Dế tự tử, gián thây ma và nhiều câu chuyện khác về loài kí sinh.
-
0:01 - 0:03Một đàn dê rừng, một đàn cá
-
0:03 - 0:05hay một đàn chim.
-
0:05 - 0:07Rất nhiều động vật sống thành đàn lớn
-
0:07 - 0:09giữa khung cảnh hùng vĩ
-
0:09 - 0:11của thế giới tự nhiên.
-
0:11 - 0:13Tại sao chúng lại sống thành đàn?
-
0:13 - 0:15Câu trả lời thường gặp:
-
0:15 - 0:18để tìm kiếm sự an toàn
đi săn theo nhóm -
0:18 - 0:20hoặc để kết đôi, sinh sản,
-
0:20 - 0:22tất cả những câu trả lời đó,
-
0:22 - 0:23thường là đúng,
-
0:23 - 0:26đưa ra một kết luận lớn
về hành vi của động vật, -
0:26 - 0:30rằng chúng tự kiểm soát
hành vi, -
0:30 - 0:32chịu trách nhiệm với cơ thể mình.
-
0:32 - 0:35Điều đó không phải lúc nào cũng đúng.
-
0:35 - 0:38Đây là Artemia, một loài tôm nước mặn.
-
0:38 - 0:41còn gọi là khỉ biển.
-
0:41 - 0:43Nó nhỏ, thường sống một mình
-
0:43 - 0:46nhưng lại có thể tập hợp
thành những đám lớn màu đỏ -
0:46 - 0:48kéo dài đến hàng mét,
-
0:48 - 0:51bởi vì đây là
một loài kí sinh. -
0:51 - 0:54Những con tôm này
bị nhiễm sán dây, -
0:54 - 0:56Sán dây có ruột rất dài
-
0:56 - 0:59bộ phận sinh dục ở một đầu
và miệng hình móc câu ở đầu còn lại. -
0:59 - 1:02Là một nhà báo tự do,
tôi rất thông cảm điều đó. -
1:02 - 1:04( Tiếng cười)
-
1:04 - 1:07Sán dây không chỉ hút
chất dinh dưỡng từ cơ thể tôm -
1:07 - 1:09mà nó còn
-
1:09 - 1:10tấn công những con tôm
-
1:10 - 1:15thay đổi màu sắc của chúng
từ trong suốt sang màu đỏ tươi, -
1:15 - 1:17giúp tôm sống lâu hơn
-
1:17 - 1:19như nhà sinh vật học Nicolas Rode
đã tìm ra, -
1:19 - 1:22nó khiến tôm bơi theo đàn.
-
1:22 - 1:26Tại sao? Vì sán dây,
như nhiều loại kí sinh khác, -
1:26 - 1:27có một vòng đời rất phức tạp
-
1:27 - 1:30liên quan đến rất nhiều
vật chủ khác nhau. -
1:30 - 1:32Tôm chỉ là một phần của
chuyến hành trình. -
1:32 - 1:35Điểm đến cuối cùng của nó là đây,
-
1:35 - 1:37những con hồng hạc lớn hơn.
-
1:37 - 1:40Sán dây chỉ có thể sinh sản
trên hồng hạc, -
1:40 - 1:43để tới đó, chúng điều khiển
những con tôm -
1:43 - 1:46tập hợp thành những đám màu
-
1:46 - 1:49mà con hồng hạc
có thể dễ dàng phát hiện -
1:49 - 1:50và xơi tái,
-
1:50 - 1:53đó là bí mật của đàn tôm Artemia.
-
1:53 - 1:55Chúng không sống thành đàn
vì muốn vậy, -
1:55 - 1:58mà vì chúng bị điều khiển.
-
1:58 - 1:59Tập trung thành đám lớn
rất nguy hiểm, -
1:59 - 2:01đối lập hoàn toàn
so với bình thường. -
2:01 - 2:04Sán dây điều khiển bộ não
và cơ thể -
2:04 - 2:09biến chúng thành phương tiện
đến chỗ hồng hạc. -
2:09 - 2:11Đây là một ví dụ khác
-
2:11 - 2:13về sự điều khiển của kí sinh vật.
