WEBVTT

00:00:00.488 --> 00:00:02.738
Bu James Risendir.

NOTE Paragraph

00:00:03.174 --> 00:00:05.924
Yəqin siz onu New York Times-ın
Pulitser mükafatı almış

00:00:05.948 --> 00:00:07.640
müxbiri kimi tanıyırsınız.

00:00:07.664 --> 00:00:10.418
Edward Snowden məşhur olmamışdan
uzun zaman öncə Risen

00:00:10.442 --> 00:00:13.358
Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin
amerikalıların telefonlarına

00:00:13.382 --> 00:00:17.318
qanunsuz şəkildə qulaq asdıqlarını
ifşa edən kitab yazmışdır.

00:00:17.842 --> 00:00:19.612
Ancaq kitabdakı başqa bir fəsil

00:00:19.636 --> 00:00:21.651
uzunmüddətli təsirə malik ola bilər.

00:00:22.405 --> 00:00:27.223
Burada o, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin
nüvə silahı layihəsini

00:00:27.247 --> 00:00:30.336
İrana ötürən Birləşmiş Ştatların
katastrofik kəşfiyyat

00:00:30.360 --> 00:00:32.146
əməliyyatını təsvir edir.

00:00:32.662 --> 00:00:34.457
İnanmırsınızsa həmin fəsli oxuyun.

00:00:34.481 --> 00:00:35.972
Bu inanılmaz hekayədir.

NOTE Paragraph

00:00:36.456 --> 00:00:38.520
Amma bilirsiniz o fəsil 
kimin xoşuna gəlmədi?

00:00:38.893 --> 00:00:40.043
ABŞ hökümətinin.

00:00:40.592 --> 00:00:42.806
Təxminən 10 il sonra Risen

00:00:42.830 --> 00:00:46.083
Birləşmiş Ştatlar hökümətinin
istintaqına cəlb olundu.

00:00:46.107 --> 00:00:48.476
Prokuror ondan əsaslandığı
mənbələrin birinin

00:00:48.500 --> 00:00:50.404
əleyhinə şahidlik etməyi tələb edirdi.

00:00:50.829 --> 00:00:54.904
Beləliklə, o, ABŞ hökümətinin
jurnalistləri güdmək və ifşaçı olanları

00:00:54.928 --> 00:00:57.947
məhkəməyə vermək kimi mövzularda
yeni simasına çevrildi.

NOTE Paragraph

00:00:58.601 --> 00:01:00.269
Gördüyünüz kimi Birinci Düzəlişdə

00:01:00.373 --> 00:01:04.000
mətbuata ictimai maraqlara görə
gizli məlumatı nəşr etmək hüququ verilir.

00:01:04.024 --> 00:01:09.158
Əgər mətbuat bu xəbərləri toplaya bilmirsə
və xəbərləri onlara göndərən

00:01:09.182 --> 00:01:12.438
cəsur insanların şəxsiyyətini
gizlədə bilmirsə, hüququn tətbiqi

00:01:12.462 --> 00:01:13.612
qeyri-mümkündür.

00:01:14.087 --> 00:01:16.119
Hökumət Risenin də
qapısını döydükdə,

00:01:16.143 --> 00:01:19.184
o bütün cəsur müxbirlərin
etidiyini təkrarladı:

00:01:19.208 --> 00:01:20.393
Rədd cavabı verdi.

00:01:20.417 --> 00:01:22.088
Həbsi daha üstün tutduğunu dedi.

00:01:22.611 --> 00:01:25.594
Beləliklə, 2007-dən 2015-ə qədər

00:01:25.618 --> 00:01:28.412
Risen federal həbsxanaya getmək
qorxusu ilə yaşadı.

NOTE Paragraph

00:01:28.976 --> 00:01:33.023
Məhkəmədən bir neçə gün əvvəl
maraqlı bir hadisə baş verdi.

