Jak znalazłem mityczną wrzącą rzekę w Amazonii
-
0:01 - 0:03Kiedy byłem chłopcem w Limie,
-
0:03 - 0:05mój dziadek opowiedział mi legendę
-
0:05 - 0:07o hiszpańskim podboju Peru.
-
0:08 - 0:12Atahualpa, władca Inków,
został schwytany i zabity. -
0:12 - 0:15Pizarro i jego konkwistadorzy
wzbogacili się, -
0:15 - 0:18a opowieści o ich podboju
i chwale dotarły do Hiszpanii. -
0:18 - 0:23Przyniosły one nowe fale Hiszpanów,
głodnych złota i chwały. -
0:24 - 0:27Wchodzili do miast i pytali Inków:
-
0:27 - 0:29"Gdzie jest kolejna cywilizacja,
którą można podbić? -
0:29 - 0:31Gdzie jest więcej złota?".
-
0:31 - 0:34Inkowie, z zemsty, odpowiadali:
-
0:35 - 0:36"Idźcie nad Amazonkę,
-
0:37 - 0:39znajdziecie tam złota ile dusza zapragnie.
-
0:39 - 0:44Jest tam miasto zwane Paititi,
po hiszpańsku El Dorado, -
0:44 - 0:47zbudowane w całości ze złota".
-
0:47 - 0:49Hiszpanie wyruszyli do dżungli,
-
0:49 - 0:53lecz garstka, która stamtąd wróciła,
przyniosła ze sobą opowieści. -
0:54 - 0:58Opowieści o potężnych szamanach,
-
0:58 - 1:01o wojownikach z zatrutymi strzałami,
-
1:01 - 1:04o drzewach tak wysokich,
że przysłaniały słońce, -
1:04 - 1:09pająkach pożerających ptaki,
wężach połykających ludzi w całości -
1:09 - 1:12oraz o wrzącej rzece.
-
1:14 - 1:16Stało się to wspomnieniem z dzieciństwa.
-
1:16 - 1:17Lata mijały.
-
1:17 - 1:19Pracuję nad doktoratem w SMU,
-
1:19 - 1:23próbując zrozumieć potencjał
geotermalny Peru. -
1:23 - 1:25Kiedy przypomniałem sobie tę legendę,
-
1:25 - 1:27zacząłem zadawać sobie pytanie:
-
1:28 - 1:31"Czy wrząca rzeka rzeczywiście istnieje?".
-
1:32 - 1:34Pytałem kolegów z uniwersytetów,
-
1:34 - 1:36rząd, firmy górnicze,
-
1:36 - 1:37oraz wydobywców ropy czy gazu.
-
1:37 - 1:40Odpowiedzią było jednogłośne "nie".
-
1:40 - 1:42Ma to sens.
-
1:43 - 1:46Wrzące rzeki istnieją na świecie,
-
1:46 - 1:48ale są z reguły powiązane z wulkanami.
-
1:49 - 1:51Potrzebujesz potężnego źródła ciepła,
-
1:51 - 1:54aby wytworzyć tak potężne
zjawisko geotermalne. -
1:54 - 1:59Jak widzicie po czerwonych kropkach,
które oznaczają wulkany, -
1:59 - 2:02nie mamy wulkanów ani w Amazonii,
-
2:02 - 2:04ani w większej części Peru.
-
2:04 - 2:08W związku z tym nie należy oczekiwać,
że znajdziemy wrzącą rzekę. -
2:10 - 2:14Kiedy opowiadałem tę historię
przy rodzinnym obiedzie, -
2:14 - 2:16ciocia powiedziała mi:
-
2:16 - 2:20"Ale Andrés, ja tam byłam.
Pływałam w tej rzece". -
2:21 - 2:25(Śmiech)
-
2:25 - 2:26Wtedy wujek się dołączył:
-
2:26 - 2:29"Andrés, ona nie żartuje.
-
2:29 - 2:33Widzisz, można w niej pływać tylko
po bardzo silnych opadach deszczu -
2:33 - 2:36i jest strzeżona przez potężnego szamana.
-
2:36 - 2:39Twoja ciocia przyjaźni się z jego żoną".
-
2:39 - 2:41(Śmiech)
-
2:41 - 2:42Że jak?
-
2:42 - 2:44Mimo całego mojego
naukowego sceptycyzmu, -
2:44 - 2:49wybrałem się na wycieczkę do dżungli,
prowadzony przez ciocię. -
2:49 - 2:53oddalony o ponad 700 kilometrów
od najbliższego obszaru wulkanicznego, -
2:53 - 2:56i przygotowywałem się mentalnie
-
2:57 - 3:01na ujrzenie legendarnego
"ciepłego strumienia Amazonki". -
3:03 - 3:04Lecz wówczas
-
3:04 - 3:06usłyszałem coś,
-
3:07 - 3:09niski dźwięk kipieli,
-
3:10 - 3:13który stawał się coraz głośniejszy,
-
3:14 - 3:15z każdym naszym krokiem.
