Return to Video

Mətbuat azadlığı nə qədər azaddır?

  • 0:00 - 0:03
    Bu James Risendir.
  • 0:03 - 0:06
    Yəqin siz onu New York Times-ın
    Pulitser mükafatı almış
  • 0:06 - 0:08
    müxbiri kimi tanıyırsınız.
  • 0:08 - 0:10
    Edward Snowden məşhur olmamışdan
    uzun zaman öncə Risen
  • 0:10 - 0:13
    Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin
    amerikalıların telefonlarına
  • 0:13 - 0:17
    qanunsuz şəkildə qulaq asdıqlarını
    ifşa edən kitab yazmışdır.
  • 0:18 - 0:20
    Ancaq kitabdakı başqa bir fəsil
  • 0:20 - 0:22
    uzunmüddətli təsirə malik ola bilər.
  • 0:22 - 0:27
    Burada o, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin
    nüvə silahı layihəsini
  • 0:27 - 0:30
    İrana ötürən Birləşmiş Ştatların
    katastrofik kəşfiyyat
  • 0:30 - 0:32
    əməliyyatını təsvir edir.
  • 0:33 - 0:34
    İnanmırsınızsa həmin fəsli oxuyun.
  • 0:34 - 0:36
    Bu inanılmaz hekayədir.
  • 0:36 - 0:39
    Amma bilirsiniz o fəsil
    kimin xoşuna gəlmədi?
  • 0:39 - 0:40
    ABŞ hökümətinin.
  • 0:41 - 0:43
    Təxminən 10 il sonra Risen
  • 0:43 - 0:46
    Birləşmiş Ştatlar hökümətinin
    istintaqına cəlb olundu.
  • 0:46 - 0:48
    Prokuror ondan əsaslandığı
    mənbələrin birinin
  • 0:48 - 0:50
    əleyhinə şahidlik etməyi tələb edirdi.
  • 0:51 - 0:55
    Beləliklə, o, ABŞ hökümətinin
    jurnalistləri güdmək və ifşaçı olanları
  • 0:55 - 0:58
    məhkəməyə vermək kimi mövzularda
    yeni simasına çevrildi.
  • 0:59 - 1:00
    Gördüyünüz kimi Birinci Düzəlişdə
  • 1:00 - 1:04
    mətbuata ictimai maraqlara görə
    gizli məlumatı nəşr etmək hüququ verilir.
  • 1:04 - 1:09
    Əgər mətbuat bu xəbərləri toplaya bilmirsə
    və xəbərləri onlara göndərən
  • 1:09 - 1:12
    cəsur insanların şəxsiyyətini
    gizlədə bilmirsə, hüququn tətbiqi
  • 1:12 - 1:14
    qeyri-mümkündür.
  • 1:14 - 1:16
    Hökumət Risenin də
    qapısını döydükdə,
  • 1:16 - 1:19
    o bütün cəsur müxbirlərin
    etidiyini təkrarladı:
  • 1:19 - 1:20
    Rədd cavabı verdi.
  • 1:20 - 1:22
    Həbsi daha üstün tutduğunu dedi.
  • 1:23 - 1:26
    Beləliklə, 2007-dən 2015-ə qədər
  • 1:26 - 1:28
    Risen federal həbsxanaya getmək
    qorxusu ilə yaşadı.
  • 1:29 - 1:33
    Məhkəmədən bir neçə gün əvvəl
    maraqlı bir hadisə baş verdi.
  • 1:34 - 1:38
    İllərlə hökumət bunun istintaq üçün
    vacib olduğunu dedikdən sonra
  • 1:38 - 1:40
    qəflətən, Risen-ə olan tələblərini
    bütünlüklə dayandırdı.
  • 1:41 - 1:43
    Sonradan elektron nəzarət əsrində
    müxbir və mənbələrin
  • 1:43 - 1:46
    gizlənə biləcəyi çox az yerin
    olduğu anlaşıldı.
  • 1:47 - 1:51
    Risen-ı şahidlik etməyə məcbur edib
    buna nail ola bilməmək əvəzinə
  • 1:51 - 1:54
    dijital izlərinin onun əleyhinə
    şahidlik etməsinə nail oldular.
  • 1:55 - 1:57
    Tamamilə gizli yolla öz
    razılığı olmadan prokurorlar
  • 1:57 - 1:59
    Risen-in telefon danışıqlarını
    əldə etdilər.
  • 2:00 - 2:04
    Onlar Risen-ın e-mail yazışmalarını,
    maliyyə və bank məlumatlarını,
  • 2:04 - 2:06
    kredit hesabatlarını, hətta onun
  • 2:06 - 2:09
    təyyarə uçuşları və səyahət
    məlumatını da əldə etmişdilər.
  • 2:10 - 2:14
    Risen-ın əsaslandığı mənbə olub
    Mərkəzi Kəşfiyyat Agentliyini ifşa edən,
  • 2:14 - 2:17
    Jeffrey Sterling-in həbsinə səbəb olan
    məlumat da bunların arasında idi.
  • 2:18 - 2:20
    Təəssüf ki, bu belə hallardan
    sadəcə biridir.
  • 2:21 - 2:25
    Prezident Obama ifşaçıları qorumağa
    söz vermişdi,
  • 2:25 - 2:28
    ancaq əvəzində, onun Ədalət Departamenti
    əvvəlki bütün hökumətlərdən
  • 2:28 - 2:31
    daha çox ifşaçını məhkəməyə cəlb edib.
  • 2:31 - 2:33
    Hökumət etdiklərinin çoxunu
  • 2:33 - 2:38
    gizli hesab etdiyindən
    bunun necə problem olduğunu görmək olar.
  • 2:39 - 2:43
    11 Sentyabr hadisəsindən bəri demək olar
    milli təhklükəsizlik haqqında hər hekayə
  • 2:43 - 2:46
    ifşaçının məlumatı
    jurnalistə ötürməyinin nəticəsidir.
  • 2:47 - 2:50
    Bununla biz görürük ki, hökumət hər kəsi
    güdmək səlahiyyətini
  • 2:50 - 2:52
    genişləndirdiyi üçün jurnalistlər
  • 2:52 - 2:55
    Birinci Düzəliş ilə
    qorunmalı olan işlərini görə bilmirlər.
  • 2:55 - 2:58
    Ancaq texnologiya hökumətə müxbirlərin
  • 2:58 - 3:01
    hüquqlarını pozmağa imkan verirsə,
  • 3:01 - 3:03
    mətbuat da öz mənbələrini
    əvvəlkindən daha yaxşı
  • 3:03 - 3:05
    qorumaq üçün texnologiyadan
    istifadə edə bilər.
  • 3:06 - 3:09
    Və onlar istintaqa cəlb olunmadan
    mənbələrlə danışdıqları andan
  • 3:09 - 3:11
    texnologiyadan istifadə etməyə
    başlaya bilərlər.
  • 3:12 - 3:14
    Risen-in kitabını yazdığı vaxt
    mövcud olmayan
  • 3:14 - 3:17
    kommunikasiya proqramı mövcuddur
  • 3:17 - 3:21
    və normal e-mail və ya telefon zəngindən
    nəzarəti daha çətindir.
  • 3:22 - 3:26
    Məsələn belə proqramlardan biri
  • 3:26 - 3:29
    ilk dəfə son Internet dahisi
    Aaron Swartzın yaratdığı
  • 3:29 - 3:33
    indi işlədiyim qeyri kommersiya təşkilatı
    Mətbuat Azadlığı Fondu tərəfindən
  • 3:33 - 3:35