-
2:13 - 2:16Đây là một con dế tự tử
-
2:16 - 2:20Con dế này đã nuốt
ấu trùng giun Gordian -
2:20 - 2:22hay còn gọi là giun lông ngựa.
-
2:22 - 2:27Con giun đã trưởng thành trong người
con dế và cần xuống nước để sinh sản -
2:27 - 2:29nó đã làm vậy bằng cách tiết ra protein
-
2:29 - 2:31làm rối loạn bộ não con dế,
-
2:31 - 2:33khiến con dế có hành động thất thường.
-
2:33 - 2:35Khi đến gần nước,
-
2:35 - 2:37bể bơi này chẳng hạn,
-
2:37 - 2:39nó sẽ nhảy xuống và chết đuối,
-
2:39 - 2:41rồi con giun sẽ luồn lách ra
-
2:41 - 2:45khỏi xác con dế.
-
2:45 - 2:48Ai biết được bên trong con dế
lại rộng đến vậy? -
2:48 - 2:52Sán dây và giun Gordian
không phải là duy nhất. -
2:52 - 2:53Chúng chỉ là một phần
-
2:53 - 2:55tập đoàn kí sinh vật
điều khiển ý chí, -
2:55 - 2:59như nấm, virus, giun, côn trùng...
-
2:59 - 3:02phá hoại và giày xéo
-
3:02 - 3:04ý chí của sinh vật chủ.
-
3:04 - 3:06Tôi lần đầu được biết về điều này
-
3:06 - 3:10qua cuốn " Trải nghiệm cuộc sống"
của David Attenborough, 20 năm về trước, -
3:10 - 3:12sau đó là cuốn sách kì diệu có tên
-
3:12 - 3:14" Chúa tể loài kí sinh vật"
của bạn tôi Carl Zimmer. -
3:14 - 3:17Sau đó, tôi đã viết về những sinh vật này.
-
3:17 - 3:19Có rất ít chủ đề sinh học
có thể cuốn hút tôi đến vậy. -
3:19 - 3:24Giống như loài kí sinh đó
cũng đang điều khiển bộ não của tôi. -
3:24 - 3:27Sau tất cả, chúng lôi cuốn
và rùng rợn theo một cách thú vị. -
3:27 - 3:30Khi viết về loài kí sinh,
bạn thường dùng những cụm từ như -
3:30 - 3:34" thèm khát được sống" hay
" thoát ra khỏi cơ thể" -
3:34 - 3:35(Tiếng cười)
-
3:35 - 3:36Nhưng có nhiều thứ hơn thế.
-
3:36 - 3:38Tôi là nhà văn,
và đồng nghiệp của tôi -
3:38 - 3:41hiểu rằng chúng ta rất thích
những câu chuyện. -
3:41 - 3:44Loài kí sinh khiến ta
cưỡng lại sức lôi cuốn -
3:44 - 3:45của những câu chuyện hiển nhiên.
-
3:45 - 3:48Thế giới của chúng có những
diễn biến bất ngờ -
3:48 - 3:51và những lời giải thích không ngờ.
-
3:51 - 3:53Tại sao? Ví dụ,
-
3:53 - 3:55con sâu bướm này
-
3:55 - 3:57bắt đầu đập xung quanh
một cách dữ dội -
3:57 - 3:59khi côn trùng khác đến gần nó
-
3:59 - 4:01còn với cái tổ kén màu trắng
-
4:01 - 4:02nó có vẻ như
đang bảo vệ chúng? -
4:02 - 4:05Bảo vệ anh chị em ruột
của chúng ư? -
4:05 - 4:07Không
-
4:07 - 4:08Nó đã bị tấn công
-
4:08 - 4:11bởi một loài côn trùng kí sinh
đẻ trứng bên trong nó. -
4:11 - 4:14Trứng vỡ ra và côn trùng con
muốn con sâu bướm còn sống -
4:14 - 4:16trước khi chúng
thoát ra khỏi cái xác. -
4:16 - 4:18Hiểu ý tôi rồi chứ?
-
4:18 - 4:21Giờ, con sâu bướm không chết.
