00:35,866 --> 00:00:38,124
ilk olarak kan dolaşımına ulaşmalıdır

13
00:00:38,124 --> 00:00:40,877
ki bu yolculuk saniyeler ile
saatler arasında sürebilir,

14
00:00:40,877 --> 00:00:44,327
nasıl uygulandığı gibi belirli
faktörlere bağlı olarak.

15
00:00:44,327 --> 00:00:47,367
Bir ilacı oral yoldan almak
en yavaş metoddur,

16
00:00:47,367 --> 00:00:50,097
çünkü ilaç etkisini göstermeden önce 


17
00:00:50,097 --> 00:00:52,189
sindirim sistemimiz
tarafından emilmelidir.

18
00:00:52,189 --> 00:00:55,398
Bir ilacı teneffüs etmek kan dolaşımına
daha hızlı geçmesini sağlar.

19
00:00:55,398 --> 00:00:58,888
Bir ilacı damar yoluyla
vermek de hızlı bir yoldur,

20
00:00:58,888 --> 00:01:02,007
çünkü maddeler bu yolla 
direkt olarak kana karışır.

21
00:01:02,007 --> 00:01:06,788
Böylelikle ilaç hedefinin kapısına
hızlıca ulaşır, yani beyne.

22
00:01:06,788 --> 00:01:10,606
Beynin girişi kan-beyin bariyeri
tarafından korunur,

23
00:01:10,606 --> 00:01:12,858
bu bariyer olası tehlikeli maddelere karşı

24
00:01:12,858 --> 00:01:15,940
dolaşım sistemini 
sinir sisteminden ayırır.

25
00:01:15,940 --> 00:01:19,148
Yani bütün ilaçlar bu bariyeri geçmek için

26
00:01:19,148 --> 00:01:23,568
özgül bir kimyasal bileşime 
sahip olmalıdırlar.

27
00:01:23,568 --> 00:01:27,428
İçeriye girdikten sonra, ilaçlar sinaps
ve nöron ağlarını hedef alarak

28
00:01:27,428 --> 00:01:30,938
beynin normal işleyişine 
müdahale etmeye başlar.

29
00:01:30,938 --> 00:01:35,498
Nöronlar çekirdeği, dendritleri 
ve aksonu olan beyin hücreleridir.

30
00:01:35,498 --> 00:01:39,540
Sinapslar dendrit ve aksonlar 
arasında bulunan,


31
00:01:39,540 --> 00:01:43,989
nöronlar arasında elektrokimyasal 
sinyalleri taşıyan yapılardır.

32
00:01:43,989 --> 00:01:47,669
Bu sinyaller nörotransmitter 
adı verilen kimyasallardır.

33
00:01:47,669 --> 00:01:51,470
Her nörotransmitter davranışlarımızın, 
duygularımızın ve bilişselliğimizin

34
00:01:51,470 --> 00:01:52,280
düzenlenmesinde

35
00:01:52,280 --> 00:01:53,489
farklı şekilde rol alır.

36
00:01:53,489 --> 00:01:55,880
Fakat hepsi iki farklı
yoldan biriyle çalışır.

37
00:01:55,880 --> 00:01:58,080
Ya alıcı nöronu inhibe edip

38
00:01:58,080 --> 00:01:59,601
aktivitesini kısıtlar,

39
00:01:59,601 --> 00:02:00,980
ya da uyarıp

40
00:02:00,980 --> 00:02:05,079
bütün ağ boyunca yayılan 
bir elektrokimyasal sinyal yaratır.

41
00:02:05,079 --> 00:02:08,020
Kullanılmayan nörotransmitterler
genelde bozulur

42
00:02:08,020 --> 00:02:11,120
ya da iletici nöron
tarafından geri emilir.

43
00:02:11,120 --> 00:02:13,981
Bir ilacın etkinliği de 
bu sinaptik iletim işlemini

44
00:02:13,981 --> 00:02:18,651
farklı evrelerde değiştirebilme
yeteneğinden gelmektedir.

45
00:02:18,651 --> 00:02:21,401
Bu, salınan nörotransmitter miktarında

46
00:02:21,401 --> 00:02:24,752
artış veya azalış şeklinde sonuçlanır.

47
00:02:24,752 --> 00:02:28,402
Örneğin SSRI gibi yaygın 
kullanılan antidepresanlar,

48
00:02:28,402 --> 00:02:31,181
ruh halimizi kontrol eden
bir nörotransmitter olan

49
00:02:31,181 --> 00:02:34,572
serotonin geri emilimini durdurur.

50
00:02:34,572 --> 00:02:37,744
Bu etkili biçimde nöral ağa 
daha fazla salınmasına sebep olur.

51
00:02:37,744 --> 00:02:40,332
Morfin gibi ağrı kesiciler ise enerjiyi, 


52
00:02:40,332 --> 00:02:43,444
uyanıklılığı,

53
00:02:43,444 --> 00:02:44,842
haz duyusunu
kontrol eden

54
00:02:44,842 --> 00:02:45,801
serotoninin ve

55
00:02:45,801 --> 00:02:46,740
noradrenalinin

56
00:02:46,740 --> 00:02:48,190
miktarında artışa sebep olur.

