Return to Video

De ontdekking die de fysica kan herschrijven

  • 0:01 - 0:04
    Als je diep in de nachtelijke hemel kijkt,
  • 0:04 - 0:06
    zie je sterren,
  • 0:06 - 0:09
    en als je verder kijkt,
    zie je meer sterren,
  • 0:09 - 0:11
    en verder sterrenstelsels en
    verder meer sterrenstelsels.
  • 0:11 - 0:15
    Maar als je dan
    verder en verder blijft kijken,
  • 0:15 - 0:18
    zie je een lange tijd niets,
  • 0:18 - 0:22
    en dan zie je uiteindelijk een
    flauw, uitdovend nagloeien.
  • 0:22 - 0:25
    Dat is het nagloeien van de Oerknal.
  • 0:25 - 0:28
    De Oerknal was een fase
    in het vroege heelal
  • 0:28 - 0:30
    toen alles wat we zien
    in de nachtelijke hemel
  • 0:30 - 0:33
    gecondenseerd was
    in een ongelooflijk kleine,
  • 0:33 - 0:37
    ongelooflijk hete,
    ongelooflijk kolkende massa,
  • 0:37 - 0:40
    waaruit alles wat we zien
    is voortgekomen.
  • 0:40 - 0:43
    We hebben dat nagloeien
  • 0:43 - 0:44
    met grote precisie in kaart gebracht.
  • 0:44 - 0:46
    Als ik zeg we,
    bedoel ik andere mensen dan ikzelf.
  • 0:46 - 0:48
    We hebben het nagloeien
    in kaart gebracht
  • 0:48 - 0:49
    met spectaculaire precisie.
  • 0:49 - 0:51
    Wat ons bijzonder verbaasde,
  • 0:51 - 0:54
    is de bijna volledige uniformiteit ervan.
  • 0:54 - 0:56
    14 miljard lichtjaar naar ginder
  • 0:56 - 0:58
    en 14 miljard lichtjaar
    naar de andere kant,
  • 0:58 - 0:59
    overal vinden we dezelfde temperatuur.
  • 0:59 - 1:04
    Die Oerknal is al 13 miljard jaar geleden
  • 1:04 - 1:07
    en is daardoor zwak en koud geworden.
  • 1:07 - 1:09
    Hij is nu nog maar 2,7 graden
    boven het absolute nulpunt.
  • 1:09 - 1:11
    Maar niet precies 2,7 graden.
  • 1:11 - 1:14
    Hij varieert met ongeveer
  • 1:14 - 1:15
    10 per miljoen.
  • 1:15 - 1:16
    Hier is het een beetje warmer,
  • 1:16 - 1:18
    en daar een beetje koeler,
  • 1:18 - 1:21
    maar dat is ongelooflijk belangrijk
    voor ons allemaal.
  • 1:21 - 1:23
    Want waar het een beetje warmer was,
  • 1:23 - 1:25
    zat er wat meer materie,
  • 1:25 - 1:26
    en waar er wat meer materie zat,
  • 1:26 - 1:28
    vinden we nu sterrenstelsels
    en clusters van sterrenstelsels
  • 1:28 - 1:30
    en superclusters,
  • 1:30 - 1:32
    elke structuur die je tegenkomt in de kosmos.
  • 1:32 - 1:35
    En die kleine inhomogeniteiten,
  • 1:35 - 1:38
    die 20 delen op een miljoen,
  • 1:38 - 1:40
    kwamen van kwantummechanisch gewiebel
  • 1:40 - 1:42
    in dat vroege heelal en werden uitgerekt
  • 1:42 - 1:45
    tot de grootte van de gehele kosmos.
  • 1:45 - 1:46
    Dat is spectaculair,
  • 1:46 - 1:48
    maar dat is niet wat ze maandag vonden.
  • 1:48 - 1:50
    Wat ze maandag vonden,
    is nog veel cooler.
  • 1:50 - 1:52
    Hier komt wat ze maandag vonden:
  • 1:52 - 1:56
    stel je een klok voor
  • 1:56 - 1:57
    waar je met een hamer op slaat.
  • 1:57 - 1:59
    Wat gebeurt er? Ze galmt.
  • 1:59 - 2:01
    Maar dat galmen
  • 2:01 - 2:03
    vervaagt en vervaagt
  • 2:03 - 2:05
    tot je het niet meer hoort.
  • 2:05 - 2:07
    Het vroege heelal was ongelooflijk dicht,
  • 2:07 - 2:10
    als metaal, maar dan nog veel dichter.
  • 2:10 - 2:12
    Als je erop sloeg, zou het nagalmen.
  • 2:12 - 2:14
    Maar wat zou galmen,
  • 2:14 - 2:16
    zou de structuur
    van de ruimte-tijd zelf zijn
  • 2:16 - 2:19
    en de hamer
    zou de kwantummechanica zijn.
  • 2:19 - 2:21
    Maandag vonden ze
  • 2:21 - 2:23
    bewijs voor de galm
  • 2:23 - 2:25
    van de ruimte-tijd van het vroege heelal.
  • 2:25 - 2:27
    We noemen dat gravitatiegolven