-
4:21 - 4:24Có vẻ như một vài
con côn trùng đứng sau -
4:24 - 4:27điều khiển nó để
bảo vệ chị em ruột của chúng -
4:27 - 4:31những con đang trưởng thành
trong cái tổ kén đó. -
4:31 - 4:34Con sâu bướm này
như một vệ sĩ xác sống -
4:34 - 4:38bảo vệ con cái
của loài sinh vật sẽ giết chết nó. -
4:38 - 4:42(Vỗ tay)
-
4:42 - 4:46Còn rất nhiều điều để trao đổi.
Và tôi chỉ còn 13 phút (Tiếng cười) -
4:46 - 4:48Một vài người tại đây
-
4:48 - 4:50có thể đang tự trấn an
một cách tuyệt vọng -
4:50 - 4:52rằng đây là những sinh vật
kì dị -
4:52 - 4:54trong tự nhiên,
rằng chúng nằm ngoài -
4:54 - 4:56những quan điểm có thể hiểu được,
-
4:56 - 4:58bởi chúng khá nhỏ
-
4:58 - 5:00và dành hầu hết thời gian
-
5:00 - 5:03bên trong cơ thể con khác.
-
5:03 - 5:04Chúng rất dễ bị bỏ qua,
-
5:04 - 5:07không có nghĩa là
chúng không quan trọng. -
5:07 - 5:09Vài năm trước, Kevin Lafferty,
-
5:09 - 5:12đưa một nhóm nhà khoa học
đến 3 cửa sông ở vùng California -
5:12 - 5:14họ đã cân nhắc, phân tích
-
5:14 - 5:16và ghi lại mọi thứ họ tìm thấy
-
5:16 - 5:17họ nhận thấy rằng
-
5:17 - 5:21số lượng kí sinh vật là rất lớn.
-
5:21 - 5:23Phổ biến hơn cả là sán lá,
-
5:23 - 5:25những loài sán rất nhỏ có thể
phá hoại sinh vật chủ -
5:25 - 5:28như là chú ốc sên xấu số này.
-
5:28 - 5:31Một con sán lá
thì có vẻ rất nhỏ -
5:31 - 5:33nhưng tập hợp chúng lại
xấp xỉ -
5:33 - 5:35lũ cá ở vùng cửa sông
-
5:35 - 5:38và gấp 3 đến 9 lần
tập hợp các loài chim. -
5:38 - 5:42Bạn có nhớ giun Gordian
sống trong những con dế không? -
5:42 - 5:44Takuya Sato, một nhà khoa học
người Nhật -
5:44 - 5:47tìm ra rằng trong một dòng sông,
-
5:47 - 5:49loài giun này đã làm chết rất nhiều
dế và châu chấu -
5:49 - 5:51số côn trùng bị chết đuối
-
5:51 - 5:55chiếm khoảng 60 phần trăm khẩu phần ăn
của loài cá hồi địa phương. -
5:55 - 5:58Tác động này không phải là hiếm.
-
5:58 - 6:00Nó rất quan trọng và phần nào phổ biến
-
6:00 - 6:02trong thế giới quanh ta,
-
6:02 - 6:03những nhà khoa học đã tìm ra
-
6:03 - 6:06hàng trăm ví dụ
về những tác động này, -
6:06 - 6:08thú vị hơn, họ bắt đầu hiểu
một cách chính xác -
6:08 - 6:12làm thế nào để những sinh vật này
kiểm soát vật chủ. -
6:12 - 6:15Một trong những ví dụ
ưa thích của tôi. -
6:15 - 6:17Đây là loài Ampulex Compressa,
-
6:17 - 6:20một loài bọ gián màu ngọc lục bảo,
-
6:20 - 6:22một sự thật toàn cầu đã công nhận
-
6:22 - 6:24rằng loài côn trùng này
-
6:24 - 6:25nếu muốn thụ tinh cho trứng
-
6:25 - 6:28thì cần một con gián.