-
3:16 - 3:20Brzmiało to jak walenie fal oceanu,
-
3:20 - 3:25a kiedy się zbliżyliśmy, ujrzałem dym,
parę wodną wznoszącą się nad drzewami. -
3:25 - 3:28Potem ujrzałem to...
-
3:30 - 3:32Momentalnie chwyciłem termometr
-
3:32 - 3:36i okazało się, że średnie
temperatury w rzece -
3:36 - 3:38wynosiły 86 stopni Celsjusza.
-
3:40 - 3:43Co prawda nie jest to wrzenie
jak przy 100 stopniach, -
3:43 - 3:46ale zdecydowanie coś bardzo bliskiego.
-
3:46 - 3:49Rzeka płynęła gorąco i szybko.
-
3:50 - 3:54Poszedłem w górę rzeki za uczniem szamana,
-
3:54 - 3:56do jej najświętszego rejonu.
-
3:56 - 3:57I to jest dziwne:
-
3:57 - 3:59rzeka zaczyna jako zimny strumień,
-
4:00 - 4:02a w tym miejscu,
-
4:02 - 4:04znajduje się dom Yacumamy,
-
4:04 - 4:07matki wód, wielkiego ducha węża,
-
4:07 - 4:09który daje początek
gorącej i zimnej wodzie. -
4:10 - 4:14W tym miejscu znaleźliśmy gorące źródło,
-
4:14 - 4:20mieszające się z zimnym strumieniem
pod opieką jej matczynych szczęk, -
4:20 - 4:23urzeczywistniających legendę.
-
4:24 - 4:26Następnego poranka obudziłem się i...
-
4:26 - 4:29(Śmiech)
-
4:29 - 4:31poprosiłem o herbatę.
-
4:31 - 4:33Otrzymałem kubek, saszetkę herbaty
-
4:33 - 4:35i zostałem skierowany w stronę rzeki.
-
4:36 - 4:41Ku mojemu zdziwieniu, woda była czysta
i miała przyjemny smak, -
4:41 - 4:44co jest nieco dziwne
w przypadku źródeł geotermalnych. -
4:44 - 4:46Zaskakujące było to,
-
4:46 - 4:49że autochtoni od zawsze
wiedzieli o tym miejscu -
4:49 - 4:53i że wcale nie byłem pierwszą
osobą z zewnątrz, która je ujrzała. -
4:54 - 4:57Rzeka była po prostu częścią
ich codziennego życia. -
4:57 - 5:00Piją z niej wodę.
-
5:00 - 5:02Wdychają jej parę.
-
5:02 - 5:04Gotują w niej,
-
5:04 - 5:06zmywają w niej,
-
5:06 - 5:07nawet wytwarzają z niej lekarstwa.
-
5:09 - 5:11Spotkałem szamana,
-
5:11 - 5:15a on wydawał się "przedłużeniem"
rzeki i dżungli. -
5:16 - 5:18Zapytał o moje intencje
-
5:19 - 5:20i słuchał uważnie.
-
5:21 - 5:24Wtedy, ku mojej ogromnej uldze...
-
5:24 - 5:28...byłem przerażony,
jeśli mam być szczery... -
5:28 - 5:32...uśmiech wkradł mu się na usta,
po czym szaman roześmiał się. -
5:32 - 5:35(Śmiech)
-
5:36 - 5:40Otrzymałem błogosławieństwo
szamana, aby zbadać rzekę, -
5:40 - 5:44pod warunkiem, że gdy pobiorę próbki wody
-
5:44 - 5:45i zbadam je w laboratorium,
-
5:45 - 5:47w dowolnym miejscu na świecie,
-
5:48 - 5:52wleję wodę z powrotem do ziemi,
-
5:52 - 5:54aby mogła, jak rzekł szaman,
-
5:54 - 5:57znaleźć swoją drogę do domu.
-
5:59 - 6:03Wracałem tam rokrocznie
od pierwszej wizyty w 2011 roku -
6:03 - 6:06i praca w terenie była porywająca,
-
6:06 - 6:10wymagająca, czasami niebezpieczna.
