Return to Video

Xonadoningizdagi hamda yuzingizdagi mikroskopik hayot bilan tanishing

  • 0:01 - 0:03
    Yuzingizga qo'lingizni tekkizing.
  • 0:03 - 0:05
    Qani sinab ko'ringchi.
  • 0:06 - 0:07
    Nimani his qilyapsiz?
  • 0:07 - 0:09
    Yumshoqmi? Mayinmi?
  • 0:10 - 0:13
    Siz o'zingizni his qilyapsiz,
    shunday emasmi?
  • 0:13 - 0:15
    Aslida esa unday emas.
  • 0:15 - 0:19
    Siz barmoqlarizda va yuzlaringizda
    yashaydigan minglab mikroskopik
  • 0:19 - 0:21
    mavjudodlarni his qilyapsiz.
  • 0:22 - 0:24
    Siz bugun havo orqali kelgan mayda
  • 0:24 - 0:27
    zamburug' moddalarni his qilyapsiz.
  • 0:27 - 0:29
    Ular bizning allergiyamizni qo'zg'aydi
  • 0:29 - 0:31
    va chrindi hidiga ega.
  • 0:32 - 0:36
    Siz bizning terimizda yashaydigan
    100 milliardlab bakteriya
  • 0:36 - 0:38
    hujayralarini his qilyapsiz.
  • 0:38 - 0:42
    Ular terimizdagi yo'g'lardan oziqlanib
    yog' o'rnini qoplamoqda
  • 0:42 - 0:45
    va tana hidini ishlab chiqarmoqda.
  • 0:46 - 0:48
    Ehtimol, siz kecha hojatxonaga kirgan
    paytingizdagi fekaliya
  • 0:49 - 0:52
    bakteriyasini ushlamoqdasiz,
  • 0:52 - 0:55
    yoki kecha sizga sepilgan suv
    quvurlarida yashaydigan
  • 0:55 - 0:58
    bakteriyalarni his qilyapsiz.
  • 0:59 - 1:00
    Uzr.
  • 1:00 - 1:01
    (Kulgu)
  • 1:01 - 1:05
    Balkim siz yuzimizda yashaydigan
    ikki xil parazitlarga
  • 1:05 - 1:09
    mikroskopik salom
  • 1:09 - 1:10
    berayotgandirsiz.
  • 1:11 - 1:14
    Ular kechasi bilan yuzimiz bo'ylab
    aylanib chiqadi
  • 1:14 - 1:16
    va burnimiz uchida yotadi.
  • 1:16 - 1:19
    (Kulgu)
  • 1:20 - 1:24
    Ularni ko'plari hozir o'zlarini ichlarini
    sizning teshiklaringiz bo'shatyapdi.
  • 1:24 - 1:26
    (Kulgu)
  • 1:26 - 1:28
    Endi barmoqlarizga qarang.
  • 1:28 - 1:30
    Qanday his qilyapsiz? Rasvo?
  • 1:30 - 1:33
    Yuvib tashlash uchun sovun kerakmi?
  • 1:34 - 1:36
    Siz hozir shunday his qilyapsiz
  • 1:36 - 1:39
    lekin kelajakda siz bunday his qilmaysiz.
  • 1:39 - 1:41
    Ohirgi 100 yil davomida
  • 1:41 - 1:43
    bizga yaqin turgan mikroskopik olam bilan
  • 1:43 - 1:46
    hammamiz raqobatdosh munosabatda bo'ldik.
  • 1:46 - 1:48
    Agar uyingizda parazit yoki
    rakovinangizda
  • 1:48 - 1:49
    bakteriyalar bor desam,
  • 1:49 - 1:52
    bunga inson yaratgan yechim bor, ya'ni
  • 1:52 - 1:55
    bunday mavjudodlarni yo'q qiladigan
  • 1:55 - 1:56
    vosita.
  • 1:57 - 2:01
    Hozirgi kunda biz ko'plab mikroskopik
    mavjudodlarni yo'q qilishga kurashamiz.
