0:00:07.729,0:00:10.157
Dünyayı değiştirmiş bir canlı var.

0:00:10.157,0:00:13.488
Bu canlı, hem dünya tarihindeki[br]ilk kitlesel yok oluşa,

0:00:13.488,0:00:16.227
hem de kompleks yaşamın[br]oluşumuna yol açtı.

0:00:16.227,0:00:17.388
Peki nasıl?

0:00:17.388,0:00:21.430
Atmosferimize ilk serbest oksijen[br]moleküllerini göndererek

0:00:21.430,0:00:24.849
ve tüm bunları tek hücreli yaşam[br]formları olarak yaptılar.

0:00:24.849,0:00:26.539
Onlar siyanobakteriler

0:00:26.539,0:00:29.426
ve bu çekirdeği ya da başka[br]organeli olmayan

0:00:29.426,0:00:31.553
basit canlıların hikâyesi,

0:00:31.553,0:00:34.649
dünya üzerindeki canlılığın hikâyesinde[br]çok önemli bir bölüm.

0:00:34.649,0:00:39.319
Dünyanın atmosferi her zaman bugün[br]soluduğumuz gibi oksijen zengini değildi.

0:00:39.319,0:00:43.019
3,5 milyar yıl önce atmosfer,[br]çoğunlukla azot,

0:00:43.019,0:00:44.131
karbondioksit

0:00:44.131,0:00:45.270
ve metandan oluşuyordu.

0:00:45.270,0:00:48.642
Neredeyse tüm oksijen, su molekülü[br]gibi moleküller içine hapsedilmişti,

0:00:48.642,0:00:50.379
havada dolaşmıyordu.

0:00:50.379,0:00:53.330
Okyanuslar anaerobik mikroplarla[br]doluydu.

0:00:53.330,0:00:56.121
Bunlar, oksijensiz hayatta kalabilen

0:00:56.121,0:01:00.430
ve bulabildikleri moleküllerle beslenen,[br]basit, tek hücreli yaşam formlarıydı.

0:01:00.430,0:01:04.472
Ama 2,5 ila 3,5 milyar yıl öncesi[br]bir zamanda,

0:01:04.472,0:01:06.510
bu mikrobiyal türlerden biri,

0:01:06.510,0:01:08.830
muhtemelen okyanus yüzeyinde[br]yüzen bir tür,

0:01:08.830,0:01:11.791
yeni bir yetenek geliştirdi: Fotosentez.

0:01:11.791,0:01:15.502
Bu canlıların hücre zarındaki yapılar,[br]güneş ışığından gelen enerji ile

0:01:15.502,0:01:19.941
karbondioksit ve suyu, oksijen gazına[br]ve enerji için kullanılabilecek

0:01:19.941,0:01:21.702
şekerlere dönüştürüyordu.

0:01:21.702,0:01:26.631
Bu canlılar, şimdi siyanobakteri[br]dediğimiz canlıların atalarıydı.

0:01:26.631,0:01:27.923
Mavimsi renkleri,

0:01:27.923,0:01:31.434
ihtiyaçları olan güneş ışığını tutan[br]mavi-yeşil pigmentlerden geliyor.

0:01:31.434,0:01:35.942
Fotosentez, bu antik bakterilere diğer[br]türler üzerinde muazzam üstünlük sağladı.

0:01:35.942,0:01:39.152
Artık onlar, neredeyse sınırsız[br]miktardaki ham bileşenden

0:01:39.152,0:01:40.901
kendi enerjilerini üretebiliyordu.

0:01:40.901,0:01:43.152
Bu yüzden nüfusları çok arttı

0:01:43.152,0:01:47.362
ve atmosferi yeni bir yan ürünle[br]kirletmeye başladılar: Oksijen.

0:01:47.362,0:01:51.847
Başlangıçta, sızan fazla oksijen,[br]demir ile kimyasal reaksiyona girerek

0:01:51.847,0:01:53.894
ya da hücrelerin [br]parçalanmasıyla emiliyordu.

0:01:53.894,0:01:55.722
Ama birkaç milyon yıl sonra,

0:01:55.722,0:01:59.492
siyanobakteriler emilebileceğinden[br]daha hızlı oksijen üretiyordu

0:01:59.492,0:02:01.833
ve gaz, atmosferde birikmeye başlamıştı.

0:02:01.833,0:02:04.899
Bu, dünyanın geri kalan sakinleri için[br]çok büyük bir sorundu.

