0:00:00.928,0:00:04.420
Als je diep in de nachtelijke hemel kijkt,

0:00:04.420,0:00:06.036
zie je sterren,

0:00:06.036,0:00:08.608
en als je verder kijkt, [br]zie je meer sterren,

0:00:08.608,0:00:10.767
en verder sterrenstelsels en[br]verder meer sterrenstelsels.

0:00:10.767,0:00:14.640
Maar als je dan [br]verder en verder blijft kijken,

0:00:14.640,0:00:17.756
zie je een lange tijd niets,

0:00:17.756,0:00:22.218
en dan zie je uiteindelijk een[br]flauw, uitdovend nagloeien.

0:00:22.218,0:00:25.242
Dat is het nagloeien van de Oerknal.

0:00:25.242,0:00:28.059
De Oerknal was een fase [br]in het vroege heelal

0:00:28.059,0:00:30.230
toen alles wat we zien [br]in de nachtelijke hemel

0:00:30.230,0:00:32.640
gecondenseerd was [br]in een ongelooflijk kleine,

0:00:32.640,0:00:36.966
ongelooflijk hete, [br]ongelooflijk kolkende massa,

0:00:36.966,0:00:39.658
waaruit alles wat we zien [br]is voortgekomen.

0:00:39.658,0:00:42.517
We hebben dat nagloeien

0:00:42.517,0:00:44.196
met grote precisie in kaart gebracht.

0:00:44.196,0:00:46.240
Als ik zeg we, [br]bedoel ik andere mensen dan ikzelf.

0:00:46.240,0:00:48.116
We hebben het nagloeien [br]in kaart gebracht

0:00:48.116,0:00:49.438
met spectaculaire precisie.

0:00:49.438,0:00:50.986
Wat ons bijzonder verbaasde,

0:00:50.986,0:00:53.932
is de bijna volledige uniformiteit ervan.

0:00:53.932,0:00:55.890
14 miljard lichtjaar naar ginder

0:00:55.890,0:00:57.750
en 14 miljard lichtjaar [br]naar de andere kant,

0:00:57.750,0:00:59.158
overal vinden we dezelfde temperatuur.

0:00:59.158,0:01:04.248
Die Oerknal is al 13 miljard jaar geleden

0:01:04.290,0:01:06.762
en is daardoor zwak en koud geworden.

0:01:06.762,0:01:09.070
Hij is nu nog maar 2,7 graden [br]boven het absolute nulpunt.

0:01:09.070,0:01:11.350
Maar niet precies 2,7 graden.

0:01:11.350,0:01:13.644
Hij varieert met ongeveer

0:01:13.644,0:01:15.486
10 per miljoen.

0:01:15.486,0:01:16.480
Hier is het een beetje warmer,

0:01:16.480,0:01:18.348
en daar een beetje koeler,

0:01:18.348,0:01:21.436
maar dat is ongelooflijk belangrijk[br]voor ons allemaal.

0:01:21.436,0:01:23.160
Want waar het een beetje warmer was,

0:01:23.160,0:01:24.856
zat er wat meer materie,

0:01:24.856,0:01:26.423
en waar er wat meer materie zat,

0:01:26.423,0:01:28.392
vinden we nu sterrenstelsels[br]en clusters van sterrenstelsels

0:01:28.392,0:01:29.644
en superclusters,

0:01:29.644,0:01:32.352
elke structuur die je tegenkomt in de kosmos.

0:01:32.352,0:01:35.464
En die kleine inhomogeniteiten,

0:01:35.464,0:01:37.746
die 20 delen op een miljoen,

0:01:37.746,0:01:40.500
kwamen van kwantummechanisch gewiebel

0:01:40.500,0:01:42.308
in dat vroege heelal en werden uitgerekt

0:01:42.308,0:01:44.587
tot de grootte van de gehele kosmos.

0:01:44.587,0:01:46.301
Dat is spectaculair,

0:01:46.301,0:01:47.966
maar dat is niet wat ze maandag vonden.

0:01:47.966,0:01:50.002
Wat ze maandag vonden, [br]is nog veel cooler.

0:01:50.002,0:01:52.268
Hier komt wat ze maandag vonden:

0:01:52.268,0:01:55.771
stel je een klok voor

0:01:55.771,0:01:57.382
waar je met een hamer op slaat.

0:01:57.382,0:01:59.058
Wat gebeurt er? Ze galmt.

0:01:59.058,0:02:01.266
Maar dat galmen

0:02:01.266,0:02:02.886
vervaagt en vervaagt

0:02:02.886,0:02:04.828
tot je het niet meer hoort.

0:02:04.828,0:02:07.476
Het vroege heelal was ongelooflijk dicht,

0:02:07.476,0:02:09.555
als metaal, maar dan nog veel dichter.

0:02:09.555,0:02:11.960
Als je erop sloeg, zou het nagalmen.