  • 2:02 - 2:07
    Ammo bu bilan biz yer yuzidagi eng
    zo'r texnologiya manbaini
  • 2:07 - 2:08
    inkor qilmoqdamiz.
  • 2:09 - 2:14
    Ohirgi 100 yil davomida, insoniyat
    bakteriya muammolar yechimini kuzatdi,
  • 2:14 - 2:20
    lekin kelasi bir asrda bakteriyalarning
    insoniyat muammosi yechimi kuzatiladi.
  • 2:21 - 2:23
    Men olimman va izlanuvchi olimlar bilan
  • 2:23 - 2:26
    Shimoliy Karolina va Kolorado
    universitetlarida
  • 2:26 - 2:30
    bizga eng yaqin hamda yashirin va
    no'malum atrof-muhitda mavjud bo'lgan;
  • 2:31 - 2:34
    bizning yotog'imiz ostida, bizning
    bog'imizda
  • 2:35 - 2:38
    yoki bizning kindigimizda mavjud
    mikroskopik hayotni
  • 2:38 - 2:39
    fosh qilish ustida ishlayman.
  • 2:40 - 2:43
    Men bu sohada ishlaganimni sababi
    biz bizga yaqin bo'lgan
  • 2:43 - 2:45
    mikroskopik hayot haqida juda
    ham kam bilamiz.
  • 2:46 - 2:49
    Bir necha yil muqaddam hech
    qaysi olim bizga yaxshi
  • 2:49 - 2:51
    tanish bo'lgan xonadonimizda
    qanday parazit yoki
  • 2:53 - 2:56
    mikroorganizm turishini aytolmasdi.
  • 2:57 - 2:58
    Shuning uchun men va boshqa jamoalar
  • 2:58 - 3:01
    paxta o'ralgan gurgurt cho'plari,
    pinsetlar va
  • 3:01 - 3:02
    mikroskopik mavjudotlarni fosh qilishda
  • 3:02 - 3:05
    foydalaniladigan DNK metodlari
    bilan qurollanganmiz.
  • 3:06 - 3:10
    Bu sohada biz o'rgimchakdan
    tortib suvarak va
  • 3:10 - 3:12
    patda yashovchi kichik burgagacha
  • 3:12 - 3:15
    bo'lgan parazitlarning 600dan ortiq
  • 3:15 - 3:17
    turini aniqladik.
  • 3:18 - 3:23
    Bundan tashqari biz bizning chang
    bosgan yumshoq o'yinchoqlarimizda va kiyim
  • 3:23 - 3:25
    javonimiz hamda dushxonamizda yashaydigan
  • 3:25 - 3:29
    100 000 ortiq parazit va bakteriyalarni
    aniqladik.
  • 3:30 - 3:32
    Biz yanada chuqurroq kirdik va
  • 3:32 - 3:34
    har bitta parazitning tanasi ichida
  • 3:34 - 3:38
    yashaydigan mikroorganizmlarni o'rgandik.
  • 3:39 - 3:42
    Har bitta parazidda, masalan, arida,
  • 3:42 - 3:46
    biz hali kashf qilinmagan
  • 3:46 - 3:49
    yuzlab tirik mavjudodlarni
    kuzatishimiz mumkin.
  • 3:49 - 3:52
    Mana biologik kosmos qayerda!
  • 3:54 - 3:56
    Siz kurib turgan mavjudodlarning ko'pini
  • 3:56 - 3:57
    nomi yo'q hali.
  • 3:58 - 4:01
    Atrofimizdagi olamning ko'p qismi hali
    no'malum.
  • 4:02 - 4:05
    Men birinchi marta yangi kashf qilingan
    mavjudotni nomlashga
  • 4:05 - 4:09
    to'g'ri kelganini eslayman.
    Bu qog'oz arida yashovchi parazit edi.