-
6:28 - 6:31Khi tìm thấy một con gián,
nó sẽ đâm vào 1 chiếc vòi, -
6:31 - 6:35đồng thời là cơ quan cảm giác,
điều mới được khám phá 3 tuần trước. -
6:35 - 6:38Nó đâm con gián bằng 1 chiếc vòi,
cơ quan cảm giác -
6:38 - 6:39được trang bị một cái bướu nhỏ
-
6:39 - 6:44giúp nó cảm nhận bề mặt não
của con gián. -
6:44 - 6:47Như một người mò mẫm
tìm kiếm trong túi -
6:47 - 6:50khi nó tìm thấy phần não,
nó tiêm nọc độc -
6:50 - 6:54vào hai bó noron đặc biệt.
-
6:54 - 6:57Nhà khoa học người Israel
Frederic Libersat và Ram Gal -
6:57 - 7:01tìm ra rằng nọc độc đó
là loại vũ khí hóa học đặc biệt. -
7:01 - 7:03Nó không giết chết
hay làm con gián bất tỉnh. -
7:03 - 7:05Con gián có thể đi
-
7:05 - 7:08bay hoặc chạy tùy thích,
-
7:08 - 7:10nhưng nó lại không muốn thế
-
7:10 - 7:15vì nọc độc đã ngăn chặn
động lực di chuyển của con gián. -
7:15 - 7:18Con bọ cơ bản đã xóa bỏ
khả năng thoát thân -
7:18 - 7:20trong hệ thống điều hành
của con gián -
7:20 - 7:24điều khiển nạn nhân
-
7:24 - 7:26tới hang ổ bằng râu
-
7:26 - 7:28giống như dắt chó đi dạo vậy.
-
7:28 - 7:30Tới nơi, nó đẻ trứng,
-
7:30 - 7:32trứng nở, ăn sống vật chủ,
chui ra ngoài -
7:32 - 7:35yadda yadda yadda,
bạn đã biết thủ tục này. -
7:35 - 7:38(Tiếng cười) ( Vỗ tay)
-
7:38 - 7:41Giờ tôi muốn nói rằng,
một khi bị đốt, -
7:41 - 7:43con gián sẽ không còn là nó nữa.
-
7:43 - 7:45Nó giống như phiên bản lớn
của con côn trùng, -
7:45 - 7:48cũng như dế là phiên bản lớn
của giun Gordian. -
7:48 - 7:51Những vật chủ này không thể
sống sót hay sinh sản. -
7:51 - 7:54Chúng chỉ có quyền kiểm soát
số mệnh của mình như một chiếc ô tô. -
7:54 - 7:58Một khi ký sinh vật xâm nhập,
vật chủ sẽ không còn quyền quyết định. -
7:58 - 8:02Tất nhiên, loài người
không còn xa lạ với sự kiểm soát này. -
8:02 - 8:05Ta uống thuốc để thay đổi
thành phần hóa học trong não và tâm trạng, -
8:05 - 8:09những tranh luận, quảng cáo
hay ý tưởng lớn -
8:09 - 8:13không phải là đang cố gắng
thay đổi suy nghĩ của người khác sao? -
8:13 - 8:14Nhưng nỗ lực của chúng ta
-
8:14 - 8:16còn rất thô sơ và khờ dại so với
-
8:16 - 8:19năng lực của loài kí sinh.
-
8:19 - 8:22Don Draper chỉ ao ước
được sáng suốt -
8:22 - 8:26và tỉ mỉ như con bọ gián màu xanh.
-
8:26 - 8:30Giờ, tôi nghĩ đây là phần
làm cho kí sinh vật -
8:30 - 8:33trở nên rất hung hãn và
cũng rất hấp dẫn -
8:33 - 8:36Chúng ta quá đề cao
tự do ý chí -
8:36 - 8:37và sự độc lập
-
8:37 - 8:40đến việc mất đi khả năng đó
cho những thế lực vô hình -
8:40 - 8:43để lại rất nhiều nỗi sợ hãi xã hội
trong sâu thẳm. -
8:43 - 8:45Lầm lạc của hệ thống chính trị Orwellian,
bè phái đen tối, -
8:45 - 8:47những kẻ muốn kiểm soát ý thức--
-
8:47 - 8:50đó là phép ẩn dụ cho những
câu chuyện viễn tưởng mơ hồ nhất, -
8:50 - 8:55thực tế, điều đó xảy ra thường xuyên.