0:02:04.899,0:02:07.483
Oksijen zengini hava, aslında[br]onlar için zehirliydi.

0:02:07.483,0:02:08.631
Ya sonuç?

0:02:08.631,0:02:12.571
2,5 milyar yıl önce dünyadaki[br]yaşamı neredeyse bitiren,

0:02:12.571,0:02:15.953
sadece siyanobakterileri koruyan[br]bir kitlesel yok oluş yaşandı.

0:02:15.953,0:02:19.213
Jeologlar buna Büyük Oksijenlenme Olayı

0:02:19.213,0:02:21.652
ya da Oksijen Felaketi diyorlar.

0:02:21.652,0:02:23.164
Tek sorun bu değildi.

0:02:23.164,0:02:27.354
Metan o zamana kadar dünyayı sıcak tutan[br]güçlü bir sera gazı gibi davranıyordu.

0:02:27.354,0:02:32.925
Ama şimdi, fazla oksijen metanla tepkimeye[br]girip karbondioksit ve su oluşturuyordu,

0:02:32.925,0:02:34.555
bu da o kadar çok ısı tutmuyordu.

0:02:34.555,0:02:36.324
Daha ince atmosferik örtü,

0:02:36.324,0:02:39.864
dünyanın ilk ve muhtemelen en uzun[br]buzul çağına yol açtı,

0:02:39.864,0:02:41.615
Huronian Buzul Çağı.

0:02:41.615,0:02:44.086
Gezegen, birkaç yüz milyon yıl boyunca

0:02:44.086,0:02:45.943
koca bir kartopu gibiydi.

0:02:45.943,0:02:48.045
Zamanla, hayat uyum sağladı.

0:02:48.045,0:02:51.565
Oksijeni enerji için kullanabilen[br]aerobik organizmalar,

0:02:51.565,0:02:54.777
atmosferdeki gaz fazlasını[br]emmeye başladılar.

0:02:54.777,0:02:57.015
Oksijen derişimi yükseldi ve düştü,

0:02:57.015,0:03:01.095
en sonunda bugün sahip olduğumuz[br]yaklaşık %21 değerine geldi.

0:03:01.095,0:03:03.875
Oksijendeki kimyasal enerjiyi[br]kullanabilme becerisi,

0:03:03.875,0:03:06.826
canlılara, çeşitlenmek ve daha[br]karmaşık formlara evrilmek için

0:03:06.826,0:03:09.065
ihtiyaç duydukları desteği verdi.

0:03:09.065,0:03:12.297
Siyanobakterilerin bu [br]hikâyede de rolü var.

0:03:12.297,0:03:14.315
Yüzlerce milyon yıl önce,

0:03:14.315,0:03:18.318
başka bir tarih öncesi mikrop,[br]endosimbiyoz denilen bir süreçle

0:03:18.318,0:03:21.316
bir siyanobakteriyi bütün olarak yuttu.

0:03:21.316,0:03:26.036
Mikrop bunu yaparak, kendi dâhili[br]fotosentez fabrikasını kazandı.

0:03:26.036,0:03:28.826
Bu hücre bitki hücrelerinin atasıydı.

0:03:28.826,0:03:33.076
Ve siyanobakteriler de bugün[br]fotosentez yapan organel olan

0:03:33.076,0:03:35.138
kloroplastlara dönüştü.

0:03:35.138,0:03:39.387
Siyanobakteriler bugün hâlâ dünyadaki[br]tüm ortamlarda bulunuyor:

0:03:39.387,0:03:40.177
Denizler,

0:03:40.177,0:03:41.035
tatlı su,

0:03:41.035,0:03:41.796
toprak,

0:03:41.796,0:03:43.007
güney kutbu kayaları,

0:03:43.007,0:03:44.319
tembel hayvan kürkü.

0:03:44.319,0:03:46.698
Hâlâ atmosfere oksijen pompalıyorlar

0:03:46.698,0:03:50.767
ve yaratımına yardımcı oldukları bitkileri[br]verimlileştirmek için de azotu çekiyorlar.

0:03:50.767,0:03:53.217
Onlar olmadan dünya üzerindeki[br]hayatı tanıyamazdık.

0:03:53.217,0:03:54.437
Ama yine onlar yüzünden

0:03:54.437,0:03:56.598
dünyada neredeyse hayat kalmıyordu.