[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.93,0:00:04.42,Default,,0000,0000,0000,,Als je diep in de nachtelijke hemel kijkt,
Dialogue: 0,0:00:04.42,0:00:06.04,Default,,0000,0000,0000,,zie je sterren,
Dialogue: 0,0:00:06.04,0:00:08.61,Default,,0000,0000,0000,,en als je verder kijkt, \Nzie je meer sterren,
Dialogue: 0,0:00:08.61,0:00:10.77,Default,,0000,0000,0000,,en verder sterrenstelsels en\Nverder meer sterrenstelsels.
Dialogue: 0,0:00:10.77,0:00:14.64,Default,,0000,0000,0000,,Maar als je dan \Nverder en verder blijft kijken,
Dialogue: 0,0:00:14.64,0:00:17.76,Default,,0000,0000,0000,,zie je een lange tijd niets,
Dialogue: 0,0:00:17.76,0:00:22.22,Default,,0000,0000,0000,,en dan zie je uiteindelijk een\Nflauw, uitdovend nagloeien.
Dialogue: 0,0:00:22.22,0:00:25.24,Default,,0000,0000,0000,,Dat is het nagloeien van de Oerknal.
Dialogue: 0,0:00:25.24,0:00:28.06,Default,,0000,0000,0000,,De Oerknal was een fase \Nin het vroege heelal
Dialogue: 0,0:00:28.06,0:00:30.23,Default,,0000,0000,0000,,toen alles wat we zien \Nin de nachtelijke hemel
Dialogue: 0,0:00:30.23,0:00:32.64,Default,,0000,0000,0000,,gecondenseerd was \Nin een ongelooflijk kleine,
Dialogue: 0,0:00:32.64,0:00:36.97,Default,,0000,0000,0000,,ongelooflijk hete, \Nongelooflijk kolkende massa,
Dialogue: 0,0:00:36.97,0:00:39.66,Default,,0000,0000,0000,,waaruit alles wat we zien \Nis voortgekomen.
Dialogue: 0,0:00:39.66,0:00:42.52,Default,,0000,0000,0000,,We hebben dat nagloeien
Dialogue: 0,0:00:42.52,0:00:44.20,Default,,0000,0000,0000,,met grote precisie in kaart gebracht.
Dialogue: 0,0:00:44.20,0:00:46.24,Default,,0000,0000,0000,,Als ik zeg we, \Nbedoel ik andere mensen dan ikzelf.
Dialogue: 0,0:00:46.24,0:00:48.12,Default,,0000,0000,0000,,We hebben het nagloeien \Nin kaart gebracht
Dialogue: 0,0:00:48.12,0:00:49.44,Default,,0000,0000,0000,,met spectaculaire precisie.
Dialogue: 0,0:00:49.44,0:00:50.99,Default,,0000,0000,0000,,Wat ons bijzonder verbaasde,
Dialogue: 0,0:00:50.99,0:00:53.93,Default,,0000,0000,0000,,is de bijna volledige uniformiteit ervan.
Dialogue: 0,0:00:53.93,0:00:55.89,Default,,0000,0000,0000,,14 miljard lichtjaar naar ginder
Dialogue: 0,0:00:55.89,0:00:57.75,Default,,0000,0000,0000,,en 14 miljard lichtjaar \Nnaar de andere kant,
Dialogue: 0,0:00:57.75,0:00:59.16,Default,,0000,0000,0000,,overal vinden we dezelfde temperatuur.
Dialogue: 0,0:00:59.16,0:01:04.25,Default,,0000,0000,0000,,Die Oerknal is al 13 miljard jaar geleden
Dialogue: 0,0:01:04.29,0:01:06.76,Default,,0000,0000,0000,,en is daardoor zwak en koud geworden.
Dialogue: 0,0:01:06.76,0:01:09.07,Default,,0000,0000,0000,,Hij is nu nog maar 2,7 graden \Nboven het absolute nulpunt.
Dialogue: 0,0:01:09.07,0:01:11.35,Default,,0000,0000,0000,,Maar niet precies 2,7 graden.
