Bạn có nói được tiếng khỉ? Ngôn ngữ của khỉ sóc đầu trắng - Anne Savage

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/do-you-speak-monkey-the-language-of-cotton-top-tamarins-anne-savage

Khỉ sóc đầu trắng là loài khỉ ưa dùng lời nói - chúng giao tiếp bằng thứ ngôn ngữ tinh vi gồm 38 tiếng kêu riêng biệt và có cấu trúc ngữ pháp. Anne Savage hướng dẫn một vài tiếng "chiếp" và huýt sáo của loài này, đưa chúng ta đi qua một ngày bình thường của cô khỉ sóc Shakira (sử dụng âm thanh hoang dã) khi cô truyền tín hiệu tới gia đình, với thức ăn và cảnh báo những mối nguy tiềm ẩn.

Bài học của Anne Savage, hoạt hình bởi Avi Ofer.

Cùng với gia đình
trên ngọn cây cao kia

trong khu rừng nhiệt đới
phía bắc Colombia

bạn sẽ tìm thấy Shakira,

cô khỉ sóc đầu trắng
thích trò chuyện.

Nói "Xin chào!" đi!

Bạn có thể không nhận thấy,

nhưng cô khỉ nặng 0.5 kg này

giao tiếp bằng thứ ngôn ngữ
hết sức tinh vi

gồm 38 tiếng kêu khác nhau

dựa trên sự biến đổi
của những tiếng chiêm chiếp và huýt sáo.

Phản ứng vừa rồi của cô ấy

được gọi là "B chiếp",

tiếng kêu thường hướng
vào con người.

Để hiểu ngôn ngữ của Shakira
phức tạp như thế nào,

hãy học một vài kiểu
chiêm chiếp và huýt sáo,

sau đó, nghiên cứu cách kết hợp

để tạo nên những cấu trúc ngữ pháp.

Tiếng "chiêm chiếp" Shakira dùng
để chào chúng ta

xuất phát từ nhóm tiếng kêu
gọi là

âm biến đổi tần số đơn.

Loại này được hình thành từ
những tiếng kêu ngắn, hoặc tiếng "chiếp",

và những tiếng kêu kéo dài,
như tiếng thét và tiếng ré.

Những nhà nghiên cứu
khám phá ra 8 dạng

"chiêm chiếp" được phân loại bởi

sự lên cao, độ dài,
tần số cực đại và biến tần.

Mỗi tiếng "chiếp"
có một ý nghĩa nhất định.

Ví dụ, Shakira sử dụng
"C chiếp"

khi đến gần thức ăn,

trong khi "D chiếp" chỉ được dùng

khi cầm thức ăn trong tay.

Mỗi tiếng huýt sáo cũng biểu lộ
một mục đích duy nhất

nếu như có 8 loại "chiếp",

thì cũng có 5 loại huýt sáo khác nhau.

Dựa trên sự biến điệu tần số,

mỗi tiếng huýt sáo
được chia nhỏ thành 5 loại:

tiếng "chít chít", tiếng huýt sáo
được điều chỉnh giai đoạn đầu,

giai đoạn cuối, và tiếng còi.

Chất lượng ngôn ngữ
với mục đích duy nhất

được minh họa
một cách tuyệt vời bởi

tiếng huýt sáo
biến âm giai đoạn đầu.

Những âm thanh này biến đổi
dựa trên sự gần gũi

của Shakira với những thành viên khác
trong gia đình.

Nếu Shakira ở cách xa gia đình
hơn 6 mét,

cô ấy sẽ phát ra tiếng huýt sáo
biến âm giai đoạn đầu lớn.

Nếu khoảng cách nhỏ hơn 6 mét,

cô ấy sẽ phát ra tiếng huýt sáo
biến âm giai đoạn đầu nhỏ.

Đó là một vài kiểu
"chiếp" và huýt sáo,

Shakira muốn biểu diễn nhiều hơn
bằng cách cho bạn thấy

một ngày của cô diễn ra thế nào
với những tiếng kêu đó.

Khi lao đến một cái cây
để ăn bữa ăn đầu tiên trong ngày,

cô ấy nói, (âm thanh của khỉ),

tiếng kêu thường được dùng
trong những cuộc tìm kiếm dễ dàng.

Thình lình, cô ấy thấy bóng
của một con diều hâu.

"E chiếp" để cảnh báo.

Tiếng kêu này báo động cho gia đình
về sự hiện diện của kẻ săn mồi,

Shakira nhảy lên
một cành cây phía trong, an toàn hơn.

Bên ngoài có vẻ đã ổn rồi

thế nên Shakira
chạy về phía cha mình.

Chờ đã... Ai vậy nhỉ?

À, đó là em trai cô, Carlos.

Khỉ sóc đầu trắng thường ré lên
trong khi chơi đấu vật.

Ồ. Cậu nhóc chơi hơi thô bạo,
và Shakira hét lên,

báo cho cha mẹ tới giúp đỡ.

Cha của cô
chạy về phía trái bóng lông đang lăn

và chú khỉ em dừng lại.

Shakira lắc người

và chải lại cho gọn
phần lông trên đầu.

Sau đó, Shakira phát hiện
một nhóm khỉ lạ

và nghe thấy tiếng kêu dài của chúng.

Cô chạy về nhà.

Nghe thấy không?
Đầu tiên là tiếng "chiếp" rồi huýt sáo.

Đó là sự kết hợp tiếng kêu,

một cụm từ bao gồm
cả tiếng "chiếp" và huýt sáo.

Hai tiếng kêu được kết hợp
để truyền tải một thông điệp.

Sự kết hợp này

cảnh báo cho gia đình
về sự hiện diện của một nhóm khác,

"F chiếp", và khoảng cách với chúng,

tiếng huýt sáo dài.

Nói cách khác, Shakira vừa nói cả câu.

Biểu hiện đơn giản đó
chỉ là phần nổi của tảng băng.

Còn có cả âm rung, tiếng ríu rít,
nhiều hồi huýt sáo,

nhiều kiểu kết hợp tiếng kêu,
thậm chí cả tiếng líu lo.

Thật đáng buồn,
chúng ta có thể không nghe được

tất cả những điều
cô ấy muốn nói.

Lẫn trong bản sonata tiếng "chiếp",
trên cao kia

là tiếng động liên tục
phát ra từ những cái dao rựa.

Nơi ở của Shakira tại Columbia
đang bị chặt phá, từng mảnh một,

và nếu
không có động thái bảo vệ

loài khỉ sóc đầu trắng
đang gặp nguy hiểm này

sẽ bị tuyệt chủng.

Nếu tiếng "chiếp" từ chú khỉ sóc
đến chú khỉ khác

được chứng minh là
mang nhiều ý nghĩa hơn chuyện phiếm,

tưởng tượng xem
còn bao nhiêu điều đợi ta khám phá.

Tưởng tượng xem những gì
mà Shakira còn có thể nói cho chúng ta.