सगरमाथा किन अग्लो छ ? - मिचेल कोप्पेस

पुरै भिडियो हेर्नुस : http://ed.ted.com/lessons/why-is-mount-everest-so-tall-michele-koppes

समुन्द्री सतहबाट ८८५० मीटरको उचाईमा रहेको, चोमोलुन्ग्मा, अर्थात् सगरमाथा (माउन्ट एभरेस्ट) को उचाई संसारमा सबैभन्दा बढि छ । तर यो बिशाल पर्बत कसरी यति अग्लो हुन पुग्यो ? मिचेल कोप्पेस यसको उत्तरको लागि पृथ्वीको सतहभित्र हेर्छन जहाँ महाद्वीपीय प्लेटहरू टक्राउछन् ।

मिचेल कोप्पेसद्वारा प्रस्तुत पाठ, प्रोभिन्सिया स्टुडियोको एनीमेशन ।

हरेक बसन्तमा, सैयौ

साहासी यात्रीहरु चोमोलुन्ग्मा,
अर्थात् माउन्ट एभ्रेस्ट,

चढ्ने सपना बुन्छन ।

उनीहरु सगरमाथाको घातक शिखर चढ्ने

अवसरको प्रतिक्षामा
बेस क्याम्पमा महिनौ बस्छन ।

तर उनीहरु सगरमाथा चढ्न किन
आफ्नो ज्यानको बाजी लाउछन ?

के त्यो चुनौतीको लागि हो?

कि प्राकृतिक

दृश्यको लागि?
कि आकाश चुम्ने अवसरको लागि ?

