چی ڕوودەدات کاتێک هیپۆکامپەس لاببەیت؟
-
0:07 - 0:10لە ١ی ئەیلولی ١٩٥٣ دا،
-
0:10 - 0:13ویلیام سکۆڤیڵ دەسکێکی سوڕاوەی دەستی و
مشارێکی هەرزانی کونکردنی بەکار هێنا -
0:13 - 0:18بۆ کون کردنی کەلە سەری کوڕێکی گەنج،
و چەند بەشێکی گرنگی مێشکی لێکردەوە -
0:18 - 0:21و بە لولەکێکی کانزایی هەڵیمژییە دەرەوە.
-
0:21 - 0:25بەلام ئەمە دیمەنی فیلمێکی ترسناک
یان ڕاپۆرتێکی پۆلیسیی سامناک نەبوو. -
0:25 - 0:30دکتۆر سکۆڤیڵ یەکێک بوو لە بەناوبانگترین
پزیشکی پسپۆڕی دەماری سەردەمی خۆی، -
0:30 - 0:35و کوڕە گەنجەکەش "هێنری مۆڵایسن" ئەو
نەخۆشە بەناوبانگەی کە بە "ه.م." ناسراوە، -
0:35 - 0:40کە کەیسەکەی چەندین زانیاری سەرسوڕهێنەری
بەخشی لە بارەی چۆنیەتی کارکردنی مێشکمانەوە. -
0:40 - 0:44هێنری کە منداڵ بووە، لە ڕوداوێکدا
کەلەسەی درزی بردووە -
0:44 - 0:50و زوو دوای ئەوە توشی فێ لێهاتن و بورانەوە
و لە دەستدانی کۆنترۆڵی جوڵەی جەستەی بووە. -
0:50 - 0:54پاش بەرگەگرتنی چەندین ساڵ لە فێ لێهاتن
و تەنانەت وازهێنان لە خوێندنی ئامادەیی، -
0:54 - 0:57ئەم کوڕە گەنجە بێچارەیە
ڕوی کردە دکتۆر سکۆڤیڵ، -
0:57 - 1:00دکتۆرێکی سەرکەش کە بە نەشتەرگەرییە
مەترسیدارەکانی ناسرابوو. -
1:00 - 1:04نەشتەرگەری بەشیی مێشک بۆ چەندین دەیە
بەکارهێنراوە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشە دەروونییەکان -
1:04 - 1:08لەسەر بنچینەی ئەو باوەڕەی کە چالاکییە
مێشکییەکان بە تەواوی بەستراونەتەوە -
1:08 - 1:10بە ناوچە هاوتاکانیانەوە لە مێشکادا.
-
1:10 - 1:14بەهۆی سود وەرگرتن لەم نەشتەرگەرییەی
بۆ کەمکردنەوەی فێ ی نەخۆشە دەروونیەکان، -
1:14 - 1:17سکۆڤیڵ بڕیاری دا بەشی هیپۆکامپەس
ی مێشکی ه.م. لاببات، -
1:17 - 1:21کە بە بەشێک لە لیمبیک سیستم دادەنرا و
پەیوەندی هەبوو بە هەستەکانەوە -
1:21 - 1:24بەڵام ئەرکەکەی نەزانراو بوو.
-
1:24 - 1:26لە ڕوکەشدا،
نەشتەرگەرییەکە سەرکەوتوو بوو. -
1:26 - 1:31فێ کانی ه.م. بەتەواوی نەمان،
بە بێ هیچ گۆڕانێک لە کەسایەتیدا، -
1:31 - 1:33و تەنانەت ئاستی زیرەکیشی زیادی کرد.
-
1:33 - 1:37بەڵام یەک کێشە هەبوو:
بیرەوەرییەکانی زیانی زۆری پێگەشتبوو. -
1:37 - 1:40جگە لەوەی زۆربەی بیرەوەرییەکانی
دەیەی پێشووی لە دەست دا، -
1:40 - 1:43ه.م. نەیدەتوانی بیرەوەری نوێ درووست بکات،
بیری دەچوەوە کە چ ڕۆژێکە، -
1:43 - 1:48قسەی دووبارە دەکردەوە و تەنانەت
چەند ژەمێکی دەخوارد بەدوای یەکدا. -
1:48 - 1:52کاتیک سکۆڤیڵ پسپۆڕێکی دیکەی ئاگادار کردەوە
لە دەرئەنجامەکان بە ناوی وایڵدەر پێنفیڵد، -
1:52 - 1:57خوێندکارێکی دکتۆرای نارد بە ناوی
برێندا میڵنەر تا لێکۆڵینەوە لە ه.م. بکات، -
1:57 - 2:00لەماڵی باوانیدا دەمایەوە و زۆربەی ڕۆژەکانی
بەسەر دەبرد بە ئەنجامدانی ڕۆتینی سەیر و -
2:00 - 2:04سەیرکردنی فیلمی کلاسیکی
بۆ یەکەمجار، جار لە دوای جار. -
2:04 - 2:07ئەوەی بۆی دەرکەوت لەڕێگەی زنجیرەیەک
تاقیکردنەوە و چاوپێکەوتنەوە -
2:07 - 2:11نەک تەنها هاوکارییەکی زۆر گەورەبوو
بۆ لێکۆڵینەوەکانی یادەوەری -
2:11 - 2:14بەڵکو پێناسەی یادەوەری دووبارە نووسییەوە.