-
8:55 - 9:00Điều này đặt ra cho tôi
một câu hỏi hiển nhiên và gây tranh cãi: -
9:00 - 9:04Liệu loài nham hiểm và độc ác này
ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta -
9:04 - 9:05mà ta không hay biết
-
9:05 - 9:08ngoại trừ cơ quan
an ninh quốc gia Hoa Kỳ? -
9:08 - 9:09Nếu là vậy--
-
9:09 - 9:13(Tiếng cười) (Vỗ tay)
-
9:13 - 9:16Hình như tôi vừa tiết lộ bí mật
quốc gia? -
9:16 - 9:18(Tiếng cười)
-
9:18 - 9:21Một ứng cử viên tốt.
-
9:21 - 9:24Đây là động vật nguyên sinh sống kí sinh
họ Toxoplasma -
9:24 - 9:26loài sinh vật đáng sợ này
-
9:26 - 9:28xứng đáng
có một biệt danh dễ thương. -
9:28 - 9:30Toxo gây bệnh cho động vật,
-
9:30 - 9:32rất nhiều loài động vật có vú,
-
9:32 - 9:35nhưng chúng chỉ có thể sinh sản
trong cơ thể mèo -
9:35 - 9:38Nhà khoa học Joanne Webster
đã cho thấy -
9:38 - 9:40nếu Toxo xâm nhập vào chuột
hay động vật gặm nhấm -
9:40 - 9:43nó sẽ biến con vật trở thành
tên lửa săn mèo -
9:43 - 9:47Nếu con chuột bị nhiễm độc
ngửi thấy mùi -
9:47 - 9:48nước tiểu mèo
-
9:48 - 9:50nó sẽ chạy ngay tới chỗ
phát ra mùi -
9:50 - 9:54chứ không chạy đi
như ta thường thấy. -
9:54 - 9:57Mèo sẽ ăn con chuột.
Và Toxo có thể sinh sản. -
9:57 - 10:00Một câu chuyện điển hình
cho Ăn, Con mồi, Tình yêu. -
10:00 - 10:08(Tiếng cười) ( Vỗ tay)
-
10:08 - 10:11Các bạn thật tốt bụng và rộng lượng.
-
10:11 - 10:14Chào Elizabeth, tôi rất thích
bài nói chuyện của cô. -
10:14 - 10:18Làm thế nào kí sinh vật
kiểm soát vật chủ theo cách này? -
10:18 - 10:19Ta thực sự không biết.
-
10:19 - 10:23Ta biết rằng Toxo sẽ sản sinh
một loại enzim, tạo dopamine, -
10:23 - 10:25chất giúp tạo động lực.
-
10:25 - 10:27Nó nhắm tới vài phần nhất định
trong não chuột, -
10:27 - 10:30bao gồm phần khơi gợi tình dục.
-
10:30 - 10:34Nhưng ta không biết những mảnh ghép
khít với nhau như thế nào. -
10:34 - 10:37Ta chỉ biết loài này
là một đơn bào. -
10:37 - 10:40Chúng không có hệ thần kinh,
không có ý thức, -
10:40 - 10:41thậm chí không có cơ thể.
-
10:41 - 10:44Nhưng chúng đang kiểm soát
một con vật? -
10:44 - 10:45Chúng ta cũng là loài có vú.
-
10:45 - 10:48Và chắc chắn, ta thông minh
hơn chuột, -
10:48 - 10:50nhưng bộ não của chúng ta
có cùng cấu trúc cơ bản -
10:50 - 10:53cùng loại tế bào, cùng hợp chất
bên trong cơ thể, -
10:53 - 10:55và có cùng loài kí sinh.
-
10:55 - 10:58Có nhiều ước lượng,
nhưng một vài con số cho thấy -
10:58 - 11:00một phần ba dân số trên thế giới
-
11:00 - 11:02có kí sinh Toxo trong não.
-
11:02 - 11:05Nó không dẫn đến
một căn bệnh rõ ràng. -
11:05 - 11:09Kí sinh vật âm thầm duy trì hoạt động
trong khoảng thời gian dài. -
11:09 - 11:11Một vài bằng chứng cho thấy
-
11:11 - 11:14những người mang bệnh có câu trả lời
-
11:14 - 11:17về vấn đề cá nhân
khác với những người khác, -
11:17 - 11:20có khả năng bị tai nạn xe hơi
cao hơn một chút -
11:20 - 11:22và bằng chứng cho thấy
bệnh nhân tâm thần phân liệt -
11:22 - 11:25dễ bị mắc bệnh hơn.