  • 4:09 - 4:11
    U yumshoq va mayin edi,
  • 4:11 - 4:14
    va men uni "mukur nidikola" deb atadim,
  • 4:14 - 4:17
    lotin tilida birovning inida yashovchi
    deganini bildiradi.
  • 4:18 - 4:21
    Bu uning dinozavr ichida katta
    bo'layotganligining rasmi,
  • 4:21 - 4:24
    chunki hammaning fikricha dinozavrlar
    juda ham zo'r.
  • 4:25 - 4:27
    Men magistratura bosqichida
    o'qiyotgan paytimda
  • 4:27 - 4:31
    men yangi mavjudodlar hayoti haqida
    topganimda juda ham hayajonda edim.
  • 4:31 - 4:33
    Men dadamni oldiga bordim va
  • 4:33 - 4:36
    "Dada. men mavjudodlarning yangi turlarini
    topdim" dedim.
  • 4:37 - 4:38
    U kulib,
  • 4:38 - 4:41
    "Bu yahshi. Men o'ylaymanki sen ularga
    davo ham topding" dedi.
  • 4:41 - 4:43
    (Kulgu)
  • 4:43 - 4:44
    "Buni davolash."
  • 4:45 - 4:48
    Hozir dadam meni eng katta muxlisim,
  • 4:48 - 4:52
    shuning uchun u mening yangi hayot
    shaklini o'ldirishni xohlagan payti
  • 4:52 - 4:55
    men uni farzand va olim sifatida
  • 4:55 - 4:57
    uyaltirib qo'yganimni anglab yetdim.
  • 4:57 - 5:01
    Labaratoriyalarda hamda odamlarning
    bog'ida ishlab yurgan
  • 5:01 - 5:05
    va mikroskopik mavjudodlarning katalogini
    tuzgan paytlarimda, men unda
  • 5:05 - 5:07
    mening asl ishim nimadan
    iboratligini aytmaganman.
  • 5:08 - 5:10
    Maqsad atrofimizdagi mikroskopik hayotni
  • 5:10 - 5:13
    o'ldirish uchun texnologiya topishdan
    iborat emas.
  • 5:13 - 5:17
    Mening maqsadim bizni asrash uchun
    mikroskopik hayotdan texnologiya topish.
  • 5:19 - 5:25
    Bizning xonadonimizda mavjud mikroskopik
    hayotning 100 000 yangi turlari mavjud.
  • 5:25 - 5:29
    Bu degani 100 000 ta insoniyat
    muammolarining yechimi manbaidir.
  • 5:30 - 5:33
    Men shunday kichik, bitta
    hujayraga ega bo'lgan mavjudot
  • 5:33 - 5:34
    kuchli narsa qila olishi
  • 5:34 - 5:36
    mumkinligiga ishonish
  • 5:36 - 5:37
    qiyinligini bilaman, lekin
  • 5:37 - 5:40
    ular qila oladi.
    Bu mavjudotlar o'z atrof muhitini
  • 5:40 - 5:43
    kimyoviy arsenalga aylantira oladigan
  • 5:43 - 5:45
    mikroskopik alkimyogardir.
  • 5:46 - 5:49
    Bu ular har qanday muhitda yashay
    oladi degani va atrofidagi
  • 5:49 - 5:51
    istalgan narsadan ozuqa
    sifatida foydalana oladi.
  • 5:53 - 5:57
    Bu ularning zaharli moddadan to plastik
    chiqindigacha bo'lgan har qanday narsani
  • 5:58 - 6:03
    iste'mol qila oladi va ular yog' va quvvat
    batareykasi kabi chiqindi mahsulotlarini
  • 6:03 - 6:05
    ishlab chiqara oladi.
    Ular hatto asl tillaning kichik
  • 6:07 - 6:10
    bo'laklariniyam ishlab chiqara oladi.
