Pse kruhemi? - Emma Bryce

Shiko lekturën e plotë: http://ed.ted.com/lessons/why-do-we-itch-emma-bryce

Personi mesatar përjeton dhjetëra kruajtje individuale në ditë. Të gjithë kemi përjetuar bezdinë e kruajtjeve të mërzitshme -- por a keni menduar ndonjëherë se pse kruhemi? A ka ndonjë qëllim evolucionar në kruajtje, apo ekziston thjesht për të na bezdisur? Emma Bryce "gërmon thellë në lëkurë" për ta gjetur.

Lektura nga Emma Bryce, animacioni nga Sashko Danylenko.

Je duke qëndruar gati në mes të portës

kur papritmas, ndjen një kruajtje
të ashpër në kokë.

Të gjithë ne kemi përjetuar
bezdinë e kruajtjeve,

por a keni menduar ndonjëherë
se pse kruhemi?

Njeriu mesatar përjeton dhjetëra kruajtje
individuale çdo ditë.

Ato mund të shkaktohen
nga lloj-lloj gjëra,

duke përfshirë reaksionet alergjike,

thatësia,

dhe madje nga disa sëmundje.

Pastaj ka edhe arsye misterioze të cilat
shkaktohen pa arsye,

ose vetëm duke folur rreth kruajtjes.

Tani je duke e kruajtur kokën, apo jo?

Sidoqoftë, le të flasim për një nga
arsyet kryesore: kafshimet e insekteve.

Kur një mushkonjë të kafshon,

lëshon një komponim në trup
i cili quhet antikoagulant

i cili ndalon gjakun të trashet.

Ky komponim, prej të cilit
jemi pak alergjik,

shkakton lëshimin e histaminës,

një substancë që i bën
kapilarët tonë të fryhen.

Kjo mundëson rrjedhje të shtuar të gjakut,

e cila ndihmon në shpejtimin e reagimit
nga sistemi imunitar

ndaj këtij rreziku të paramenduar.

Kjo shpjegon fryerjen,

dhe është e njejta arsye se pse poleni
i bën sytë të fryhen.

Histamina gjithashtu aktivizon nervat
e përfshirë në kruajtje,

prandaj kafshimet e insekteve
të bëjnë të kruhesh.

Por vetë ndjenja e kruajtjes nuk është
kuptuar ende plotësisht.

Në fakt, shumica e asaj çka dimë

vjen nga studimi i mekanikës
së kruajtjes në minj.

Studiuesit kanë zbuluar se sinjalet e
kruajtjes në lëkurën e tyre

transmetohen përmes një nëndege të
nervave të lidhura me dhimbjen.

Këto nerva të veçanta prodhojnë molekulën
e quajtur polipeptid natriuretik B,

e cila shkakton një sinjal i cili bartet
përmes palcës kurrizore në tru,

ku krijon ndjesinë e kruajtjes.

Kur kruhemi, veprimi i thonjve në lëkurë

shkakton një sinjal të vogël të dhimbjes
i cili shtyp ndjesinë e kruajtjes.

Është disi si shpërqëndrim, i cili krijon
ndjenjën e çlirimit.

Por a ka në fakt ndonjë qëllim
evolucionar në kruajtje,

apo ndoshta ekziston vetëm
për të na bezdisur?

Teoria që kryeson është
se lëkura jonë ka evoluar

për të qenë të vetëdijshëm ndaj prekjes

për të qenë të përgaditur të përballemi
me rreziqet e botës së jashtme.

Mendojeni njëherë.

Përgjigjja jonë automatike ndaj kruajtjes
do të hiqte gjëra të dëmshme

të cilat janë potencialisht në lëkurë,

si ndonjë pickim të dëmshëm,

një kafshim insekti,

ose dredha të bimëve helmuese.

Kjo mund të shpjegojë se pse nuk ndjejmë
kruajtje brenda trupit,

si për shembull në zorrë,

të cilat janë të sigurta nga
këto rreziqe të jashtme,

ndonëse mendojeni
se sa acaruse do të ishte.

Tek disa persona, problemet në rrugët
përgjegjëse për kruajtje

mund të shkaktojnë kruajtje të tepërt
e cila mund të jetë e dëmshme për shëndet.

Një shembull ekstrem është një gjendje
psikologjike e quajtur

parazitozë mashtruese,

ku njerëzit besojnë se në trupat e tyre
jetojnë morra ose pleshta

duke rrëmuar mbi dhe nën lëkurë,

duke i bërë ata të kruhen pa nevojë.

Një fenomen tjetër i quajtur
kruajtja fantazmë

mund të ndodhë në pacientë të cilët kanë
amputuar ndonjë pjesë të trupit.

Për shkak se këto lëndime dëmtojnë
seriozisht sistemin nervor,

huton sinjalizimin normal nervor trupor

dhe krijon ndjesi në gjymtyrët
tê cilat nuk i ka.

Doktorët tani po gjejnë mënyra për ti
trajtuar këto anomali të kruajtjes.

Në të amputuar, pasqyrat përdoren
për të reflektuar gjymtyrën e humbur,

të cilën pacienti e kruan.

Kjo krijon një iluzion
i cili mashtron trurin

duke menduar se kruajtja
imagjinare është larguar.

Çuditërisht, kjo në fakt funksionon.

Studiuesit gjithashtu po kërkojnë
për gjenet të përfshira në kruajtje

dhe po zhvillojnë trajtime duke provuar
për ta bllokuar rrugën e kruajtjes

në raste ekstreme.

Nëse të pasurit e një kruajtjeje
të pakruajtshme jep ndjenjën e ferrit,

Danteja do të pajtohej.

Poeti italian shkroi
për një pjesë të ferrit

ku njerëzit ndëshkoheshin duke u lënë
në gropa ku kruheshin përjetësisht.