-
11:25 - 11:27Những bằng chứng này
chưa đủ để kết luận -
11:27 - 11:30thậm chí những người nghiên cứu
về Toxo cũng tranh cãi -
11:30 - 11:34liệu loài kí sinh có thực sự
tác động đến hành vi của chúng ta -
11:34 - 11:37Nhưng với sự tồn tại ngày càng nhiều
sự kiểm soát ấy -
11:37 - 11:38Thực sự đáng ngờ
-
11:38 - 11:43liệu loài người có là
loài duy nhất không bị ảnh hưởng. -
11:43 - 11:47Và tôi nghĩ chính khả năng
-
11:47 - 11:51lật ngược cách ta hiểu về thế giới
làm cho loài kí sinh trở nên thú vị. -
11:51 - 11:55Chúng lôi kéo ta nhìn
thế giới tự nhiên theo một cách khác, -
11:55 - 11:59và tự hỏi liệu hành động
ta nhìn thấy là đơn giản và hiển nhiên -
11:59 - 12:00hay trở ngại và khó hiểu,
-
12:00 - 12:04có là kết quả của ý chí
-
12:04 - 12:06đang bị khuất phục
-
12:06 - 12:08bị kiểm soát bởi những thứ khác.
-
12:08 - 12:11Khi mà ý kiến đó
còn nhiều tranh cãi -
12:11 - 12:13và cách phát triển của loài kí sinh
còn rất kinh khủng -
12:13 - 12:18tôi nghĩ rằng khả năng gây ngạc nhiên
làm cho chúng thật tuyệt vời và lôi cuốn -
12:18 - 12:22như gấu trúc,
bươm bướm hay cá heo. -
12:22 - 12:24Trong đoạn kết của
"Nguồn gốc các loài", -
12:24 - 12:27Charles Darwin đã viết
về sự vĩ đại của cuộc sống -
12:27 - 12:31của sự tiến hóa tạo ra
vô số những sinh thể đẹp và kì diệu, -
12:31 - 12:34và tôi nghĩ rất có thể
ông ấy đang nói về -
12:34 - 12:37một con sán dây làm con tôm
trở nên hòa đồng hơn -
12:37 - 12:40hay một con giun
làm con dế phải đi theo ý mình. -
12:40 - 12:44Cũng có thể, đó chỉ là
bài nói chuyện về loài kí sinh -
12:44 - 12:45Cảm ơn.
-
12:45 - 12:57(Vỗ tay)
- Title:
- Dế tự tử, gián thây ma và nhiều câu chuyện khác về loài kí sinh.
- Speaker:
- Ed Yong
- Description:
-
Loài người chúng ta đặt cao tự do ý chí và độc lập.... nhưng vẫn có những ảnh hưởng mơ hồ mà ta không ngờ tới. Là một cây bút về khoa học, Ed Yong giải thích, trong bài nói chuyện cuốn hút, hài hước và đầy xáo trộn của mình, rằng kí sinh vật có khả năng điều khiển một cách đáng kinh ngạc. Liệu chúng có ảnh hưởng đến ta? Có thể lắm.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 13:14
Nhu PHAM approved Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Nhu PHAM accepted Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Nhu PHAM commented on Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Thu Nguyen edited Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales | ||
Thu Nguyen edited Vietnamese subtitles for Zombie roaches and other parasite tales |
Nhu PHAM
Chào bạn.
Bài dịch khá tốt. Không phải sửa nhiều về câu chữ. :)
Để bài dịch tốt hơn, lưu ý giùm mình những điều sau:
- Câu dài quá 42 ký tự thì xuống dòng. Đây là quy định của TED để giúp người xem dễ theo dõi phụ đề.
- Canh cho phụ đề hợp với lời nói và giữ cho tốc độ đọc dưới 21 chars/ sec.
Xem thêm hướng dẫn và quy định tại đây nhé:
https://www.youtube.com/user/OTPTED
Thân,
Như