WEBVTT

00:00:07.090 --> 00:00:10.441
W 1796 roku naukowiec Edward Jenner

00:00:10.441 --> 00:00:15.111
wstrzyknął 8-letniemu chłopcu 
materiał zakaźny ospy krów,

00:00:15.111 --> 00:00:17.878
przeczuwając, że to pomoże ochronić ludzi

00:00:17.878 --> 00:00:23.243
przed śmiercionośnymi 
epidemiami ospy czarnej.

00:00:23.243 --> 00:00:24.890
Okazało się to sukcesem.

00:00:24.890 --> 00:00:27.619
Chłopiec został zaszczepiony 
przeciwko chorobie

00:00:27.619 --> 00:00:30.930
pierwszą w historii szczepionką.

00:00:30.930 --> 00:00:32.723
Ale czemu to zadziałało?

00:00:32.723 --> 00:00:34.657
Aby zrozumieć jak działają szczepionki,

00:00:34.657 --> 00:00:40.268
musimy wiedzieć, jak system odpornościowy 
broni nas przed chorobami zakaźnymi.

00:00:40.915 --> 00:00:43.071
Gdy atakują nas obce mikroby,

00:00:43.071 --> 00:00:46.124
system odpornościowy 
uruchamia serię reakcji

00:00:46.124 --> 00:00:49.756
mających na celu zidentyfikowanie 
i usunięcie mikrobów z organizmu.

00:00:49.756 --> 00:00:52.806
Znakiem działania 
odpowiedzi immunologicznej

00:00:52.806 --> 00:00:57.500
są kaszel, kichanie, 
stan zapalny i gorączka,

00:00:57.500 --> 00:01:03.414
mające złapać, zatrzymać i usunąć 
zagrożenia takie jak bakterie.

00:01:03.414 --> 00:01:07.824
Ta wrodzona odpowiedź immunologiczna 
uruchamia także drugą linię obrony,

00:01:07.824 --> 00:01:10.198
nazywaną odpornością swoistą.

00:01:10.198 --> 00:01:15.113
Limfocyty B i T walczą z mikrobami

00:01:15.113 --> 00:01:18.331
i zapamiętują informacje o nich:

00:01:18.331 --> 00:01:21.479
ich wygląd

00:01:21.479 --> 00:01:24.047
i jak z nimi walczyć.

00:01:24.047 --> 00:01:25.940
Ta wiedza przydaje się,

00:01:25.940 --> 00:01:29.472
jeżeli ten sam patogen 
znowu wtargnie do organizmu.

00:01:29.472 --> 00:01:33.520
Lecz mimo tej sprytnej reakcji 
wciąż istnieje ryzyko.

00:01:33.520 --> 00:01:36.696
Organizm potrzebuje czasu, 
by nauczyć się reakcji na patogeny

00:01:36.696 --> 00:01:38.757
i zbudowania obrony.

00:01:38.757 --> 00:01:39.757
A nawet wtedy,

00:01:39.767 --> 00:01:43.179
jeśli organizm jest zbyt słaby lub młody, 
by obronić się przed atakiem,

00:01:43.189 --> 00:01:48.881
jest narażony na poważne ryzyko, 
jeśli patogen jest bardzo groźny.

00:01:48.881 --> 00:01:51.933
A gdyby tak przygotować 
odpowiedź immunologiczną organizmu,

00:01:51.933 --> 00:01:55.080
zanim ten nawet zachoruje?

00:01:55.080 --> 00:01:57.491
Tutaj wkraczają szczepionki.

00:01:57.491 --> 00:02:00.998
Według tych samych 
mechanizmów obronnych organizmu

00:02:00.998 --> 00:02:05.975
naukowcy, za pomocą szczepionki, 
uruchamiają układ odpornościowy,

00:02:05.975 --> 00:02:09.681
bez wystawiania ludzi 
na pełną postać choroby.

00:02:09.681 --> 00:02:13.559
Skutkiem jest wiele 
specyficznych szczepionek,

00:02:13.559 --> 00:02:16.067
pogrupowanych na wiele różnych typów.

00:02:16.067 --> 00:02:19.769
Zacznijmy od żywych, 
atenuowanych szczepionek.