Dialogue: 0,0:01:11.35,0:01:13.64,Default,,0000,0000,0000,,Hij varieert met ongeveer
Dialogue: 0,0:01:13.64,0:01:15.49,Default,,0000,0000,0000,,10 per miljoen.
Dialogue: 0,0:01:15.49,0:01:16.48,Default,,0000,0000,0000,,Hier is het een beetje warmer,
Dialogue: 0,0:01:16.48,0:01:18.35,Default,,0000,0000,0000,,en daar een beetje koeler,
Dialogue: 0,0:01:18.35,0:01:21.44,Default,,0000,0000,0000,,maar dat is ongelooflijk belangrijk\Nvoor ons allemaal.
Dialogue: 0,0:01:21.44,0:01:23.16,Default,,0000,0000,0000,,Want waar het een beetje warmer was,
Dialogue: 0,0:01:23.16,0:01:24.86,Default,,0000,0000,0000,,zat er wat meer materie,
Dialogue: 0,0:01:24.86,0:01:26.42,Default,,0000,0000,0000,,en waar er wat meer materie zat,
Dialogue: 0,0:01:26.42,0:01:28.39,Default,,0000,0000,0000,,vinden we nu sterrenstelsels\Nen clusters van sterrenstelsels
Dialogue: 0,0:01:28.39,0:01:29.64,Default,,0000,0000,0000,,en superclusters,
Dialogue: 0,0:01:29.64,0:01:32.35,Default,,0000,0000,0000,,elke structuur die je tegenkomt in de kosmos.
Dialogue: 0,0:01:32.35,0:01:35.46,Default,,0000,0000,0000,,En die kleine inhomogeniteiten,
Dialogue: 0,0:01:35.46,0:01:37.75,Default,,0000,0000,0000,,die 20 delen op een miljoen,
Dialogue: 0,0:01:37.75,0:01:40.50,Default,,0000,0000,0000,,kwamen van kwantummechanisch gewiebel
Dialogue: 0,0:01:40.50,0:01:42.31,Default,,0000,0000,0000,,in dat vroege heelal en werden uitgerekt
Dialogue: 0,0:01:42.31,0:01:44.59,Default,,0000,0000,0000,,tot de grootte van de gehele kosmos.
Dialogue: 0,0:01:44.59,0:01:46.30,Default,,0000,0000,0000,,Dat is spectaculair,
Dialogue: 0,0:01:46.30,0:01:47.97,Default,,0000,0000,0000,,maar dat is niet wat ze maandag vonden.
Dialogue: 0,0:01:47.97,0:01:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Wat ze maandag vonden, \Nis nog veel cooler.
Dialogue: 0,0:01:50.00,0:01:52.27,Default,,0000,0000,0000,,Hier komt wat ze maandag vonden:
Dialogue: 0,0:01:52.27,0:01:55.77,Default,,0000,0000,0000,,stel je een klok voor
Dialogue: 0,0:01:55.77,0:01:57.38,Default,,0000,0000,0000,,waar je met een hamer op slaat.
Dialogue: 0,0:01:57.38,0:01:59.06,Default,,0000,0000,0000,,Wat gebeurt er? Ze galmt.
Dialogue: 0,0:01:59.06,0:02:01.27,Default,,0000,0000,0000,,Maar dat galmen
Dialogue: 0,0:02:01.27,0:02:02.89,Default,,0000,0000,0000,,vervaagt en vervaagt
Dialogue: 0,0:02:02.89,0:02:04.83,Default,,0000,0000,0000,,tot je het niet meer hoort.
Dialogue: 0,0:02:04.83,0:02:07.48,Default,,0000,0000,0000,,Het vroege heelal was ongelooflijk dicht,
Dialogue: 0,0:02:07.48,0:02:09.56,Default,,0000,0000,0000,,als metaal, maar dan nog veel dichter.
Dialogue: 0,0:02:09.56,0:02:11.96,Default,,0000,0000,0000,,Als je erop sloeg, zou het nagalmen.