00:01:33.912 --> 00:01:37.713
İllərlə hökumət bunun istintaq üçün
vacib olduğunu dedikdən sonra

00:01:37.737 --> 00:01:40.427
qəflətən, Risen-ə olan tələblərini
bütünlüklə dayandırdı.

00:01:40.912 --> 00:01:43.460
Sonradan elektron nəzarət əsrində
müxbir və mənbələrin

00:01:43.484 --> 00:01:46.372
gizlənə biləcəyi çox az yerin
olduğu anlaşıldı.

00:01:46.959 --> 00:01:50.554
Risen-ı şahidlik etməyə məcbur edib
buna nail ola bilməmək əvəzinə

00:01:50.578 --> 00:01:53.625
dijital izlərinin onun əleyhinə
şahidlik etməsinə nail oldular.

00:01:54.585 --> 00:01:57.101
Tamamilə gizli yolla öz
razılığı olmadan prokurorlar

00:01:57.125 --> 00:01:59.395
Risen-in telefon danışıqlarını
əldə etdilər.

00:01:59.903 --> 00:02:04.419
Onlar Risen-ın e-mail yazışmalarını,
maliyyə və bank məlumatlarını,

00:02:04.443 --> 00:02:06.196
kredit hesabatlarını, hətta onun

00:02:06.220 --> 00:02:08.990
təyyarə uçuşları və səyahət
məlumatını da əldə etmişdilər.

00:02:09.808 --> 00:02:13.593
Risen-ın əsaslandığı mənbə olub
Mərkəzi Kəşfiyyat Agentliyini ifşa edən,

00:02:13.617 --> 00:02:16.736
Jeffrey Sterling-in həbsinə səbəb olan
məlumat da bunların arasında idi.

NOTE Paragraph

00:02:18.035 --> 00:02:20.450
Təəssüf ki, bu belə hallardan
sadəcə biridir.

00:02:21.152 --> 00:02:24.759
Prezident Obama ifşaçıları qorumağa
söz vermişdi,

00:02:24.783 --> 00:02:28.045
ancaq əvəzində, onun Ədalət Departamenti
əvvəlki bütün hökumətlərdən

00:02:28.069 --> 00:02:30.560
daha çox ifşaçını məhkəməyə cəlb edib.

00:02:31.179 --> 00:02:33.283
Hökumət etdiklərinin çoxunu

00:02:33.307 --> 00:02:37.774
gizli hesab etdiyindən 
bunun necə problem olduğunu görmək olar.

00:02:38.758 --> 00:02:43.258
11 Sentyabr hadisəsindən bəri demək olar 
milli təhklükəsizlik haqqında hər hekayə

00:02:43.282 --> 00:02:46.202
ifşaçının məlumatı
jurnalistə ötürməyinin nəticəsidir.

00:02:46.670 --> 00:02:49.568
Bununla biz görürük ki, hökumət hər kəsi
güdmək səlahiyyətini

00:02:49.592 --> 00:02:51.791
genişləndirdiyi üçün jurnalistlər

00:02:51.815 --> 00:02:54.822
Birinci Düzəliş ilə
qorunmalı olan işlərini görə bilmirlər.

NOTE Paragraph

00:02:55.487 --> 00:02:57.940
Ancaq texnologiya hökumətə müxbirlərin

00:02:57.964 --> 00:03:00.671
hüquqlarını pozmağa imkan verirsə,

00:03:00.695 --> 00:03:02.869
mətbuat da öz mənbələrini
əvvəlkindən daha yaxşı

00:03:02.893 --> 00:03:05.233
qorumaq üçün texnologiyadan
istifadə edə bilər.

00:03:05.698 --> 00:03:08.810
Və onlar istintaqa cəlb olunmadan
mənbələrlə danışdıqları andan

00:03:08.834 --> 00:03:11.261
texnologiyadan istifadə etməyə
başlaya bilərlər.

00:03:12.197 --> 00:03:14.289
Risen-in kitabını yazdığı vaxt
mövcud olmayan

00:03:14.313 --> 00:03:16.845
kommunikasiya proqramı mövcuddur

00:03:16.869 --> 00:03:20.868
və normal e-mail və ya telefon zəngindən
nəzarəti daha çətindir.

