Jak działają szczepionki? - Kelwalin Dhanasarnsombut

Pierwsza w historii szczepionka powstała, gdy Edward Jenner, angielski lekarz i naukowiec, wstrzyknął niewielką ilość wirusa ospy krów małemu chłopcu, z powodzeniem chroniąc go przed powiązaną z tą chorobą, śmiertelną czarną ospą. Ale jak przebiega ten pozornie sprzeczny ze zdrowym rozsądkiem proces? Kelwalin Dhanasarnsombut szczegółowo przedstawia nam naukowe podstawy szczepionek.

Lekcja: Kelwalin Dhanasarnsombut, animacja: Cinematic.

W 1796 roku naukowiec Edward Jenner

wstrzyknął 8-letniemu chłopcu
materiał zakaźny ospy krów,

przeczuwając, że to pomoże ochronić ludzi

przed śmiercionośnymi
epidemiami ospy czarnej.

Okazało się to sukcesem.

Chłopiec został zaszczepiony
przeciwko chorobie

pierwszą w historii szczepionką.

Ale czemu to zadziałało?

Aby zrozumieć jak działają szczepionki,

musimy wiedzieć, jak system odpornościowy
broni nas przed chorobami zakaźnymi.

Gdy atakują nas obce mikroby,

system odpornościowy
uruchamia serię reakcji

mających na celu zidentyfikowanie
i usunięcie mikrobów z organizmu.

Znakiem działania
odpowiedzi immunologicznej

są kaszel, kichanie,
stan zapalny i gorączka,

mające złapać, zatrzymać i usunąć
zagrożenia takie jak bakterie.

Ta wrodzona odpowiedź immunologiczna
uruchamia także drugą linię obrony,

nazywaną odpornością swoistą.

Limfocyty B i T walczą z mikrobami

i zapamiętują informacje o nich:

ich wygląd

i jak z nimi walczyć.

Ta wiedza przydaje się,

jeżeli ten sam patogen
znowu wtargnie do organizmu.

Lecz mimo tej sprytnej reakcji
wciąż istnieje ryzyko.

Organizm potrzebuje czasu,
by nauczyć się reakcji na patogeny

i zbudowania obrony.

A nawet wtedy,

jeśli organizm jest zbyt słaby lub młody,
by obronić się przed atakiem,

jest narażony na poważne ryzyko,
jeśli patogen jest bardzo groźny.

A gdyby tak przygotować
odpowiedź immunologiczną organizmu,

zanim ten nawet zachoruje?

Tutaj wkraczają szczepionki.

Według tych samych
mechanizmów obronnych organizmu

naukowcy, za pomocą szczepionki,
uruchamiają układ odpornościowy,

bez wystawiania ludzi
na pełną postać choroby.

Skutkiem jest wiele
specyficznych szczepionek,

pogrupowanych na wiele różnych typów.

Zacznijmy od żywych,
atenuowanych szczepionek.

W ich skład wchodzi konkretny patogen,

ale w o wiele łagodniejszej wersji.

Mamy też szczepionki zabite,
zawierające martwe patogeny.

Osłabiając lub zabijając patogeny,
uzyskuje się gwarancję,

że nie rozwiną się one
w pełną postać choroby,

ale podobnie jak choroba
wywołują odpowiedź immunologiczną,

uczą organizm, jak rozpoznać atak,

tworząc zawczasu profil patogenów.

Trudno tylko stworzyć żywe szczepionki

a ponieważ są żywe i wciąż dosyć silne,

nie podaje się ich osobom
o słabszej odporności.

Natomiast szczepionki zabite
nie zapewniają długotrwałej odporności.

Istnieją też szczepionki podjednostkowe,

tworzone z tylko jednej części patogenu,
zwanej antygenem,

właśnie tej, która uruchamia
reakcję odpornościową.

Dalsze wyizolowanie
specyficznych części antygenów,

takich jak proteiny czy polisacharydy,

pozwala szczepionkom
na wywołanie specyficznej odpowiedzi.

Naukowcy pracują teraz
nad nową serią szczepionek,

zwanych szczepionkami DNA.

Powstają one w wyniku wyizolowania
genów tworzących te antygeny,

których organizm potrzebuje do wywołania
odpowiedzi immunologicznej.

Po wprowadzeniu do ludzkiego organizmu,

omawiane geny uczą komórki
tworzenia antygenów.

Skutkuje to silniejszą
odpowiedzią immunologiczną

i przygotowuje organizm
na przyszłe zagrożenia.

Co więcej, szczepionka zawiera jedynie
specyficzny materiał genetyczny

i nie ma w niej żadnych
innych części patogenu,

które mogłyby rozwinąć się w chorobę
i skrzywdzić pacjenta.

Jeśli te szczepionki odniosą sukces,

może w przyszłości
uda nam się walczyć efektywniej

z inwazyjnymi patogenami.

Niezwykłe odkrycie Edwarda Jennersa

kilkadziesiąt temu
pobudziło rozwój medycyny,

a nieustający rozwój szczepionek

może otworzyć nam drogę
do leczenia takich chorób jak HIV,

malaria

lub, pewnego dnia, Ebola.