57
00:02:48,190 --> 00:02:51,812
Aynı nörotransmitterler ayrıca
endorfin reseptörlerine

58
00:02:51,812 --> 00:02:53,542
etki ederek ağrıyı azaltır.

59
00:02:53,542 --> 00:02:57,712
Sakinleştiriciler GABA üretimi arttırarak

60
00:02:57,712 --> 00:02:59,902
nöral aktiviteyi inhibe ederler,

61
00:02:59,902 --> 00:03:03,913
bu da kişiyi sakinleştirir 
ya da yatıştırır.

62
00:03:03,913 --> 00:03:06,473
Peki ya yasa dışı ilaçlar?

63
00:03:06,473 --> 00:03:10,954
Bu ilaçların beyin üzerinde hala anlamaya
çalıştığımız güçlü etkileri vardır.

64
00:03:10,954 --> 00:03:12,884
Kristal meth, amfetamin,

65
00:03:12,884 --> 00:03:15,943
uzun süreli bir dopamin
salınımına neden olur,

66
00:03:15,943 --> 00:03:21,055
dopamin ödül ve haz algısıyla 
bağlantılı bir nörotransmitterdir.

67
00:03:21,055 --> 00:03:23,593
Ayrıca noradrenalin
receptörlerini aktive eder,

68
00:03:23,593 --> 00:03:25,125
bu da kalp atışının hızlanması,

69
00:03:25,125 --> 00:03:26,368
göz bebeklerinin büyümesi

70
00:03:26,368 --> 00:03:29,632
ve vücudun savaş ya da kaç tepkisinin
tetiklenmesine neden olur.

71
00:03:29,632 --> 00:03:33,444
Kokain, dopamin ve serotoninin 
gerialımını engelleyerek

72
00:03:33,444 --> 00:03:35,073
daha fazlasını nöral ağa gönderir,

73
00:03:35,073 --> 00:03:36,432
orada enerjiyi yükseltirler,

74
00:03:36,432 --> 00:03:38,125
öfori hissine neden olurlar

75
00:03:38,125 --> 00:03:40,454
ve iştahı bastırırlar.

76
00:03:40,454 --> 00:03:44,159
Halüsinojenik uyuşturucular ise
en şaşırtıcı etkilere sahip olanlardır.

77
00:03:44,159 --> 00:03:45,659
LSD,

78
00:03:45,659 --> 00:03:46,638
meskalin

79
00:03:46,638 --> 00:03:47,757
ve DMT

80
00:03:47,757 --> 00:03:50,225
gibi maddelerin hepsi 
ruh hali ve dürtüselliği

81
00:03:50,225 --> 00:03:52,895
düzenleyen serotonin salınımını durdurur.

82
00:03:52,895 --> 00:03:55,246
Ayrıca nöral devreler
üzerinde etkileri vardır

83
00:03:55,246 --> 00:03:59,815
ki bunlar algı, öğrenme ve davranışların
düzenlenmesinde rol almaktadır,

84
00:03:59,815 --> 00:04:04,348
bu uyuşturucuların böyle güçlü etkileri
olmasının açıklaması da bu durum olabilir.

85
00:04:04,348 --> 00:04:06,594
Bu etkilerden çoğu
heyecan verici gibi olsa da

86
00:04:06,594 --> 00:04:10,944
bu uyuşturucuların denetlenmesinin ve 
genelde yasa dışı olmasının sebepleri var.

87
00:04:10,944 --> 00:04:13,468
İlaçlar beynin yapısını
değiştirecek güce sahiptir

88
00:04:13,468 --> 00:04:17,315
ve ilaçların sürekli kullanımı nöral 
ağları kalıcı olarak yeniden yapılandırır,

89
00:04:17,315 --> 00:04:19,107
bu da düşünme kabiliyetimizi,

90
00:04:19,107 --> 00:04:20,255
karar verme,

91
00:04:20,255 --> 00:04:21,000
öğrenme

92
00:04:21,000 --> 00:04:22,757
ve hatırlama becerimizi değiştirir.

93
00:04:22,757 --> 00:04:25,996
İlaçlar ve etkileri hakkında
hala bilmediğimiz çok şey var,

94
00:04:25,996 --> 00:04:27,911
hem iyi hem kötü anlamda.

95
00:04:27,911 --> 00:04:31,647
Hakkında bilgi sahibi olduklarımız ise 
üzerinde sıklıkla çalışılan ilaçlar

96
00:04:31,647 --> 00:04:33,978
ve bunlar etkin ilaçlar haline geldi.

97
00:04:33,978 --> 00:04:36,958
İlaçlar ve beyin hakkındaki
bilgimiz arttıkça,

98
00:04:36,958 --> 00:04:39,308
günümüzde sağlık alanındaki problemleri

99
00:04:39,308 --> 00:04:43,287
çözme olasılığı da artacak.