    Ular iste'molga yaroqsiz mahsulotni
  • 6:11 - 6:13
    yaroqli mahsulotga, alkogolni
    shakarga aylantira
  • 6:14 - 6:16
    oladi. Ular shokoladga ta'm berish va
  • 6:16 - 6:18
    tuproqqa kuch berish qudratiga ega.
  • 6:18 - 6:20
    Men sizlarga aytamanki,
  • 6:20 - 6:23
    kelasi 100 yil davomida ushbu
    mikroskopik mavjudotlarning bizning
  • 6:23 - 6:24
    ko'p muammolarimizni hal etishini
  • 6:25 - 6:27
    kuzatishimiz mumkin.
    Bizda muammolar ko'p.
  • 6:28 - 6:32
    Bizda har kunlik badbo'y kiyim va
    yoqimsiz taom bor.
  • 6:32 - 6:35
    Shu bilan birga ulkan muammolarimiz bor:
  • 6:35 - 6:38
    kassaliklar, atrof muhit ifloslanishi
    va urushlar.
  • 6:39 - 6:41
    Shuning uchun mening vazifam
    nafaqat
  • 6:41 - 6:44
    atrofimizdagi mikroskopik hayotni katalog
    qilishdan iborat
  • 6:44 - 6:48
    balkim bizga aynan nima yordam bera
    olishini aniqlashdir.
  • 6:49 - 6:50
    Sizlarga bir misol aytaman.
  • 6:50 - 6:52
    Biz zararkunanda va
  • 6:52 - 6:54
    uyimizda uchraydigan ko'plab
    arilardan boshladik.
  • 6:55 - 7:00
    Arining ichida hali to'liq o'rganilmagan
    noyob qobiliyatga ega bo'lgan pivo
  • 7:00 - 7:01
    tayyorlay oladigan mikro-
  • 7:02 - 7:03
    organizmlardan boshladik.
  • 7:04 - 7:07
    Bunday xususiyatga sayyoramizda
    faqatgina bir necha mavjudodlar ega.
  • 7:07 - 7:10
    To'g'risini aytganda, bozorda olgan
    har qanday pivongiz
  • 7:10 - 7:14
    faqatgina uchta mikroorganizm turlari
    orqali tayyorlangan.
  • 7:15 - 7:19
    Lekin bizning mavjudodlarimiz asal va
    tortning ta'mini beradigan
  • 7:20 - 7:22
    ajoyib pivo tayyorlay oladi.
  • 7:23 - 7:27
    Arining qornida yashovchi mikroorganizm
    turlari sayyoramizdagi
  • 7:28 - 7:30
    boshqa har qanday
    mikroorganizmdan yaxshiroq
  • 7:30 - 7:33
    nordon pivo tayyorlay oladi.
  • 7:35 - 7:38
    Hozirgi kunda to'rtta mikroorganizm turi
    pivo tayyorlay oladi.
  • 7:39 - 7:42
    Zararkunandaning pivo tayyorlashini
    eshitib endi
  • 7:42 - 7:44
    kelajakdagi pivoni ta'tib
    ko'rish haqida o'ylab ko'ring.
  • 7:46 - 7:47
    Ikkinchi misol sifatida shuni
  • 7:47 - 7:51
    aytamanki, odamlarning bog'ida loy qazib
    olish uchun izlanuvchi
  • 7:51 - 7:56
    olimlar bilan ishladim. Biz u yerda yangi
    antibiotiklar tayyorlay oladigan mikro-
  • 7:56 - 7:59
    organizmlarni kashf qildik.
    Bunday antibiotiklar dunyoning eng
  • 8:00 - 8:03
    yomon superparazitlarini o'ldira oladi.
    Bu kashf qilingan ajoyib
  • 8:03 - 8:04
    narsa edi, lekin bir sir bor:
  • 8:05 - 8:07
    ohirgi 60 yil davomida
  • 8:07 - 8:09
    bozordagi antibiotiklarning ko'plari
  • 8:09 - 8:12
    shunga o'xshash tuproq
    bakteriyasidan kelgan.