00:02:19.769 --> 00:02:21.748
W ich skład wchodzi konkretny patogen,

00:02:21.748 --> 00:02:24.748
ale w o wiele łagodniejszej wersji.

00:02:24.748 --> 00:02:29.499
Mamy też szczepionki zabite, 
zawierające martwe patogeny.

00:02:29.499 --> 00:02:32.838
Osłabiając lub zabijając patogeny,
uzyskuje się gwarancję,

00:02:32.838 --> 00:02:36.438
że nie rozwiną się one
w pełną postać choroby,

00:02:36.438 --> 00:02:40.298
ale podobnie jak choroba 
wywołują odpowiedź immunologiczną,

00:02:40.298 --> 00:02:42.452
uczą organizm, jak rozpoznać atak,

00:02:42.452 --> 00:02:46.248
tworząc zawczasu profil patogenów.

00:02:46.248 --> 00:02:51.049
Trudno tylko stworzyć żywe szczepionki

00:02:51.049 --> 00:02:53.249
a ponieważ są żywe i wciąż dosyć silne,

00:02:53.249 --> 00:02:56.589
nie podaje się ich osobom 
o słabszej odporności.

00:02:56.589 --> 00:03:00.963
Natomiast szczepionki zabite 
nie zapewniają długotrwałej odporności.

00:03:00.963 --> 00:03:03.790
Istnieją też szczepionki podjednostkowe,

00:03:03.790 --> 00:03:08.033
tworzone z tylko jednej części patogenu, 
zwanej antygenem,

00:03:08.033 --> 00:03:11.569
właśnie tej, która uruchamia 
reakcję odpornościową.

00:03:11.569 --> 00:03:14.946
Dalsze wyizolowanie 
specyficznych części antygenów,

00:03:14.946 --> 00:03:17.383
takich jak proteiny czy polisacharydy,

00:03:17.383 --> 00:03:21.753
pozwala szczepionkom 
na wywołanie specyficznej odpowiedzi.

00:03:21.753 --> 00:03:25.671
Naukowcy pracują teraz 
nad nową serią szczepionek,

00:03:25.671 --> 00:03:27.171
zwanych szczepionkami DNA.

00:03:27.171 --> 00:03:32.029
Powstają one w wyniku wyizolowania 
genów tworzących te antygeny,

00:03:32.029 --> 00:03:36.566
których organizm potrzebuje do wywołania 
odpowiedzi immunologicznej.

00:03:36.566 --> 00:03:38.720
Po wprowadzeniu do ludzkiego organizmu,

00:03:38.720 --> 00:03:42.538
omawiane geny uczą komórki 
tworzenia antygenów.

00:03:42.538 --> 00:03:44.980
Skutkuje to silniejszą 
odpowiedzią immunologiczną

00:03:44.980 --> 00:03:47.912
i przygotowuje organizm 
na przyszłe zagrożenia.

00:03:47.912 --> 00:03:51.382
Co więcej, szczepionka zawiera jedynie 
specyficzny materiał genetyczny

00:03:51.382 --> 00:03:55.004
i nie ma w niej żadnych 
innych części patogenu,

00:03:55.004 --> 00:03:58.605
które mogłyby rozwinąć się w chorobę 
i skrzywdzić pacjenta.

00:03:58.605 --> 00:04:00.881
Jeśli te szczepionki odniosą sukces,

00:04:00.881 --> 00:04:03.515
może w przyszłości
uda nam się walczyć efektywniej

00:04:03.515 --> 00:04:06.152
z inwazyjnymi patogenami.

00:04:06.152 --> 00:04:08.370
Niezwykłe odkrycie Edwarda Jennersa

00:04:08.370 --> 00:04:11.656
kilkadziesiąt temu 
pobudziło rozwój medycyny,

00:04:11.656 --> 00:04:13.685
a nieustający rozwój szczepionek

00:04:13.685 --> 00:04:16.894
może otworzyć nam drogę 
do leczenia takich chorób jak HIV,

00:04:16.894 --> 00:04:17.894
malaria

00:04:17.898 --> 00:04:19.608
lub, pewnego dnia, Ebola.