    inkişaf etdirilən açıq mənbəli
  • 3:36 - 3:37
    ifşa sistemi SecureDrop-dur.
  • 3:38 - 3:39
    E-mail göndərmək əvəzinə
  • 3:40 - 3:42
    burda Washington Post-da olduğu kimi
  • 3:42 - 3:44
    təşkilatın veb səhifəsinə daxil olun.
  • 3:44 - 3:48
    Ordan siz, başqa
    kommunikasiya vasitələrində olduğu kimi
  • 3:48 - 3:50
    sənəd yükləyə ya da
    məlumat göndərə bilərsiniz.
  • 3:51 - 3:53
    Daha sonra məlumat şifrələnib
    ancaq xəbər təşkilatının
  • 3:53 - 3:56
    daxil ola bildiyi serverdə saxlanılır.
  • 3:56 - 4:00
    Beləcə, hökumət artıq gizli olaraq
    məlumat tələb edə bilməz
  • 4:00 - 4:02
    və onların tələb edəcəyi məlumatın çoxu
  • 4:02 - 4:04
    ilk növbədə mövcud olmayacaq.
  • 4:04 - 4:07
    Bununla belə, SecureDrop 21-ci əsrdə
  • 4:07 - 4:10
    Mətbuat Azadlığını qorumaq hekayəsinin
    yalnız bir hissəsidir.
  • 4:11 - 4:13
    Təəssüf ki, bütün dünyada hökumətləri
  • 4:13 - 4:16
    bizi riskə atan yeni casus texnikalarını
  • 4:16 - 4:17
    davamlı təkmilləşdirirlər.
  • 4:18 - 4:21
    Biz əmin olmalıyıq ki, bu yalnız
  • 4:21 - 4:23
    Edward Snowden kimi səhv işləri ifşa edən
  • 4:23 - 4:27
    texnologiya mütəxəssisləri deyil.
  • 4:27 - 4:32
    Bu, bizi dolu xəstəxanalar
    haqqında xəbərdarlıq edən
  • 4:32 - 4:35
    veteranların səhiyyə müxbiri
  • 4:36 - 4:38
    və ya Flint-in kirli suyunu xəbər verən
  • 4:38 - 4:41
    ətraf mühit işçisi və ya bizi gələcək
    maliyyə böhranı barəsində
  • 4:41 - 4:43
    məlumatlandıran Wall Street üzvünü
  • 4:43 - 4:45
    qorumaq da eyni dərəcədə önəmlidir.
  • 4:46 - 4:50
    Nəticədə bu vasitələr yalnız
    cinayətləri ifşa edən
  • 4:50 - 4:52
    cəsur insanlara kömək üçün yox,
  • 4:52 - 4:55
    Konstitusiyaya əsaslanan hüquqlarımızı
    qorumaq üçün yaradılıb.
  • 4:55 - 4:57
    Təşəkkür edirəm.
  • 4:57 - 5:00
    (Alqış)
Title:
Mətbuat azadlığı nə qədər azaddır?
Speaker:
Trevor Timm
Description:

Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Birinci Düzəlişə əsasən mətbuat ictimai maraqlara görə gizli məlumatları dərc edə bilər. 11 Sentyabr hadisəsindən bəri milli təhlükəsizlik haqqında demək olar ki, bütün mühüm hekayələrin mənbəyi olan ifşaçılar üçün hökumət nəzarəti məlumat paylaşmağı daha təhlükəli edib. Qısacası, Mətbuat Azadlığı Fondu həm təsisçisi və TED üzvü Trevor Timm cinayət və ədalətsizlikləri ifşa edən şəxslərə qarşı hökümətin son fəaliyyəti haqda danışır və müxbirlərə bunu təhlükəsiz və anonim şəkildə etməyə kömək edəcək texnologiyanı təbliğ edir.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
05:13

Azerbaijani subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.