Dialogue: 0,0:02:11.96,0:02:13.82,Default,,0000,0000,0000,,Maar wat zou galmen,
Dialogue: 0,0:02:13.82,0:02:15.91,Default,,0000,0000,0000,,zou de structuur \Nvan de ruimte-tijd zelf zijn
Dialogue: 0,0:02:15.91,0:02:18.73,Default,,0000,0000,0000,,en de hamer \Nzou de kwantummechanica zijn.
Dialogue: 0,0:02:18.73,0:02:20.66,Default,,0000,0000,0000,,Maandag vonden ze
Dialogue: 0,0:02:20.66,0:02:23.02,Default,,0000,0000,0000,,bewijs voor de galm
Dialogue: 0,0:02:23.02,0:02:25.34,Default,,0000,0000,0000,,van de ruimte-tijd van het vroege heelal.
Dialogue: 0,0:02:25.34,0:02:27.44,Default,,0000,0000,0000,,We noemen dat gravitatiegolven
Dialogue: 0,0:02:27.44,0:02:28.96,Default,,0000,0000,0000,,uit het begintijdperk.
Dialogue: 0,0:02:28.96,0:02:30.94,Default,,0000,0000,0000,,Hier komt hoe ze het hebben gevonden.
Dialogue: 0,0:02:30.94,0:02:33.01,Default,,0000,0000,0000,,Die golven zijn allang vervaagd.
Dialogue: 0,0:02:33.01,0:02:34.50,Default,,0000,0000,0000,,Als je gaat wandelen,
Dialogue: 0,0:02:34.50,0:02:36.08,Default,,0000,0000,0000,,wiebel je niet.
Dialogue: 0,0:02:36.08,0:02:38.83,Default,,0000,0000,0000,,Die zwaartekrachtgolven \Nin de structuur van de ruimte
Dialogue: 0,0:02:38.83,0:02:41.60,Default,,0000,0000,0000,,zijn totaal onmerkbaar \Nvoor alle praktische doeleinden.
Dialogue: 0,0:02:41.60,0:02:44.51,Default,,0000,0000,0000,,Maar in het begin, toen het heelal
Dialogue: 0,0:02:44.51,0:02:46.88,Default,,0000,0000,0000,,dat nagloeien veroorzaakte,
Dialogue: 0,0:02:46.88,0:02:48.44,Default,,0000,0000,0000,,brachten die gravitatiegolven
Dialogue: 0,0:02:48.44,0:02:51.30,Default,,0000,0000,0000,,kleine veranderingen aan in de structuur
Dialogue: 0,0:02:51.30,0:02:52.83,Default,,0000,0000,0000,,van het licht dat we zien.
Dialogue: 0,0:02:52.83,0:02:55.79,Default,,0000,0000,0000,,Door dieper en dieper \Nde nachtelijke hemel in te kijken -
Dialogue: 0,0:02:55.79,0:02:58.43,Default,,0000,0000,0000,,deze jongens zaten\Ndrie jaar op de Zuidpool
Dialogue: 0,0:02:58.43,0:03:01.02,Default,,0000,0000,0000,,om recht omhoog te kijken\Ndoor de koudste, helderste
Dialogue: 0,0:03:01.02,0:03:03.37,Default,,0000,0000,0000,,en schoonste lucht \Ndie ze konden vinden.
Dialogue: 0,0:03:03.37,0:03:05.80,Default,,0000,0000,0000,,Ze keken diep de nacht in en \Nbestudeerden die gloed
Dialogue: 0,0:03:05.80,0:03:09.18,Default,,0000,0000,0000,,op zoek naar die zwakke veranderingen
Dialogue: 0,0:03:09.18,0:03:11.52,Default,,0000,0000,0000,,die het symbool, het signaal
Dialogue: 0,0:03:11.52,0:03:13.34,Default,,0000,0000,0000,,van gravitatiegolven zijn,
Dialogue: 0,0:03:13.34,0:03:15.68,Default,,0000,0000,0000,,de nagalm van het vroege heelal.