-
6:11 - 6:14Jedna historia znalazła się nawet
na łamach National Geographic. -
6:14 - 6:18Stałem uwięziony na skałce
wielkości kartki papieru, -
6:18 - 6:20w sandałach i szortach,
-
6:20 - 6:23między rzeką o temperaturze 80 stopni C,
-
6:23 - 6:27a gorącym źródłem, które wyglądało tak,
całkiem bliskim wrzenia. -
6:27 - 6:31Ponadto, to był amazoński las deszczowy.
-
6:31 - 6:34Ulewa, nie widać niczego.
-
6:34 - 6:37Przez różnicę temperatur wszystko
wokół było białe. Niczym zamieć. -
6:39 - 6:40Intensywne.
-
6:42 - 6:45Teraz, po latach pracy,
-
6:45 - 6:50wkrótce będę publikował moje
geofizyczne i geochemiczne badania -
6:51 - 6:55i chciałbym podzielić się
dziś tu na scenie TED, -
6:55 - 6:58po raz pierwszy
wynikami niektórych odkryć. -
6:59 - 7:02Po pierwsze - to nie jest legenda.
-
7:02 - 7:04Kto by przypuszczał!
-
7:04 - 7:06(Śmiech)
-
7:06 - 7:09Kiedy rozpocząłem badania,
-
7:09 - 7:12zdjęcia satelitarne
miały zbyt niską rozdzielczość. -
7:12 - 7:13Po prostu brakowało dobrych map.
-
7:14 - 7:16Dzięki wsparciu ekipy Google Earth,
-
7:16 - 7:18teraz mam to.
-
7:19 - 7:25Nie tylko to, rdzenna nazwa rzeki,
Shanay-timpishka, -
7:26 - 7:28"ugotowana w żarze Słońca",
-
7:30 - 7:35wskazuje, że nie ja pierwszy
zastanawiam się, dlaczego rzeka wrze, -
7:35 - 7:38co pokazuje, że ludzkość od zawsze
poszukuje wytłumaczenia -
7:38 - 7:40dla świata wokół nas.
-
7:42 - 7:44Więc dlaczego woda się gotuje?
-
7:44 - 7:47(Bulgotanie)
-
7:48 - 7:51Trzy lata zajęło mi
zdobycie tego materiału. -
7:53 - 7:54Gorące źródła z uskoków.
-
7:56 - 7:59Tak jak przez nasze żyły i tętnice
płynie gorąca krew, -
7:59 - 8:04tak przez uskoki i pęknięcia
w Ziemi płynie gorąca woda. -
8:05 - 8:09Tam, gdzie te tętnice wychodzą
na powierzchnię, tętnice Ziemi, -
8:09 - 8:11mamy zjawiska geotermalne:
-
8:11 - 8:15fumarole, gorące źródła,
a tutaj wrzącą rzekę. -
8:16 - 8:21Co jest jednak naprawdę niesłychane,
to wielkość tego miejsca. -
8:21 - 8:24Pomyśl, przechodząc
następnym razem przez ulicę. -
8:25 - 8:27Rzeka jest szersza niż droga dwujezdniowa
-
8:27 - 8:29przez większą część swojej drogi.
-
8:30 - 8:35Gorąca płynie przez 6,24 kilometra.
-
8:36 - 8:38Bardzo imponujące.
-
8:39 - 8:42Są w niej baseny termalne,
większe od tej sceny TED. -
8:42 - 8:45Wodospad, który tu widzicie,
-
8:45 - 8:47ma sześć metrów wysokości.
-
8:47 - 8:51Wszystko to w temperaturze
bliskiej wrzenia. -
8:52 - 8:54Zmapowaliśmy temperatury wzdłuż rzeki
-
8:54 - 8:57i jak dotąd była to najbardziej
wymagająca część pracy w terenie. -
8:58 - 9:02Rezultaty były wręcz niesamowite.
-
9:02 - 9:05Wybaczcie, wychodzi ze mnie geolog.
-
9:05 - 9:07Ukazały one tę niezwykłą zależność.
-
9:07 - 9:09U źródła rzeka jest zimna.
-
9:09 - 9:12Następnie podgrzewa się, schładza
podgrzewa i ponownie schładza, -
9:12 - 9:15nagrzewa się znów, po czym
ma tę piękną krzywą zaniku, -
9:15 - 9:17a w końcu wpada do tej zimnej rzeki.
-
9:19 - 9:21Rozumiem, że nie wszyscy
parają się geotermiką, -
9:21 - 9:24więc, aby ująć to w prostszych słowach:
-
9:24 - 9:26każdy kocha kawę.
-
9:26 - 9:28Tak? Dobrze.
-
9:29 - 9:32Przeciętna kawa podawana jest
w temperaturze 54 stopni C. -
9:32 - 9:34Bardzo gorąca, 60 stopni.
