1
00:00:07,729 --> 00:00:10,157
Dünyayı değiştirmiş bir canlı var.

2
00:00:10,157 --> 00:00:13,488
Bu canlı, hem dünya tarihindeki
ilk kitlesel yok oluşa,

3
00:00:13,488 --> 00:00:16,227
hem de kompleks yaşamın
oluşumuna yol açtı.

4
00:00:16,227 --> 00:00:17,388
Peki nasıl?

5
00:00:17,388 --> 00:00:21,430
Atmosferimize ilk serbest oksijen
moleküllerini göndererek

6
00:00:21,430 --> 00:00:24,849
ve tüm bunları tek hücreli yaşam
formları olarak yaptılar.

7
00:00:24,849 --> 00:00:26,539
Onlar siyanobakteriler

8
00:00:26,539 --> 00:00:29,426
ve bu çekirdeği ya da başka
organeli olmayan

9
00:00:29,426 --> 00:00:31,553
basit canlıların hikâyesi,

10
00:00:31,553 --> 00:00:34,649
dünya üzerindeki canlılığın hikâyesinde
çok önemli bir bölüm.

11
00:00:34,649 --> 00:00:39,319
Dünyanın atmosferi her zaman bugün
soluduğumuz gibi oksijen zengini değildi.

12
00:00:39,319 --> 00:00:43,019
3,5 milyar yıl önce atmosfer,
çoğunlukla azot,

13
00:00:43,019 --> 00:00:44,131
karbondioksit

14
00:00:44,131 --> 00:00:45,270
ve metandan oluşuyordu.

15
00:00:45,270 --> 00:00:48,642
Neredeyse tüm oksijen, su molekülü
gibi moleküller içine hapsedilmişti,

16
00:00:48,642 --> 00:00:50,379
havada dolaşmıyordu.

17
00:00:50,379 --> 00:00:53,330
Okyanuslar anaerobik mikroplarla
doluydu.

18
00:00:53,330 --> 00:00:56,121
Bunlar, oksijensiz hayatta kalabilen

19
00:00:56,121 --> 00:01:00,430
ve bulabildikleri moleküllerle beslenen,
basit, tek hücreli yaşam formlarıydı.

20
00:01:00,430 --> 00:01:04,472
Ama 2,5 ila 3,5 milyar yıl öncesi
bir zamanda,

21
00:01:04,472 --> 00:01:06,510
bu mikrobiyal türlerden biri,

22
00:01:06,510 --> 00:01:08,830
muhtemelen okyanus yüzeyinde
yüzen bir tür,

23
00:01:08,830 --> 00:01:11,791
yeni bir yetenek geliştirdi: Fotosentez.

24
00:01:11,791 --> 00:01:15,502
Bu canlıların hücre zarındaki yapılar,
güneş ışığından gelen enerji ile

25
00:01:15,502 --> 00:01:19,941
karbondioksit ve suyu, oksijen gazına
ve enerji için kullanılabilecek

26
00:01:19,941 --> 00:01:21,702
şekerlere dönüştürüyordu.

27
00:01:21,702 --> 00:01:26,631
Bu canlılar, şimdi siyanobakteri
dediğimiz canlıların atalarıydı.

28
00:01:26,631 --> 00:01:27,923
Mavimsi renkleri,

29
00:01:27,923 --> 00:01:31,434
ihtiyaçları olan güneş ışığını tutan
mavi-yeşil pigmentlerden geliyor.

30
00:01:31,434 --> 00:01:35,942
Fotosentez, bu antik bakterilere diğer
türler üzerinde muazzam üstünlük sağladı.

31
00:01:35,942 --> 00:01:39,152
Artık onlar, neredeyse sınırsız
miktardaki ham bileşenden

32
00:01:39,152 --> 00:01:40,901
kendi enerjilerini üretebiliyordu.

33
00:01:40,901 --> 00:01:43,152
Bu yüzden nüfusları çok arttı

34
00:01:43,152 --> 00:01:47,362
ve atmosferi yeni bir yan ürünle
kirletmeye başladılar: Oksijen.

35
00:01:47,362 --> 00:01:51,847
Başlangıçta, sızan fazla oksijen,
demir ile kimyasal reaksiyona girerek

36
00:01:51,847 --> 00:01:53,894
ya da hücrelerin 
parçalanmasıyla emiliyordu.

37
00:01:53,894 --> 00:01:55,722
Ama birkaç milyon yıl sonra,

38
00:01:55,722 --> 00:01:59,492
siyanobakteriler emilebileceğinden
daha hızlı oksijen üretiyordu

39
00:01:59,492 --> 00:02:01,833
ve gaz, atmosferde birikmeye başlamıştı.

40
00:02:01,833 --> 00:02:04,899
Bu, dünyanın geri kalan sakinleri için
çok büyük bir sorundu.