धेरैको लागि, त्यो सगरमाथा संसारको
सबैभन्दा अग्लो शिखर हुनाले गर्दछ ।

यहाँ एउटा महत्वपूर्ण भिन्नता छ ।

वास्तबमा मौना केया चै फेंद देखि
टुप्पोको हिसाबले सबैभन्दा अग्लो शिखर हो ।

तर समुन्द्री सतहबाट ८८५० मीटरको
उचाईमा रहेको,

सगरमाथाको उचाई संसारमा सबैभन्दा माथि छ ।

यो बिशाल ढाँचाको उत्पत्ति बुझ्नको लागि

हामीले पृथ्वीको गहिराइमा हेर्नुपर्छ

जहाँ महाद्वीप प्लेट्हरुको टक्राव पर्दछ ।

पृथ्वीको सतह सालिकको कवच जस्तै हुन्छ ।

पृथ्वीका सतहका खण्डहरु लगातार

एक अर्कामाथि,

मुनि र वरिपरि हलचल गर्छन ।

ति विशाल महाद्वीपीय प्लेटहरूको
हलचलको गति भने छिटो हुनेगर्दछ ।

तिनीहरु हरेक वर्ष ३ देखि ४ सेन्टीमिटर
सर्ने गर्छन,

जुन दर हाम्रो नंग बढ्ने दर समान हो ।

जब दुइ प्लेटको टक्राव हुन्छ,

एक प्लेटले अर्कोको माथि वा
मुनि धक्का दिन्छ,

सिमानाहरू कसिन्छ,
जसको कारणले खण्डहरु माथि उठ्छन ।

यसरी नै सगरमाथाको निर्माण भएको हो ।

५ करोड वर्ष पहिले, पृथ्वीको भारतीय
प्लेट उत्तर तिर सर्न थाल्यो र

निकै ठुलो यूरासियन प्लेटसंग टकरायो,

जसको कारणले त्यहाँको खण्डहरु
माथि उठ्न पुगे ।

सगरमाथा यी गतिबिधिको केन्द्रबिन्दुमा पर्छ,

जुन भारतीय-यूरासियन प्लेटहरुको
टक्राउ क्षेत्रको किनारामा पर्दछ ।

तर पर्वतहरु माथि उठ्नमा अरु
शक्तिहरुको पनि असर हुन्छ ।

जब पृथ्वीको जमिन माथि धकेलिन्छ,
तब हावाका झोक्काहरु पनि माथि उठछन् ।

माथि उठ्दै गरेका हावा चिसिएर
त्यसमा रहेका बाफहरु जम्छन र

ति पानी वा हिउँमा परिवर्तन हुन्छन ।

बिस्तारै बर्षा र हिमपातले जमिनको
सतहका चट्टानहरुलाई

टुक्राउदै जान्छ जुन प्रक्रियालाई
वेदरिङ्ग भनिन्छ ।

ओरालो बग्दै गरेको पानीले
ति टुक्रिएका चट्टानलाई

बगाएर भिरलाई खियाउदै जान्छ जसबाट

गहिरो घाटी र असमान पर्बतहरुको
निर्माण हुन्छ ।

यसरी जमिनको माथि उठ्ने र पहिरो जाने

सन्तुलित प्रक्रियाले पर्बतहरुलाई
आकार दिन्छ ।

तर यी हिमालयका आकाशीय पर्बतहरुको
तुलना ति

अपालचियाका समतल पहाडसंग
गर्दा हामीले देख्न सक्छौ

कि सबै पर्बतहरु एक समान
हुदैनन् ।

यसको एक कारण समय पनि हो ।

महाद्वीपीय प्लेटहरु टक्राउदा जमिनको
सतह माथि बढ्ने प्रक्रिया चाडो हुन्छ ।

पर्बतहरु भिरालो हुदै माथि बढ्दै जान्छन् ।

बिस्तारै गुरुत्वाकर्षण र पानीले
ती खियीदै जान्छन् ।

अन्ततः माथि बढ्ने भन्दा पहिरो
जाने प्रक्रिया धेरै हुन्छ

र भिरहरु चाडो खियीदै जान्छन् ।

पर्बतहरु बन्नुको अर्को कारण मौसम पनि हो ।

एकदमै ठण्डी मौसममा हिउँ
पुरै नपग्लेर

बिस्तारै बरफ बन्दै जान्छ ।

यसरी नै संसारभरि विभिन्न
ऊचाईमा मौसम अनुसार

हिउँले ढाकेको ठाउँहरु बन्छन ।

ठंड ध्रुवहरूमा बर्फिया सतह
समुद्री सतहको उचाइमा हुन्छन ।

भूमध्य रेखा नजिक बर्फिया सतह
बन्ने मौसमको लागि

कम्तिमा नि ५ किलोमीटर उकालो चढ्नुपर्छ ।

धेरै वजनको जमेको बर्फिया

सतह बिस्तारै बग्दै हिमनदी बन्छ जसले

तलको चट्टानहरुलाई पिस्दै लग्छ ।

पर्बतहरु जति भिरालो त्यति नै
चाडो बरफ तल बग्छ

र तलको चट्टानहरुलाई चाडो पिस्दै लग्छ ।

हिमनदीले जमिनको सतहलाई वर्षा र
नदीभन्दा चाडो खियाएर बगाउछ ।

पर्बतहरुको हिमनदीले सतहलाई
खियाएर यति चाडो बगाउछ कि

ति पर्वतका टुप्पाहरु
आराले काटेझैँ काटीन्छन् ।

त्यसो भए बर्फिया सगरमाथा कसरी
त्यति अग्लो हुनपुग्यो ?

सुरुमा महाद्वीपीय प्लेटहरूको टक्राउले

यो अग्लो हुन पुग्यो ।

दोश्रो, सगरमाथा उष्ण प्रदेशमा पर्दछ

जहाँ बर्फिया सतह अग्लो र
हिमनदी सानो हुन्छ

जसले जमिनको सतहलाई खियाउनु सक्दैन ।

यसरी सगरमाथा सही परिस्थितिहरूको कारणले

आफ्नो प्रभावशाली ऊँचाई बनाउन कायम छ ।

तर यो संधै कायम रहदैन ।

पृथ्वी परिवर्तनसिल छ जहाँ

महाद्वीपीय प्लेट, मौसम, र

खियाउने शक्तिले एक दिन सगरमाथाको

ऊँचाईलाई घटाउन सक्छ ।

अहिलेको लागि भने सगरमाथा साहसिक
यात्री र सपना बुन्ने मानिसहरुको लागि

प्रसिद्ध भैरहनेछ ।