0:00:00.488,0:00:02.738
Bu James Risendir.

0:00:03.174,0:00:05.924
Yəqin siz onu New York Times-ın[br]Pulitser mükafatı almış

0:00:05.948,0:00:07.640
müxbiri kimi tanıyırsınız.

0:00:07.664,0:00:10.418
Edward Snowden məşhur olmamışdan[br]uzun zaman öncə Risen

0:00:10.442,0:00:13.358
Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin[br]amerikalıların telefonlarına

0:00:13.382,0:00:17.318
qanunsuz şəkildə qulaq asdıqlarını[br]ifşa edən kitab yazmışdır.

0:00:17.842,0:00:19.612
Ancaq kitabdakı başqa bir fəsil

0:00:19.636,0:00:21.651
uzunmüddətli təsirə malik ola bilər.

0:00:22.405,0:00:27.223
Burada o, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin[br]nüvə silahı layihəsini

0:00:27.247,0:00:30.336
İrana ötürən Birləşmiş Ştatların[br]katastrofik kəşfiyyat

0:00:30.360,0:00:32.146
əməliyyatını təsvir edir.

0:00:32.662,0:00:34.457
İnanmırsınızsa həmin fəsli oxuyun.

0:00:34.481,0:00:35.972
Bu inanılmaz hekayədir.

0:00:36.456,0:00:38.520
Amma bilirsiniz o fəsil [br]kimin xoşuna gəlmədi?

0:00:38.893,0:00:40.043
ABŞ hökümətinin.

0:00:40.592,0:00:42.806
Təxminən 10 il sonra Risen

0:00:42.830,0:00:46.083
Birləşmiş Ştatlar hökümətinin[br]istintaqına cəlb olundu.

0:00:46.107,0:00:48.476
Prokuror ondan əsaslandığı[br]mənbələrin birinin

0:00:48.500,0:00:50.404
əleyhinə şahidlik etməyi tələb edirdi.

0:00:50.829,0:00:54.904
Beləliklə, o, ABŞ hökümətinin[br]jurnalistləri güdmək və ifşaçı olanları

0:00:54.928,0:00:57.947
məhkəməyə vermək kimi mövzularda[br]yeni simasına çevrildi.

0:00:58.601,0:01:00.269
Gördüyünüz kimi Birinci Düzəlişdə

0:01:00.373,0:01:04.000
mətbuata ictimai maraqlara görə[br]gizli məlumatı nəşr etmək hüququ verilir.

0:01:04.024,0:01:09.158
Əgər mətbuat bu xəbərləri toplaya bilmirsə[br]və xəbərləri onlara göndərən

0:01:09.182,0:01:12.438
cəsur insanların şəxsiyyətini[br]gizlədə bilmirsə, hüququn tətbiqi

0:01:12.462,0:01:13.612
qeyri-mümkündür.

0:01:14.087,0:01:16.119
Hökumət Risenin də[br]qapısını döydükdə,

0:01:16.143,0:01:19.184
o bütün cəsur müxbirlərin[br]etidiyini təkrarladı:

0:01:19.208,0:01:20.393
Rədd cavabı verdi.

0:01:20.417,0:01:22.088
Həbsi daha üstün tutduğunu dedi.

0:01:22.611,0:01:25.594
Beləliklə, 2007-dən 2015-ə qədər

0:01:25.618,0:01:28.412
Risen federal həbsxanaya getmək[br]qorxusu ilə yaşadı.

0:01:28.976,0:01:33.023
Məhkəmədən bir neçə gün əvvəl[br]maraqlı bir hadisə baş verdi.

0:01:33.912,0:01:37.713
İllərlə hökumət bunun istintaq üçün[br]vacib olduğunu dedikdən sonra

0:01:37.737,0:01:40.427
qəflətən, Risen-ə olan tələblərini[br]bütünlüklə dayandırdı.

0:01:40.912,0:01:43.460
Sonradan elektron nəzarət əsrində[br]müxbir və mənbələrin

0:01:43.484,0:01:46.372
gizlənə biləcəyi çox az yerin[br]olduğu anlaşıldı.

0:01:46.959,0:01:50.554
Risen-ı şahidlik etməyə məcbur edib[br]buna nail ola bilməmək əvəzinə

0:01:50.578,0:01:53.625
dijital izlərinin onun əleyhinə[br]şahidlik etməsinə nail oldular.

0:01:54.585,0:01:57.101
Tamamilə gizli yolla öz[br]razılığı olmadan prokurorlar

0:01:57.125,0:01:59.395
Risen-in telefon danışıqlarını[br]əldə etdilər.

0:01:59.903,0:02:04.419
Onlar Risen-ın e-mail yazışmalarını,[br]maliyyə və bank məlumatlarını,

0:02:04.443,0:02:06.196
kredit hesabatlarını, hətta onun

0:02:06.220,0:02:08.990
təyyarə uçuşları və səyahət[br]məlumatını da əldə etmişdilər.

0:02:09.808,0:02:13.593
Risen-ın əsaslandığı mənbə olub[br]Mərkəzi Kəşfiyyat Agentliyini ifşa edən,

0:02:13.617,0:02:16.736
Jeffrey Sterling-in həbsinə səbəb olan[br]məlumat da bunların arasında idi.

0:02:18.035,0:02:20.450
Təəssüf ki, bu belə hallardan[br]sadəcə biridir.

0:02:21.152,0:02:24.759
Prezident Obama ifşaçıları qorumağa[br]söz vermişdi,

0:02:24.783,0:02:28.045
ancaq əvəzində, onun Ədalət Departamenti[br]əvvəlki bütün hökumətlərdən

0:02:28.069,0:02:30.560
daha çox ifşaçını məhkəməyə cəlb edib.