-
9:35 - 9:37Używając kawiarnianej terminologii,
-
9:37 - 9:40wrząca rzeka wygląda tak.
-
9:40 - 9:42Tutaj macie gorącą kawę.
-
9:43 - 9:45Tu bardzo gorącą kawę
-
9:45 - 9:47i widać, że jest tu duży punkt,
-
9:47 - 9:50gdzie rzeka jest gorętsza
niż bardzo gorąca kawa. -
9:50 - 9:52I to są średnie temperatury wody.
-
9:52 - 9:56Pobraliśmy je w suchym sezonie,
aby zapewnić najdokładniejsze temperatury. -
9:57 - 9:59Jest tu jednak magiczna liczba,
której nie widać, -
9:59 - 10:02a ta liczba to 47 stopni Celsjusza,
-
10:03 - 10:05bo jest to miejsce, w którym
zaczynamy odczuwać ból -
10:05 - 10:10i wiem to z własnego doświadczenia.
-
10:10 - 10:13Powyżej tej temperatury,
nie chcesz wejść do tej wody. -
10:13 - 10:15Musisz być ostrożny.
-
10:15 - 10:16Może być zabójcza.
-
10:17 - 10:19Widziałem, jak wpadały tam różne zwierzęta
-
10:19 - 10:23i, co mnie zaskoczyło, proces
za każdym razem jest niemal jednakowy. -
10:24 - 10:27Po wpadnięciu najpierw tracą oczy.
-
10:27 - 10:30Oczy gotują się bardzo szybko.
Zmieniają kolor na mleczno-biały. -
10:30 - 10:31Nurt ciągnie je ze sobą.
-
10:31 - 10:34Zwierzęta próbują wypłynąć,
ale ich ciało gotuje się od zewnątrz, -
10:34 - 10:36bo woda jest tak gorąca.
-
10:36 - 10:37Tracą więc siły, tracą i tracą,
-
10:38 - 10:41aż dochodzą do punktu,
w którym połykają wodę -
10:41 - 10:43i gotują się od środka.
-
10:43 - 10:45(Śmiech)
-
10:49 - 10:51Nieco sadystyczni jesteśmy, co?
-
10:51 - 10:52Jezu.
-
10:53 - 10:56Pozostawmy je w wodzie nieco dłużej...
-
10:57 - 11:00Jak mówiłem temperatury są niesamowite.
-
11:00 - 11:04Przypominają te, które można
zaobserwować na wulkanach, -
11:04 - 11:06nawet super-wulkanach jak Yellowstone.
-
11:07 - 11:08Rzecz w tym,
-
11:10 - 11:15że według danych wrząca rzeka istnieje
-
11:15 - 11:17niezależnie od wulkanizmu.
-
11:18 - 11:22Jej pochodzenie nie jest
ani magmatyczne, ani wulkaniczne. -
11:24 - 11:30Powtarzam: najbliższe centrum aktywności
wulkanicznej leży 700 km dalej. -
11:31 - 11:35Jak to możliwe,
że taka rzeka w ogóle istnieje? -
11:36 - 11:39Pytałem ekspertów od geotermiki
i wulkanologów od lat -
11:39 - 11:44i do dziś nie znalazłem innego
niewulkanicznego systemu geotermalnego -
11:44 - 11:45tej wielkości.
-
11:47 - 11:49Jest unikatowy.
-
11:49 - 11:53Jest szczególny na skalę globalną.
-
11:55 - 11:57A więc, jak to działa?
-
11:58 - 12:01Skąd bierze się to ciepło?
-
12:01 - 12:03Potrzeba ciągle większej ilości badań,
-
12:03 - 12:06aby wydzielić problem
i lepiej zrozumieć system, -
12:07 - 12:09ale z tego, co mówią nam dane,
-
12:09 - 12:12wygląda to na efekt działalności
wielkiego systemu hydrotermalnego. -
12:13 - 12:15Działa to w taki sposób:
-
12:15 - 12:18im głębiej schodzisz pod ziemię,
tym wyższe stają się temperatury. -
12:18 - 12:21Nazywamy to gradientem geotermicznym.
-
12:21 - 12:26Woda może spływać z miejsc
tak dalekich jak lodowce Andów, -
12:26 - 12:28następnie wsiąkać w ziemię
-
12:28 - 12:31i wydobywać się w formie wrzącej rzeki,
-
12:31 - 12:34po podgrzaniu przez gradient geotermalny.
-
12:35 - 12:38Wszystko to dzięki
położeniu geograficznemu. -
12:39 - 12:41Teraz odkryliśmy, że w i wokół rzeki...