  • 2:27 - 2:29
    uit het begintijdperk.
  • 2:29 - 2:31
    Hier komt hoe ze het hebben gevonden.
  • 2:31 - 2:33
    Die golven zijn allang vervaagd.
  • 2:33 - 2:34
    Als je gaat wandelen,
  • 2:34 - 2:36
    wiebel je niet.
  • 2:36 - 2:39
    Die zwaartekrachtgolven
    in de structuur van de ruimte
  • 2:39 - 2:42
    zijn totaal onmerkbaar
    voor alle praktische doeleinden.
  • 2:42 - 2:45
    Maar in het begin, toen het heelal
  • 2:45 - 2:47
    dat nagloeien veroorzaakte,
  • 2:47 - 2:48
    brachten die gravitatiegolven
  • 2:48 - 2:51
    kleine veranderingen aan in de structuur
  • 2:51 - 2:53
    van het licht dat we zien.
  • 2:53 - 2:56
    Door dieper en dieper
    de nachtelijke hemel in te kijken -
  • 2:56 - 2:58
    deze jongens zaten
    drie jaar op de Zuidpool
  • 2:58 - 3:01
    om recht omhoog te kijken
    door de koudste, helderste
  • 3:01 - 3:03
    en schoonste lucht
    die ze konden vinden.
  • 3:03 - 3:06
    Ze keken diep de nacht in en
    bestudeerden die gloed
  • 3:06 - 3:09
    op zoek naar die zwakke veranderingen
  • 3:09 - 3:12
    die het symbool, het signaal
  • 3:12 - 3:13
    van gravitatiegolven zijn,
  • 3:13 - 3:16
    de nagalm van het vroege heelal.
  • 3:16 - 3:17
    Op maandag kondigden ze aan
  • 3:17 - 3:19
    dat ze hem hadden gevonden.
  • 3:19 - 3:22
    Wat het voor mij zo spectaculair maakt,
  • 3:22 - 3:24
    is niet alleen de nagalm,
    al is dat al geweldig.
  • 3:24 - 3:26
    Wat het verbluffend maakt,
  • 3:26 - 3:28
    en de reden is dat ik hier sta,
  • 3:28 - 3:31
    is wat het ons vertelt
    over het vroege heelal.
  • 3:31 - 3:33
    Het vertelt ons dat wij
  • 3:33 - 3:34
    en alles om ons heen
  • 3:34 - 3:37
    in principe een grote bel zijn -
  • 3:37 - 3:39
    dat is het idee van inflatie -
  • 3:39 - 3:43
    een grote bel, omringd door iets anders.
  • 3:43 - 3:45
    Dit is geen sluitend bewijs voor de inflatie,
  • 3:45 - 3:49
    maar iets dat geen inflatie is
    en dit verklaart, zal er hetzelfde uitzien.
  • 3:49 - 3:50
    Dit is een theorie, een idee
  • 3:50 - 3:52
    dat al een tijdje opgang maakt.
  • 3:52 - 3:54
    We dachten dat we het nooit zouden zien,
    en met reden.
  • 3:54 - 3:57
    We dachten dat we nooit een sluitend
    bewijs zouden zien, en hier is het.
  • 3:57 - 3:59
    Maar het echt gekke idee
  • 3:59 - 4:02
    is dat onze bel slechts één bel is
  • 4:02 - 4:07
    in een veel grotere,
    kolkende pot universele materie.
  • 4:07 - 4:09
    Je gaat dat buiten nooit tegenkomen,
  • 4:09 - 4:11
    maar door naar de Zuidpool te gaan
    en er drie jaar lang
  • 4:11 - 4:14
    naar de details
    van de nachtelijke hemel te kijken,
  • 4:14 - 4:16
    kunnen we achterhalen
  • 4:16 - 4:19
    dat we waarschijnlijk in een universum
    zitten dat er een beetje zo uitziet.
  • 4:19 - 4:21
    En dat verbaast me.
  • 4:21 - 4:23
    Erg bedankt.
  • 4:23 - 4:26
    (Applaus)
Title:
De ontdekking die de fysica kan herschrijven
Speaker:
Allan Adams
Description:

Op 17 maart 2014 kondigde een groep natuurkundigen een spannende ontdekking aan: de 'smoking gun'-gegevens voor het idee van een inflatoir heelal, een aanwijzing voor de Oerknal. Wat betekent dat voor niet-fysici? TED vroeg Allan Adams de resultaten in het kort uit te leggen in deze geïmproviseerde talk met tekeningen van Randall Munroe van xkcd.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
04:42

  • Els De Keyser

    Dag Rik,

    Mooie vertaling.Tegen het einde aan waren enkele zinnen te lang voor de toegemeten tijd. Kijk je even?

    Els

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.