WEBVTT

00:00:07.729 --> 00:00:10.157
Dünyayı değiştirmiş bir canlı var.

00:00:10.157 --> 00:00:13.488
Bu canlı, hem dünya tarihindeki
ilk kitlesel yok oluşa,

00:00:13.488 --> 00:00:16.227
hem de kompleks yaşamın
oluşumuna yol açtı.

00:00:16.227 --> 00:00:17.388
Peki nasıl?

00:00:17.388 --> 00:00:21.430
Atmosferimize ilk serbest oksijen
moleküllerini göndererek

00:00:21.430 --> 00:00:24.849
ve tüm bunları tek hücreli yaşam
formları olarak yaptılar.

00:00:24.849 --> 00:00:26.539
Onlar siyanobakteriler

00:00:26.539 --> 00:00:29.426
ve bu çekirdeği ya da başka
organeli olmayan

00:00:29.426 --> 00:00:31.553
basit canlıların hikâyesi,

00:00:31.553 --> 00:00:34.649
dünya üzerindeki canlılığın hikâyesinde
çok önemli bir bölüm.

00:00:34.649 --> 00:00:39.319
Dünyanın atmosferi her zaman bugün
soluduğumuz gibi oksijen zengini değildi.

00:00:39.319 --> 00:00:43.019
3,5 milyar yıl önce atmosfer,
çoğunlukla azot,

00:00:43.019 --> 00:00:44.131
karbondioksit

00:00:44.131 --> 00:00:45.270
ve metandan oluşuyordu.

00:00:45.270 --> 00:00:48.642
Neredeyse tüm oksijen, su molekülü
gibi moleküller içine hapsedilmişti,

00:00:48.642 --> 00:00:50.379
havada dolaşmıyordu.

00:00:50.379 --> 00:00:53.330
Okyanuslar anaerobik mikroplarla
doluydu.

00:00:53.330 --> 00:00:56.121
Bunlar, oksijensiz hayatta kalabilen

00:00:56.121 --> 00:01:00.430
ve bulabildikleri moleküllerle beslenen,
basit, tek hücreli yaşam formlarıydı.

00:01:00.430 --> 00:01:04.472
Ama 2,5 ila 3,5 milyar yıl öncesi
bir zamanda,

00:01:04.472 --> 00:01:06.510
bu mikrobiyal türlerden biri,

00:01:06.510 --> 00:01:08.830
muhtemelen okyanus yüzeyinde
yüzen bir tür,

00:01:08.830 --> 00:01:11.791
yeni bir yetenek geliştirdi: Fotosentez.

00:01:11.791 --> 00:01:15.502
Bu canlıların hücre zarındaki yapılar,
güneş ışığından gelen enerji ile

00:01:15.502 --> 00:01:19.941
karbondioksit ve suyu, oksijen gazına
ve enerji için kullanılabilecek

00:01:19.941 --> 00:01:21.702
şekerlere dönüştürüyordu.

00:01:21.702 --> 00:01:26.631
Bu canlılar, şimdi siyanobakteri
dediğimiz canlıların atalarıydı.

00:01:26.631 --> 00:01:27.923
Mavimsi renkleri,

00:01:27.923 --> 00:01:31.434
ihtiyaçları olan güneş ışığını tutan
mavi-yeşil pigmentlerden geliyor.

00:01:31.434 --> 00:01:35.942
Fotosentez, bu antik bakterilere diğer
türler üzerinde muazzam üstünlük sağladı.

00:01:35.942 --> 00:01:39.152
Artık onlar, neredeyse sınırsız
miktardaki ham bileşenden

00:01:39.152 --> 00:01:40.901
kendi enerjilerini üretebiliyordu.

00:01:40.901 --> 00:01:43.152
Bu yüzden nüfusları çok arttı

00:01:43.152 --> 00:01:47.362
ve atmosferi yeni bir yan ürünle
kirletmeye başladılar: Oksijen.

00:01:47.362 --> 00:01:51.847
Başlangıçta, sızan fazla oksijen,
demir ile kimyasal reaksiyona girerek

00:01:51.847 --> 00:01:53.894
ya da hücrelerin 
parçalanmasıyla emiliyordu.

00:01:53.894 --> 00:01:55.722
Ama birkaç milyon yıl sonra,

00:01:55.722 --> 00:01:59.492
siyanobakteriler emilebileceğinden
daha hızlı oksijen üretiyordu

00:01:59.492 --> 00:02:01.833
ve gaz, atmosferde birikmeye başlamıştı.

00:02:01.833 --> 00:02:04.899
Bu, dünyanın geri kalan sakinleri için
çok büyük bir sorundu.