  • 8:12 - 8:15
    Har kuni siz va men, xonada o'tirgan
    va sayyoramizdagi
  • 8:15 - 8:17
    har bir odam
  • 8:17 - 8:22
    huddi shunga o'xshash bakteriyalar
    yordamida saqlanadi.
  • 8:23 - 8:25
    Siz loyni eshitib
  • 8:25 - 8:27
    endi dori darmon haqida o'ylab ko'ring.
  • 8:28 - 8:31
    Ehtimol eng yahshi misol, afsuski
    birinchi bor
  • 8:31 - 8:34
    sigir gungidan topilganligi
    uchun shunday atalgan
  • 8:34 - 8:38
    hovuzda yashaydigan mikroorganizmlarni
    o'rganayotgan hamkasblarimdan chiqadi.
  • 8:38 - 8:42
    Bu faqatgina sichqonga yedirilganda travma
    dan keyingi stress buzilishi vaksinasini
  • 8:42 - 8:46
    o'rnini bosadi va boshqa hech qanday
    muzokaraga munosib
  • 8:46 - 8:48
    hususiyati mavjud emas.
  • 8:50 - 8:52
    Bu qo'rquvga qarshi vaksinadir.
  • 8:53 - 8:57
    Hovuz paraziti haqida eshitdingiz
    endi umid qiling.
  • 8:58 - 9:00
    Bundan tashqari ko'plab mikrobik
    misollar mavjud,
  • 9:01 - 9:03
    lekin bugun barini gapirishga
    vaqt yetmaydi.
  • 9:03 - 9:09
    Men sizga faqatgina uchta mikroorganizmdan
    kelgan yechimlar haqida gapirdim.
  • 9:09 - 9:13
    Tasavvur qilib ko'ring, sizning chang
    bosgan yumshoq o'yinchog'ingizdagi 100 000
  • 9:13 - 9:14
    mavjudot nima qila oladi.
  • 9:15 - 9:18
    Kelajakda ular sizni jozibaliroq
    yoki aqlliroq
  • 9:19 - 9:20
    qilishi mumkin, yo balkim
  • 9:21 - 9:23
    ko'proq yashashingizga yordam berar.
  • 9:24 - 9:27
    Yana birbor barmoqlaringizga qarang.
  • 9:27 - 9:29
    Barcha noma'lum bo'lgan
    mikroskopik mavjudotlar
  • 9:29 - 9:31
    haqida bir o'ylab ko'ring.
  • 9:31 - 9:34
    Kelajakda ular nima qilishi, yaratishi,
    kimningdir
  • 9:34 - 9:35
    hayotini saqlab qolish
  • 9:36 - 9:38
    qobiliyatiga ega bo'lishi haqida
    bir o'ylang.
  • 9:39 - 9:41
    Barmoqlaringizni qanday his
    qilyapsiz
  • 9:42 - 9:43
    endi?
    Biroz qudratliroqmi?
  • 9:45 - 9:47
    Buning sababi siz kelajakni his qilyapsiz.
  • 9:47 - 9:48
    Rahmat
  • 9:49 - 9:53
    (qarsaklar)
Title:
Xonadoningizdagi hamda yuzingizdagi mikroskopik hayot bilan tanishing
Speaker:
Anna Madden
Description:

Sizningichingizdagi va atrofingizdagi mikroskopik o'rmonni bilib oling: yuzlaringizda, divan ostida va bog' tuprog’ida yashovchi kichik organizmlar. Bu mikroorganizmlar bilan raqobatlashamiz - biz ularni sanitarizatsiya qilamiz, yo'q qilamiz va dezinfektsiyalaymiz, ammo mikrobiolog Anna Maddenning aytishicha, ular yangi texnologiyalar va dori-darmonlarni kashf qilish ma’nbaidir. Bu mikroskopik alhimiklar rasvo emas, deydi Madden. Ular kelajakdir.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:07

Uzbek subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.