41
00:02:04,899 --> 00:02:07,483
Oksijen zengini hava, aslında
onlar için zehirliydi.

42
00:02:07,483 --> 00:02:08,631
Ya sonuç?

43
00:02:08,631 --> 00:02:12,571
2,5 milyar yıl önce dünyadaki
yaşamı neredeyse bitiren,

44
00:02:12,571 --> 00:02:15,953
sadece siyanobakterileri koruyan
bir kitlesel yok oluş yaşandı.

45
00:02:15,953 --> 00:02:19,213
Jeologlar buna Büyük Oksijenlenme Olayı

46
00:02:19,213 --> 00:02:21,652
ya da Oksijen Felaketi diyorlar.

47
00:02:21,652 --> 00:02:23,164
Tek sorun bu değildi.

48
00:02:23,164 --> 00:02:27,354
Metan o zamana kadar dünyayı sıcak tutan
güçlü bir sera gazı gibi davranıyordu.

49
00:02:27,354 --> 00:02:32,925
Ama şimdi, fazla oksijen metanla tepkimeye
girip karbondioksit ve su oluşturuyordu,

50
00:02:32,925 --> 00:02:34,555
bu da o kadar çok ısı tutmuyordu.

51
00:02:34,555 --> 00:02:36,324
Daha ince atmosferik örtü,

52
00:02:36,324 --> 00:02:39,864
dünyanın ilk ve muhtemelen en uzun
buzul çağına yol açtı,

53
00:02:39,864 --> 00:02:41,615
Huronian Buzul Çağı.

54
00:02:41,615 --> 00:02:44,086
Gezegen, birkaç yüz milyon yıl boyunca

55
00:02:44,086 --> 00:02:45,943
koca bir kartopu gibiydi.

56
00:02:45,943 --> 00:02:48,045
Zamanla, hayat uyum sağladı.

57
00:02:48,045 --> 00:02:51,565
Oksijeni enerji için kullanabilen
aerobik organizmalar,

58
00:02:51,565 --> 00:02:54,777
atmosferdeki gaz fazlasını
emmeye başladılar.

59
00:02:54,777 --> 00:02:57,015
Oksijen derişimi yükseldi ve düştü,

60
00:02:57,015 --> 00:03:01,095
en sonunda bugün sahip olduğumuz
yaklaşık %21 değerine geldi.

61
00:03:01,095 --> 00:03:03,875
Oksijendeki kimyasal enerjiyi
kullanabilme becerisi,

62
00:03:03,875 --> 00:03:06,826
canlılara, çeşitlenmek ve daha
karmaşık formlara evrilmek için

63
00:03:06,826 --> 00:03:09,065
ihtiyaç duydukları desteği verdi.

64
00:03:09,065 --> 00:03:12,297
Siyanobakterilerin bu 
hikâyede de rolü var.

65
00:03:12,297 --> 00:03:14,315
Yüzlerce milyon yıl önce,

66
00:03:14,315 --> 00:03:18,318
başka bir tarih öncesi mikrop,
endosimbiyoz denilen bir süreçle

67
00:03:18,318 --> 00:03:21,316
bir siyanobakteriyi bütün olarak yuttu.

68
00:03:21,316 --> 00:03:26,036
Mikrop bunu yaparak, kendi dâhili
fotosentez fabrikasını kazandı.

69
00:03:26,036 --> 00:03:28,826
Bu hücre bitki hücrelerinin atasıydı.

70
00:03:28,826 --> 00:03:33,076
Ve siyanobakteriler de bugün
fotosentez yapan organel olan

71
00:03:33,076 --> 00:03:35,138
kloroplastlara dönüştü.

72
00:03:35,138 --> 00:03:39,387
Siyanobakteriler bugün hâlâ dünyadaki
tüm ortamlarda bulunuyor:

73
00:03:39,387 --> 00:03:40,177
Denizler,

74
00:03:40,177 --> 00:03:41,035
tatlı su,

75
00:03:41,035 --> 00:03:41,796
toprak,

76
00:03:41,796 --> 00:03:43,007
güney kutbu kayaları,

77
00:03:43,007 --> 00:03:44,319
tembel hayvan kürkü.

78
00:03:44,319 --> 00:03:46,698
Hâlâ atmosfere oksijen pompalıyorlar

79
00:03:46,698 --> 00:03:50,767
ve yaratımına yardımcı oldukları bitkileri
verimlileştirmek için de azotu çekiyorlar.

80
00:03:50,767 --> 00:03:53,217
Onlar olmadan dünya üzerindeki
hayatı tanıyamazdık.

81
00:03:53,217 --> 00:03:54,437
Ama yine onlar yüzünden

82
00:03:54,437 --> 00:03:56,598
dünyada neredeyse hayat kalmıyordu.