0:02:31.179,0:02:33.283
Hökumət etdiklərinin çoxunu

0:02:33.307,0:02:37.774
gizli hesab etdiyindən [br]bunun necə problem olduğunu görmək olar.

0:02:38.758,0:02:43.258
11 Sentyabr hadisəsindən bəri demək olar [br]milli təhklükəsizlik haqqında hər hekayə

0:02:43.282,0:02:46.202
ifşaçının məlumatı[br]jurnalistə ötürməyinin nəticəsidir.

0:02:46.670,0:02:49.568
Bununla biz görürük ki, hökumət hər kəsi[br]güdmək səlahiyyətini

0:02:49.592,0:02:51.791
genişləndirdiyi üçün jurnalistlər

0:02:51.815,0:02:54.822
Birinci Düzəliş ilə[br]qorunmalı olan işlərini görə bilmirlər.

0:02:55.487,0:02:57.940
Ancaq texnologiya hökumətə müxbirlərin

0:02:57.964,0:03:00.671
hüquqlarını pozmağa imkan verirsə,

0:03:00.695,0:03:02.869
mətbuat da öz mənbələrini[br]əvvəlkindən daha yaxşı

0:03:02.893,0:03:05.233
qorumaq üçün texnologiyadan[br]istifadə edə bilər.

0:03:05.698,0:03:08.810
Və onlar istintaqa cəlb olunmadan[br]mənbələrlə danışdıqları andan

0:03:08.834,0:03:11.261
texnologiyadan istifadə etməyə[br]başlaya bilərlər.

0:03:12.197,0:03:14.289
Risen-in kitabını yazdığı vaxt[br]mövcud olmayan

0:03:14.313,0:03:16.845
kommunikasiya proqramı mövcuddur

0:03:16.869,0:03:20.868
və normal e-mail və ya telefon zəngindən[br]nəzarəti daha çətindir.

0:03:21.789,0:03:26.007
Məsələn belə proqramlardan biri

0:03:26.031,0:03:28.716
ilk dəfə son Internet dahisi[br]Aaron Swartzın yaratdığı

0:03:28.740,0:03:32.788
indi işlədiyim qeyri kommersiya təşkilatı[br]Mətbuat Azadlığı Fondu tərəfindən

0:03:32.812,0:03:35.477
[br]inkişaf etdirilən açıq mənbəli

0:03:35.501,0:03:37.032
ifşa sistemi SecureDrop-dur.

0:03:37.824,0:03:39.476
E-mail göndərmək əvəzinə

0:03:39.500,0:03:41.541
burda Washington Post-da olduğu kimi

0:03:41.565,0:03:43.565
təşkilatın veb səhifəsinə daxil olun.

0:03:44.010,0:03:47.953
Ordan siz, başqa[br]kommunikasiya vasitələrində olduğu kimi

0:03:47.977,0:03:50.406
sənəd yükləyə ya da[br]məlumat göndərə bilərsiniz.

0:03:50.715,0:03:53.334
Daha sonra məlumat şifrələnib[br]ancaq xəbər təşkilatının

0:03:53.358,0:03:55.906
daxil ola bildiyi serverdə saxlanılır.

0:03:56.351,0:03:59.724
Beləcə, hökumət artıq gizli olaraq[br]məlumat tələb edə bilməz

0:03:59.748,0:04:01.852
və onların tələb edəcəyi məlumatın çoxu

0:04:01.876,0:04:03.835
ilk növbədə mövcud olmayacaq.

0:04:04.475,0:04:07.439
Bununla belə, SecureDrop 21-ci əsrdə

0:04:07.463,0:04:10.410
Mətbuat Azadlığını qorumaq hekayəsinin[br]yalnız bir hissəsidir.

0:04:11.035,0:04:13.408
Təəssüf ki, bütün dünyada hökumətləri

0:04:13.432,0:04:15.932
bizi riskə atan yeni casus texnikalarını

0:04:15.956,0:04:17.360
davamlı təkmilləşdirirlər.

0:04:18.043,0:04:20.741
Biz əmin olmalıyıq ki, bu yalnız

0:04:20.765,0:04:23.265
Edward Snowden kimi səhv işləri ifşa edən

0:04:23.289,0:04:26.574
texnologiya mütəxəssisləri deyil.

0:04:27.408,0:04:32.155
Bu, bizi dolu xəstəxanalar[br]haqqında xəbərdarlıq edən

0:04:32.179,0:04:35.487
veteranların səhiyyə müxbiri

0:04:35.511,0:04:37.838
və ya Flint-in kirli suyunu xəbər verən

0:04:37.862,0:04:41.060
ətraf mühit işçisi və ya bizi gələcək[br]maliyyə böhranı barəsində

0:04:41.084,0:04:42.764
məlumatlandıran Wall Street üzvünü

0:04:42.788,0:04:44.965
qorumaq da eyni dərəcədə önəmlidir.

0:04:45.869,0:04:49.997
Nəticədə bu vasitələr yalnız[br]cinayətləri ifşa edən

0:04:50.021,0:04:51.559
cəsur insanlara kömək üçün yox,

0:04:51.583,0:04:54.817
Konstitusiyaya əsaslanan hüquqlarımızı[br]qorumaq üçün yaradılıb.

0:04:55.460,0:04:56.611
Təşəkkür edirəm.

0:04:56.635,0:04:59.944
(Alqış)