-
2:14 - 2:17یەکێک لە دۆزینەوەکانی میلنەر تیشکی
خستە سەر ئەو ڕاستییە ئاشکرایەی -
2:17 - 2:22کە هەرچەندە ه.م. نەیدەتوانی یادەوەری نوێ
درووست بکات هێشتاش هێێندە زانیاری بیردەما -
2:22 - 2:26لە ساتێکەوە بۆ ساتێکی تر کە بتوانیت
ڕستەیەک تەواو بکات یان دەستشۆر بدۆزێتەوە. -
2:26 - 2:28کاتێک میڵنەر ژمارەیەکی
هەڕەمەکی پێدا، -
2:28 - 2:31دەیتوانی بۆ ماوەی
پانزە خولەک لە یادی بمێنێت -
2:31 - 2:33بە دووبارە کردنەوەی بۆ خۆی بە بەردەوامی.
-
2:33 - 2:38بەڵام تەنها پاش پێنج خولەک، بیری دەچوەوە
کە تەنانەت تاقیکردنەوەکەش ڕویداوە. -
2:38 - 2:42زاناکانی دەمارناسی وەک یەکەیەکی
هاوشێوە لە یادەوەرییان دەڕوانی، -
2:42 - 2:46کە هەموو یادەوەرییەکان هاوشێوەن و
لە سەرانسەری مێشکدا زەخیرە بوون. -
2:46 - 2:50ئەنجامەکانی میڵنەر نەک تەنها یەکەم بەڵگە
بوون بۆ ئەو جیاکارییەی ئێستا پێی ئاشناین -
2:50 - 2:52لە نێوان بیرەوەری
کورت خایەن و درێژ خایەندا، -
2:52 - 2:56بەڵکو نیشاندەری ئەوەشن کە هەر یەکێکیان
ناوچەیەکی جیاواز لە مێشک بەکار دەهێنن. -
2:56 - 2:59ئێمە لە ئێستادا دەزانین کە درووست بوونی
یادەوەری چەند هەنگاوێک لە خۆ دەگرێت. -
2:59 - 3:05کاتێک زانیاری هەستیی نوێ بە شێوەیەکی کاتیی
لە توێکڵی مێشکدا دەنوسرێتەوە لە لایەن دەمارەکانەوە. -
3:05 - 3:07دەگوازرێتەوە بۆ هیپۆکامپەس،
-
3:07 - 3:12کە پڕۆتینی تایبەتی تیایدا کار دەکات بۆ
بەهێز کردنی پەیوەندییە دەماریەکانی توێکڵ. -
3:12 - 3:14ئەگەر ئەزموونەکە
بەشی پێویست بەهێز بوو، -
3:14 - 3:17یان لە چەند ڕۆژی سەرەتادا
جار جار بیرمان بکەوێتەوە، -
3:17 - 3:22ئەوکات هیپۆکامپەس یادەوەرییەکە دەنێرێتەوە
بۆ توێکڵ بۆ ئەوەی بۆ هەمیشە زەخیرە ببێت. -
3:22 - 3:25مێشکی ه.م. دەیتوانی شێوە
سەرەتاییەکان درووست بکات، -
3:25 - 3:29بەڵام بەبێ هیپۆکامپەس کە
بتوانێت یادەوەرییەکە بچەسپێنێت، -
3:29 - 3:33یادەوەرییەکان دەسڕانەوە.
وەک ئەو وشانەی لەسەر لم دەنوسرێن. -
3:33 - 3:37بەڵام ئەمە تاکە تایبەتمەندی
مێشک نەبوو کە میڵنەر دۆزییەوە. -
3:37 - 3:41لە تاقیکردنەوە بەناوبانگەکەی میڵەر داوا
لە ه.م. کرد خەت بەسەر ئەستێرە سپییەکەدا بهێنێت -
3:41 - 3:46لە بۆشاییە تەسکەکەی نێوان هێڵی
دوو ئەستێرە هاوچەقەکەی دیکەدا -
3:46 - 3:49لە کاتێکدا کە کاغەز و قەڵەمەکەی
تەنها لە ڕێی ئاوێنەیەکەوە دەبینی. -
3:49 - 3:52وەک هەر کەسێکی دیکە کە تاقیکردنەوەیەکی
ناخۆشی وەها بکات بۆ یەکەم جار -
3:52 - 3:54ئەنجامەکەی زۆر خراپ بوو.