-
12:41 - 12:43My, czyli ja i koledzy
-
12:43 - 12:45z National Geographic:
dr. Spencer Wells -
12:45 - 12:48oraz dr. Jon Eisen z UC Davis
-
12:48 - 12:51dokonaliśmy sekwencjonowania
DNA ekstremofili -
12:51 - 12:56żyjących w rzece i okolicach
i odkryliśmy nowe formy życia, -
12:56 - 12:59unikatowe gatunki żyjące we wrzącej rzece.
-
13:00 - 13:06Jednak mimo tych badań, odkryć i legend
-
13:06 - 13:07pozostaje pytanie:
-
13:10 - 13:13"Jakie jest znaczenie wrzącej rzeki?".
-
13:15 - 13:19"Jakie jest znaczenie tej
nieruchomej chmury, -
13:19 - 13:22która wiecznie pokrywa odcinek dżungli?".
-
13:23 - 13:26"Jakie jest wreszcie znaczenie
-
13:26 - 13:29detalu z legendy z czasów dzieciństwa?".
-
13:32 - 13:35Dla szamana i jego społeczności
jest to święte miejsce. -
13:35 - 13:38Dla mnie, jako naukowca,
-
13:38 - 13:41jest to wyjątkowy geotermalny fenomen.
-
13:42 - 13:46Jednak dla nielegalnych drwali
i farmerów bydła, -
13:46 - 13:49jest to kolejny surowiec do eksploatacji.
-
13:51 - 13:55Dla peruwiańskiego rządu z kolei
jest to kolejny kawałek -
13:55 - 14:01niechronionej ziemi, zdatnej pod zabudowę.
-
14:02 - 14:06Moim celem jest upewnienie się,
że każdy, kto kontroluje tę ziemię, -
14:06 - 14:10będzie rozumiał wyjątkowość
i znaczenie wrzącej rzeki. -
14:11 - 14:13Ponieważ to jest właśnie pytanie,
-
14:14 - 14:15pytanie o znaczenie.
-
14:17 - 14:19Rzecz w tym,
-
14:20 - 14:22że to my definiujemy znaczenie.
-
14:23 - 14:26To my. My mamy tę moc.
-
14:26 - 14:28To my rysujemy linię
-
14:28 - 14:31między świętym a trywialnym.
-
14:32 - 14:34I w tej epoce,
-
14:34 - 14:38kiedy wszystko zdaje się zmapowane,
zmierzone i zbadane, -
14:39 - 14:42w tej epoce informacji,
-
14:43 - 14:46przypominam wam wszystkim,
że odkryć nie dokonuje się -
14:46 - 14:51w czarnej pustce nieznanego
-
14:52 - 14:56lecz w białym szumie
przytłaczających danych. -
14:58 - 15:01Tak wiele pozostaje do odkrycia.
-
15:02 - 15:05Żyjemy w niesamowitym świecie.
-
15:05 - 15:07Więc wyjdź z domu.
-
15:08 - 15:10Bądź ciekawski.
-
15:12 - 15:15Ponieważ żyjemy w świecie,
-
15:16 - 15:19w którym szamani ciągle śpiewają
dla duchów dżungli, -
15:20 - 15:22gdzie rzeki wrą,
-
15:23 - 15:26gdzie legendy stają się rzeczywistością.
-
15:27 - 15:28Dziękuję wam bardzo.
-
15:28 - 15:37(Brawa)
- Title:
- Jak znalazłem mityczną wrzącą rzekę w Amazonii
- Speaker:
- Andrés Ruzo
- Description:
-
Kiedy Andrés Ruzo był młodym chłopcem w Peru, jego dziadek opowiedział mu historię z dziwnym szczegółem: głęboko w Amazonii, znajduje się rzeka, która gotuje się, jak gdyby płonął pod nią ogień. Dwanaście lat później, już jako wyedukowany geolog, Ruzo wyruszył w podróż w głąb południowoamerykańskiej dżungli w poszukiwaniu tej wrzącej rzeki. W czasach, gdy wydaje się, że nie ma już na mapach białych plam, a wszystko jest zmierzone i zrozumiane, dołącz do Ruzo w poszukiwaniu rzeki, która zmusza nas do zakwestionowania granicy pomiędzy znanym, a nieznanym ... i przypomina, że stale istnieją wielkie cuda, które czekają na odkrycie.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 15:49
Rysia Wand approved Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Rysia Wand accepted Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Kacper Iwo Matuszewski edited Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Kacper Iwo Matuszewski edited Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon | ||
Kacper Iwo Matuszewski edited Polish subtitles for How I found a mythical boiling river in the Amazon |