0:02:11.960,0:02:13.823
Maar wat zou galmen,

0:02:13.823,0:02:15.911
zou de structuur [br]van de ruimte-tijd zelf zijn

0:02:15.911,0:02:18.727
en de hamer [br]zou de kwantummechanica zijn.

0:02:18.727,0:02:20.658
Maandag vonden ze

0:02:20.658,0:02:23.020
bewijs voor de galm

0:02:23.020,0:02:25.335
van de ruimte-tijd van het vroege heelal.

0:02:25.335,0:02:27.440
We noemen dat gravitatiegolven

0:02:27.440,0:02:28.960
uit het begintijdperk.

0:02:28.960,0:02:30.935
Hier komt hoe ze het hebben gevonden.

0:02:30.935,0:02:33.007
Die golven zijn allang vervaagd.

0:02:33.007,0:02:34.495
Als je gaat wandelen,

0:02:34.495,0:02:36.083
wiebel je niet.

0:02:36.083,0:02:38.831
Die zwaartekrachtgolven [br]in de structuur van de ruimte

0:02:38.831,0:02:41.605
zijn totaal onmerkbaar [br]voor alle praktische doeleinden.

0:02:41.605,0:02:44.509
Maar in het begin, toen het heelal

0:02:44.509,0:02:46.879
dat nagloeien veroorzaakte,

0:02:46.879,0:02:48.437
brachten die gravitatiegolven

0:02:48.437,0:02:51.300
kleine veranderingen aan in de structuur

0:02:51.300,0:02:52.827
van het licht dat we zien.

0:02:52.827,0:02:55.793
Door dieper en dieper [br]de nachtelijke hemel in te kijken -

0:02:55.793,0:02:58.431
deze jongens zaten[br]drie jaar op de Zuidpool

0:02:58.431,0:03:01.020
om recht omhoog te kijken[br]door de koudste, helderste

0:03:01.020,0:03:03.370
en schoonste lucht [br]die ze konden vinden.

0:03:03.370,0:03:05.799
Ze keken diep de nacht in en [br]bestudeerden die gloed

0:03:05.799,0:03:09.175
op zoek naar die zwakke veranderingen

0:03:09.175,0:03:11.523
die het symbool, het signaal

0:03:11.523,0:03:13.343
van gravitatiegolven zijn,

0:03:13.343,0:03:15.684
de nagalm van het vroege heelal.

0:03:15.684,0:03:17.471
Op maandag kondigden ze aan

0:03:17.471,0:03:19.215
dat ze hem hadden gevonden.

0:03:19.215,0:03:21.642
Wat het voor mij zo spectaculair maakt,

0:03:21.642,0:03:24.390
is niet alleen de nagalm, [br]al is dat al geweldig.

0:03:24.390,0:03:25.748
Wat het verbluffend maakt,

0:03:25.748,0:03:27.850
en de reden is dat ik hier sta,

0:03:27.850,0:03:31.318
is wat het ons vertelt [br]over het vroege heelal.

0:03:31.318,0:03:32.982
Het vertelt ons dat wij

0:03:32.982,0:03:34.418
en alles om ons heen

0:03:34.418,0:03:37.372
in principe een grote bel zijn -

0:03:37.372,0:03:39.128
dat is het idee van inflatie -

0:03:39.128,0:03:43.020
een grote bel, omringd door iets anders.

0:03:43.020,0:03:45.150
Dit is geen sluitend bewijs voor de inflatie,

0:03:45.150,0:03:48.694
maar iets dat geen inflatie is [br]en dit verklaart, zal er hetzelfde uitzien.

0:03:48.694,0:03:50.286
Dit is een theorie, een idee

0:03:50.286,0:03:51.510
dat al een tijdje opgang maakt.

0:03:51.510,0:03:53.655
We dachten dat we het nooit zouden zien,[br]en met reden.

0:03:53.655,0:03:57.343
We dachten dat we nooit een sluitend [br]bewijs zouden zien, en hier is het.

0:03:57.343,0:03:59.331
Maar het echt gekke idee

0:03:59.331,0:04:02.363
is dat onze bel slechts één bel is

0:04:02.363,0:04:06.989
in een veel grotere, [br]kolkende pot universele materie.

0:04:06.989,0:04:08.815
Je gaat dat buiten nooit tegenkomen,

0:04:08.815,0:04:11.389
maar door naar de Zuidpool te gaan[br]en er drie jaar lang

0:04:11.389,0:04:13.949
naar de details[br]van de nachtelijke hemel te kijken,

0:04:13.949,0:04:15.805
kunnen we achterhalen

0:04:15.805,0:04:18.895
dat we waarschijnlijk in een universum [br]zitten dat er een beetje zo uitziet.

0:04:18.895,0:04:21.317
En dat verbaast me.

0:04:21.317,0:04:22.653
Erg bedankt.

0:04:22.653,0:04:25.589
(Applaus)