00:03:21.789 --> 00:03:26.007
Məsələn belə proqramlardan biri

00:03:26.031 --> 00:03:28.716
ilk dəfə son Internet dahisi
Aaron Swartzın yaratdığı

00:03:28.740 --> 00:03:32.788
indi işlədiyim qeyri kommersiya təşkilatı
Mətbuat Azadlığı Fondu tərəfindən

00:03:32.812 --> 00:03:35.477

inkişaf etdirilən açıq mənbəli

00:03:35.501 --> 00:03:37.032
ifşa sistemi SecureDrop-dur.

00:03:37.824 --> 00:03:39.476
E-mail göndərmək əvəzinə

00:03:39.500 --> 00:03:41.541
burda Washington Post-da olduğu kimi

00:03:41.565 --> 00:03:43.565
təşkilatın veb səhifəsinə daxil olun.

00:03:44.010 --> 00:03:47.953
Ordan siz, başqa
kommunikasiya vasitələrində olduğu kimi

00:03:47.977 --> 00:03:50.406
sənəd yükləyə ya da
məlumat göndərə bilərsiniz.

00:03:50.715 --> 00:03:53.334
Daha sonra məlumat şifrələnib
ancaq xəbər təşkilatının

00:03:53.358 --> 00:03:55.906
daxil ola bildiyi serverdə saxlanılır.

00:03:56.351 --> 00:03:59.724
Beləcə, hökumət artıq gizli olaraq
məlumat tələb edə bilməz

00:03:59.748 --> 00:04:01.852
və onların tələb edəcəyi məlumatın çoxu

00:04:01.876 --> 00:04:03.835
ilk növbədə mövcud olmayacaq.

NOTE Paragraph

00:04:04.475 --> 00:04:07.439
Bununla belə, SecureDrop 21-ci əsrdə

00:04:07.463 --> 00:04:10.410
Mətbuat Azadlığını qorumaq hekayəsinin
yalnız bir hissəsidir.

00:04:11.035 --> 00:04:13.408
Təəssüf ki, bütün dünyada hökumətləri

00:04:13.432 --> 00:04:15.932
bizi riskə atan yeni casus texnikalarını

00:04:15.956 --> 00:04:17.360
davamlı təkmilləşdirirlər.

00:04:18.043 --> 00:04:20.741
Biz əmin olmalıyıq ki, bu yalnız

00:04:20.765 --> 00:04:23.265
Edward Snowden kimi səhv işləri ifşa edən

00:04:23.289 --> 00:04:26.574
texnologiya mütəxəssisləri deyil.

00:04:27.408 --> 00:04:32.155
Bu, bizi dolu xəstəxanalar
haqqında xəbərdarlıq edən

00:04:32.179 --> 00:04:35.487
veteranların səhiyyə müxbiri

00:04:35.511 --> 00:04:37.838
və ya Flint-in kirli suyunu xəbər verən

00:04:37.862 --> 00:04:41.060
ətraf mühit işçisi və ya bizi gələcək
maliyyə böhranı barəsində

00:04:41.084 --> 00:04:42.764
məlumatlandıran Wall Street üzvünü

00:04:42.788 --> 00:04:44.965
qorumaq da eyni dərəcədə önəmlidir.

00:04:45.869 --> 00:04:49.997
Nəticədə bu vasitələr yalnız
cinayətləri ifşa edən

00:04:50.021 --> 00:04:51.559
cəsur insanlara kömək üçün yox,

00:04:51.583 --> 00:04:54.817
Konstitusiyaya əsaslanan hüquqlarımızı
qorumaq üçün yaradılıb.

NOTE Paragraph

00:04:55.460 --> 00:04:56.611
Təşəkkür edirəm.

NOTE Paragraph

00:04:56.635 --> 00:04:59.944
(Alqış)