00:02:04.899 --> 00:02:07.483
Oksijen zengini hava, aslında
onlar için zehirliydi.

00:02:07.483 --> 00:02:08.631
Ya sonuç?

00:02:08.631 --> 00:02:12.571
2,5 milyar yıl önce dünyadaki
yaşamı neredeyse bitiren,

00:02:12.571 --> 00:02:15.953
sadece siyanobakterileri koruyan
bir kitlesel yok oluş yaşandı.

00:02:15.953 --> 00:02:19.213
Jeologlar buna Büyük Oksijenlenme Olayı

00:02:19.213 --> 00:02:21.652
ya da Oksijen Felaketi diyorlar.

00:02:21.652 --> 00:02:23.164
Tek sorun bu değildi.

00:02:23.164 --> 00:02:27.354
Metan o zamana kadar dünyayı sıcak tutan
güçlü bir sera gazı gibi davranıyordu.

00:02:27.354 --> 00:02:32.925
Ama şimdi, fazla oksijen metanla tepkimeye
girip karbondioksit ve su oluşturuyordu,

00:02:32.925 --> 00:02:34.555
bu da o kadar çok ısı tutmuyordu.

00:02:34.555 --> 00:02:36.324
Daha ince atmosferik örtü,

00:02:36.324 --> 00:02:39.864
dünyanın ilk ve muhtemelen en uzun
buzul çağına yol açtı,

00:02:39.864 --> 00:02:41.615
Huronian Buzul Çağı.

00:02:41.615 --> 00:02:44.086
Gezegen, birkaç yüz milyon yıl boyunca

00:02:44.086 --> 00:02:45.943
koca bir kartopu gibiydi.

00:02:45.943 --> 00:02:48.045
Zamanla, hayat uyum sağladı.

00:02:48.045 --> 00:02:51.565
Oksijeni enerji için kullanabilen
aerobik organizmalar,

00:02:51.565 --> 00:02:54.777
atmosferdeki gaz fazlasını
emmeye başladılar.

00:02:54.777 --> 00:02:57.015
Oksijen derişimi yükseldi ve düştü,

00:02:57.015 --> 00:03:01.095
en sonunda bugün sahip olduğumuz
yaklaşık %21 değerine geldi.

00:03:01.095 --> 00:03:03.875
Oksijendeki kimyasal enerjiyi
kullanabilme becerisi,

00:03:03.875 --> 00:03:06.826
canlılara, çeşitlenmek ve daha
karmaşık formlara evrilmek için

00:03:06.826 --> 00:03:09.065
ihtiyaç duydukları desteği verdi.

00:03:09.065 --> 00:03:12.297
Siyanobakterilerin bu 
hikâyede de rolü var.

00:03:12.297 --> 00:03:14.315
Yüzlerce milyon yıl önce,

00:03:14.315 --> 00:03:18.318
başka bir tarih öncesi mikrop,
endosimbiyoz denilen bir süreçle

00:03:18.318 --> 00:03:21.316
bir siyanobakteriyi bütün olarak yuttu.

00:03:21.316 --> 00:03:26.036
Mikrop bunu yaparak, kendi dâhili
fotosentez fabrikasını kazandı.

00:03:26.036 --> 00:03:28.826
Bu hücre bitki hücrelerinin atasıydı.

00:03:28.826 --> 00:03:33.076
Ve siyanobakteriler de bugün
fotosentez yapan organel olan

00:03:33.076 --> 00:03:35.138
kloroplastlara dönüştü.

00:03:35.138 --> 00:03:39.387
Siyanobakteriler bugün hâlâ dünyadaki
tüm ortamlarda bulunuyor:

00:03:39.387 --> 00:03:40.177
Denizler,

00:03:40.177 --> 00:03:41.035
tatlı su,

00:03:41.035 --> 00:03:41.796
toprak,

00:03:41.796 --> 00:03:43.007
güney kutbu kayaları,

00:03:43.007 --> 00:03:44.319
tembel hayvan kürkü.

00:03:44.319 --> 00:03:46.698
Hâlâ atmosfere oksijen pompalıyorlar

00:03:46.698 --> 00:03:50.767
ve yaratımına yardımcı oldukları bitkileri
verimlileştirmek için de azotu çekiyorlar.

00:03:50.767 --> 00:03:53.217
Onlar olmadan dünya üzerindeki
hayatı tanıyamazdık.

00:03:53.217 --> 00:03:54.437
Ama yine onlar yüzünden

00:03:54.437 --> 00:03:56.598
dünyada neredeyse hayat kalmıyordu.