-
3:54 - 3:58بەڵام سەرسوڕهێنەرانە، پاش
هەولی دووبارە باشتر بوو. -
3:58 - 4:01هەرچەندە هەوڵەکانی
پێشووی هیچ لە یاد نەبوو. -
4:01 - 4:07ناوەندەکانی جوڵەی بێئاگا ئەو شتەی
لەیاد مابوو کە مێشکی بەئاگا لەیادی کردبوو. -
4:07 - 4:12ئەوەی میڵنەر بۆی دەرکەوت ئەوە بوو کە
یادەوەری بەیانکردنی ناو و ڕێکەوت و واقیعەکان -
4:12 - 4:17جیاوازە لە یادەوەری کرداریی
پاسکیل لێخوڕین یان واژۆکردن. -
4:17 - 4:20و ئێستا ئێمە دەزانین کە یادەوەری کرداری
-
4:20 - 4:23زیاتر پشت بە گرێی سەرەکی
و مێشکۆکە دەبەستیت، -
4:23 - 4:26بەشانیک کە ساغ بوون لەناو مێشکی ه.م. دا.
-
4:26 - 4:29ئەم جیاوازییە لە نێوان "زانینی شتێک"
و "زانینی چۆنییەتی" دا -
4:29 - 4:33بناغەی داناوە بۆ هەموو لێکۆڵینەوەکانی
بواری یادەوەری لەو کاتەوە تا ئێستا. -
4:33 - 4:38ه.م. لە تەمەنی ٨٢ ساڵیدا مرد پاش بەسەربردنی
ژیانێکی ئارام بە گشی لە خانەیەکی چاودێریدا. -
4:38 - 4:43لە ماوەی چەندین ساڵدا، ئەو لەلایەن زیاد
،لە ١٠٠ پسپۆڕی دەمارەوە پشکنینی بۆ کرا -
4:43 - 4:46کە ئەمەش وایکرد مێشکی ئەو زۆرترین
لێکۆڵینەوەی لەسەر کرابێت لە مێژوودا. -
4:46 - 4:49کە مرد، مێشکی پارێزرا و پشکنرا
-
4:49 - 4:52پێش ئەوەی لەت بکرێت
بۆ زیاد لە ٢٠٠٠ پارچە -
4:52 - 4:58وێنە بگیرێت بۆ دروست کردنی نەخشەیەکی
دیجیتاڵی بە وردییەک لە ئاستی تاکە دەمارە خانەکاندا، -
4:58 - 5:02هەموو ئەمانەش لە پەخشێکی ڕاستەوخۆدا
کە ٤٠٠،٠٠٠ کەس تەماشای دەکرد. -
5:02 - 5:05هەرچەندە ه.م. زۆربەی ژیانی بە
لەیادکردنی شتەکانەوە بردە سەر، -
5:05 - 5:08خۆی و هاوکاریکردنی
بۆ تێگەشتنمان لە یادەوەری -
5:08 - 5:10لە یادماندا دەمێنێتەوە
بۆ نەوەکانی داهاتووش.
- Title:
- چی ڕوودەدات کاتێک هیپۆکامپەس لاببەیت؟
- Speaker:
- سام کیان
- Description:
-
more » « less
کاتێک هێنری مۆڵایسن (کە لە ئێستادا بە ه.م. ناسراوە) کەلەسەری درزی برد لە ڕوداوێکدا، بورانەوە و فێ لێهاتنی دەستی پێکرد. لە هەوڵێکدا بۆ جارەسەر کردنی، نەشتەرگەری سەرکەش دکتۆر ویلیام سکۆڤیڵ، هیپۆکامپەسی ه.م. ی لابرد. خۆشبەختانە، فێ لێهاتنەکان نەمان – بەڵام لەگەڵیشیدا یادەوەری درێژخایەنی نەما! سام کیان باسی ئەم کەیسە پزیشکییە سەرسورهێنەرەمان بۆ دەکات، بە وردەکارییەوە باس لە هەموو ئەو شتانە دەکات کە ه.م. فێری کردین دەربارەی مێشک و یادەوەری.
دەرهێنان لەلایەن ئانتۆن بۆگاتی، خوێندنەوە لەلایەن ئەدیسۆن ئەندرسن. - Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:26
|
Daban Q Jaff approved Kurdish (Central) subtitles for What happens when you remove the hippocampus? | |
|
Razaw Bor accepted Kurdish (Central) subtitles for What happens when you remove the hippocampus? | |
|
|
Daban Q Jaff edited Kurdish (Central) subtitles for What happens when you remove the hippocampus? | |
|
|
Daban Q Jaff edited Kurdish (Central) subtitles for What happens when you remove the hippocampus? |