Dialogue: 0,0:03:15.68,0:03:17.47,Default,,0000,0000,0000,,Op maandag kondigden ze aan
Dialogue: 0,0:03:17.47,0:03:19.22,Default,,0000,0000,0000,,dat ze hem hadden gevonden.
Dialogue: 0,0:03:19.22,0:03:21.64,Default,,0000,0000,0000,,Wat het voor mij zo spectaculair maakt,
Dialogue: 0,0:03:21.64,0:03:24.39,Default,,0000,0000,0000,,is niet alleen de nagalm, \Nal is dat al geweldig.
Dialogue: 0,0:03:24.39,0:03:25.75,Default,,0000,0000,0000,,Wat het verbluffend maakt,
Dialogue: 0,0:03:25.75,0:03:27.85,Default,,0000,0000,0000,,en de reden is dat ik hier sta,
Dialogue: 0,0:03:27.85,0:03:31.32,Default,,0000,0000,0000,,is wat het ons vertelt \Nover het vroege heelal.
Dialogue: 0,0:03:31.32,0:03:32.98,Default,,0000,0000,0000,,Het vertelt ons dat wij
Dialogue: 0,0:03:32.98,0:03:34.42,Default,,0000,0000,0000,,en alles om ons heen
Dialogue: 0,0:03:34.42,0:03:37.37,Default,,0000,0000,0000,,in principe een grote bel zijn -
Dialogue: 0,0:03:37.37,0:03:39.13,Default,,0000,0000,0000,,dat is het idee van inflatie -
Dialogue: 0,0:03:39.13,0:03:43.02,Default,,0000,0000,0000,,een grote bel, omringd door iets anders.
Dialogue: 0,0:03:43.02,0:03:45.15,Default,,0000,0000,0000,,Dit is geen sluitend bewijs voor de inflatie,
Dialogue: 0,0:03:45.15,0:03:48.69,Default,,0000,0000,0000,,maar iets dat geen inflatie is \Nen dit verklaart, zal er hetzelfde uitzien.
Dialogue: 0,0:03:48.69,0:03:50.29,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een theorie, een idee
Dialogue: 0,0:03:50.29,0:03:51.51,Default,,0000,0000,0000,,dat al een tijdje opgang maakt.
Dialogue: 0,0:03:51.51,0:03:53.66,Default,,0000,0000,0000,,We dachten dat we het nooit zouden zien,\Nen met reden.
Dialogue: 0,0:03:53.66,0:03:57.34,Default,,0000,0000,0000,,We dachten dat we nooit een sluitend \Nbewijs zouden zien, en hier is het.
Dialogue: 0,0:03:57.34,0:03:59.33,Default,,0000,0000,0000,,Maar het echt gekke idee
Dialogue: 0,0:03:59.33,0:04:02.36,Default,,0000,0000,0000,,is dat onze bel slechts één bel is
Dialogue: 0,0:04:02.36,0:04:06.99,Default,,0000,0000,0000,,in een veel grotere, \Nkolkende pot universele materie.
Dialogue: 0,0:04:06.99,0:04:08.82,Default,,0000,0000,0000,,Je gaat dat buiten nooit tegenkomen,
Dialogue: 0,0:04:08.82,0:04:11.39,Default,,0000,0000,0000,,maar door naar de Zuidpool te gaan\Nen er drie jaar lang
Dialogue: 0,0:04:11.39,0:04:13.95,Default,,0000,0000,0000,,naar de details\Nvan de nachtelijke hemel te kijken,
Dialogue: 0,0:04:13.95,0:04:15.80,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we achterhalen
Dialogue: 0,0:04:15.80,0:04:18.90,Default,,0000,0000,0000,,dat we waarschijnlijk in een universum \Nzitten dat er een beetje zo uitziet.
Dialogue: 0,0:04:18.90,0:04:21.32,Default,,0000,0000,0000,,En dat verbaast me.
Dialogue: 0,0:04:21.32,0:04:22.65,Default,,0000,0000,0000,,Erg bedankt.
Dialogue: 0,0:04:22.65,0:04:25.59,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)