Tek hücreli bir canlı nasıl Dünya'daki hayatı adeta yok etti? - Anusuya Willis

Tüm dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/how-a-single-celled-organism-almost-wiped-out-life-on-earth-anusuya-willis

Dünyayı değiştirmiş bir canlı var. Bu canlı, Dünya tarihindeki ilk kitlesel yok oluşa yol açtı ... ve ayrıca kompleks yaşamın oluşumuna da. Peki nasıl? Anusuya Willis, çekirdeği ya da başka organeli olmayan basit canlılar olan siyanobakterilerin, Dünya üzerindeki canlılığın hikâyesinde nasıl önemli bir bölüm yazdığını anlatıyor.

Ders: Anusuya Willis, Animasyon: Augenblick Studios.

Dünyayı değiştirmiş bir canlı var.

Bu canlı, hem dünya tarihindeki
ilk kitlesel yok oluşa,

hem de kompleks yaşamın
oluşumuna yol açtı.

Peki nasıl?

Atmosferimize ilk serbest oksijen
moleküllerini göndererek

ve tüm bunları tek hücreli yaşam
formları olarak yaptılar.

Onlar siyanobakteriler

ve bu çekirdeği ya da başka
organeli olmayan

basit canlıların hikâyesi,

dünya üzerindeki canlılığın hikâyesinde
çok önemli bir bölüm.

Dünyanın atmosferi her zaman bugün
soluduğumuz gibi oksijen zengini değildi.

3,5 milyar yıl önce atmosfer,
çoğunlukla azot,

karbondioksit

ve metandan oluşuyordu.

Neredeyse tüm oksijen, su molekülü
gibi moleküller içine hapsedilmişti,

havada dolaşmıyordu.

Okyanuslar anaerobik mikroplarla
doluydu.

Bunlar, oksijensiz hayatta kalabilen

ve bulabildikleri moleküllerle beslenen,
basit, tek hücreli yaşam formlarıydı.

Ama 2,5 ila 3,5 milyar yıl öncesi
bir zamanda,

bu mikrobiyal türlerden biri,

muhtemelen okyanus yüzeyinde
yüzen bir tür,

yeni bir yetenek geliştirdi: Fotosentez.

Bu canlıların hücre zarındaki yapılar,
güneş ışığından gelen enerji ile

karbondioksit ve suyu, oksijen gazına
ve enerji için kullanılabilecek

şekerlere dönüştürüyordu.

Bu canlılar, şimdi siyanobakteri
dediğimiz canlıların atalarıydı.

Mavimsi renkleri,

ihtiyaçları olan güneş ışığını tutan
mavi-yeşil pigmentlerden geliyor.

Fotosentez, bu antik bakterilere diğer
türler üzerinde muazzam üstünlük sağladı.

Artık onlar, neredeyse sınırsız
miktardaki ham bileşenden

kendi enerjilerini üretebiliyordu.

Bu yüzden nüfusları çok arttı

ve atmosferi yeni bir yan ürünle
kirletmeye başladılar: Oksijen.

Başlangıçta, sızan fazla oksijen,
demir ile kimyasal reaksiyona girerek

ya da hücrelerin
parçalanmasıyla emiliyordu.

Ama birkaç milyon yıl sonra,

siyanobakteriler emilebileceğinden
daha hızlı oksijen üretiyordu

ve gaz, atmosferde birikmeye başlamıştı.

Bu, dünyanın geri kalan sakinleri için
çok büyük bir sorundu.

Oksijen zengini hava, aslında
onlar için zehirliydi.

Ya sonuç?

2,5 milyar yıl önce dünyadaki
yaşamı neredeyse bitiren,

sadece siyanobakterileri koruyan
bir kitlesel yok oluş yaşandı.

Jeologlar buna Büyük Oksijenlenme Olayı

ya da Oksijen Felaketi diyorlar.

Tek sorun bu değildi.

Metan o zamana kadar dünyayı sıcak tutan
güçlü bir sera gazı gibi davranıyordu.

Ama şimdi, fazla oksijen metanla tepkimeye
girip karbondioksit ve su oluşturuyordu,

bu da o kadar çok ısı tutmuyordu.

Daha ince atmosferik örtü,

dünyanın ilk ve muhtemelen en uzun
buzul çağına yol açtı,

Huronian Buzul Çağı.

Gezegen, birkaç yüz milyon yıl boyunca

koca bir kartopu gibiydi.

Zamanla, hayat uyum sağladı.

Oksijeni enerji için kullanabilen
aerobik organizmalar,

atmosferdeki gaz fazlasını
emmeye başladılar.

Oksijen derişimi yükseldi ve düştü,

en sonunda bugün sahip olduğumuz
yaklaşık %21 değerine geldi.

Oksijendeki kimyasal enerjiyi
kullanabilme becerisi,

canlılara, çeşitlenmek ve daha
karmaşık formlara evrilmek için

ihtiyaç duydukları desteği verdi.

Siyanobakterilerin bu
hikâyede de rolü var.

Yüzlerce milyon yıl önce,

başka bir tarih öncesi mikrop,
endosimbiyoz denilen bir süreçle

bir siyanobakteriyi bütün olarak yuttu.

Mikrop bunu yaparak, kendi dâhili
fotosentez fabrikasını kazandı.

Bu hücre bitki hücrelerinin atasıydı.

Ve siyanobakteriler de bugün
fotosentez yapan organel olan

kloroplastlara dönüştü.

Siyanobakteriler bugün hâlâ dünyadaki
tüm ortamlarda bulunuyor:

Denizler,

tatlı su,

toprak,

güney kutbu kayaları,

tembel hayvan kürkü.

Hâlâ atmosfere oksijen pompalıyorlar

ve yaratımına yardımcı oldukları bitkileri
verimlileştirmek için de azotu çekiyorlar.

Onlar olmadan dünya üzerindeki
hayatı tanıyamazdık.

Ama yine onlar yüzünden

dünyada neredeyse hayat kalmıyordu.