Het geheim van effectief geweldloos verzet

We kunnen geen eind maken aan geweld door tegen iedereen te zeggen dat het immoreel is, zegt Jamila Raqib, directeur van het Albert Einstein Instituut. In plaats daarvan moeten we andere manieren zoeken om met conflicten om te gaan, manieren die even krachtig en effectief zijn. Raqib pleit bij mensen die onder tirannie leven voor geweldloos verzet – en dat houdt veel meer in dan alleen demonstraties. Ze noemt voorbeelden van creatieve strategieën die overal ter wereld verandering hebben gebracht en een boodschap van hoop inhouden op een toekomst zonder gewapende conflicten. "Hoop voor de mensheid is niet gelegen in het veroordelen van geweld maar in een situatie waarin geweld heeft afgedaan," zegt Raqib.

Zolang ik me kan herinneren
is er oorlog om mij heen geweest.

Ik ben geboren in Afghanistan,
krap zes maanden na de Russiche inval,

en hoewel ik te jong was
om te begrijpen wat er gaande was,

voelde ik diep van binnen
het leed en de angst om mij heen.

Deze vroege ervaringen hebben mijn denken
over oorlog en conflict sterk gevormd.

Ik leerde dat als het bij iemand gaat
om iets fundamenteels,

voor de meeste mensen
opgeven geen optie is.

In dit soort conflicten --

als er rechten worden geschonden,

als een land wordt bezet,

als mensen worden verdrukt en vernederd --

moeten mensen zich met kracht
kunnen verzetten en terugvechten.

En ondanks al die vernietiging
die geweld met zich meebrengt,

zullen mensen als ze
geen andere mogelijkheden zien,

er tóch naar grijpen.

De meesten van ons maken zich zorgen
over al het geweld in de wereld.

Maar oorlog stoppen kan niet

door tegen iedereen te zeggen
dat geweld immoreel is.

Nee, we moeten mensen gereedschap geven

dat minstens even krachtig
en effectief is als geweld.

Dat is mijn werk.

Sinds 13 jaar
leer ik mensen overal ter wereld,

vaak in de moeilijkste omstandigheden,

hoe ze met geweldloze middelen
strijd kunnen voeren.

De meeste mensen denken bij 'geweldloos'
aan Gandhi en Martin Luther King.

Maar mensen hebben al duizenden jaren
geweldloos actie gevoerd.

En de meeste rechten
die wij nu hebben in dit land,

als vrouwen,

als minderheden,

als werknemers,

als mensen met verschillende
seksuele oriëntaties,

en als mensen die ons bekommeren
om het milieu --

al die rechten
hebben we niet zomaar.

Die zijn bevochten door mensen

die er offers voor hebben gebracht.

Maar omdat we niets hebben geleerd
van de geschiedenis

is geweldloos verzet
een onbegrepen aanpak.

Ik sprak onlangs met een groep
Ethiopische activisten.

Die zeiden iets wat ik heel vaak hoor:

dat ze geweldloze actie hadden geprobeerd

en het had niet gewerkt.

Jaren geleden hadden ze gedemonstreerd.

Iedereen was gearresteerd
en dat was het dan.

Mensen denken dat geweldloze actie
gelijk staat aan demonstreren,

en dat is echt een probleem.

Want hoewel je door acties op straat
duidelijk maakt dat je verandering wilt,

brengen zulke acties op zich
geen echte verandering teweeg --

tenminste geen fundamentele verandering.

(Gelach)

Een machtige tegenstander
geeft mensen niet zomaar wat ze willen

enkel omdat ze het netjes vragen…

of misschien minder netjes.

(Gelach)

Met geweldloze actie
vernietig je een tegenstander --

niet letterlijk,

maar door vast te stellen
wat de tegenstander nodig heeft,

en dan te zorgen
dat hij er niet meer bij kan.

Geweldloze activisten
kunnen militaire macht neutraliseren

door soldaten te laten overlopen.

Ze kunnen de economie ontwrichten
door stakingen en boycots.

En ze kunnen de regeringspropaganda
tegenspreken via alternatieve media.

Er zijn allerlei manieren om dit te doen.

Mijn collega en mentor Gene Sharp

heeft een lijst opgesteld
met 198 manieren van geweldloos verzet.

Demonstreren is daar maar één van.

Laat ik een recent voorbeeld noemen.

Tot een paar maanden geleden

werd Guatemala geregeerd
door corrupte ex-militairen

die banden hadden met de onderwereld.

De mensen wisten dat wel,

maar de meesten voelden zich machteloos
om er iets tegen te doen --

tot een groepje burgers,
twaalf gewone mensen,

hun vrienden op Facebook opriepen

om naar de centrale plaza te komen
met borden waarop stond:

"Renuncia YA!" --

"Treed NU af!"

Tot hun verbazing

kwamen er 30.000 mensen opdagen.

Maandenlang bleven die daar
terwijl het hele land de straat opging.

Op zeker moment

bezorgden de activisten honderden eieren
bij diverse regeringsgebouwen

met de boodschap:

"Als jullie de huevos niet hebben"

-- de ballen --

"om corrupte kandidaten
te weren bij de verkiezingen,

dan kunnen jullie de onze lenen."

(Gelach)

(Applaus)

President Molina's antwoord was

dat hij nooit ofte nimmer zou aftreden.

De actievoerders beseften
dat ze niet konden blijven demonstreren

en de president verzoeken om af te treden.

Ze moesten hem geen keus meer laten.

Dus organiseerden ze een staking

waarbij mensen in het hele land
het werk neerlegden.

Alleen al in Guatemala Stad

gingen meer dan 400 bedrijven
en scholen dicht.

Intussen...

blokkeerden boeren
snelwegen in het hele land.

Al binnen vijf dagen

trad de president af

en tientallen regeringsfunctionarissen

volgden zijn voorbeeld.

(Applaus)

Ik ben enorm geïnspireerd

door de creativiteit en de moed van mensen
die geweldloos actie hebben gevoerd

in bijna ieder land ter wereld.

Een voorbeeld.

Onlangs heeft een actiegroep in Oeganda

varkens losgelaten in de straten.

Hier kun je zien dat de politiemensen
niet weten wat daarmee te doen.

(Gelach)

De varkens droegen de kleuren
van de regeringspartij.

Eén varken droeg zelfs een hoed,

een hoed die de mensen herkenden.

(Gelach)

Actievoerders in de hele wereld
weten steeds beter de krant te halen.

Toch halen deze losstaande acties
maar heel weinig uit,

tenzij ze in een bredere strategie passen.

Een generaal laat zijn troepen
niet oprukken

zonder strategie om de oorlog te winnen.

Niettemin opereren
de meeste geweldloze bewegingen zo.

Geweldloze strijd is even gecompliceerd
als militaire oorlogvoering,

zo niet gecompliceerder.

Wie meedoet moet goed getraind zijn
en duidelijke doelen hebben,

en de leiders moeten een strategie hebben
om die doelen te bereiken.

De techniek van het oorlogvoeren
is in duizenden jaren ontwikkeld

met eindeloos veel geld.

De knapste koppen
hebben al hun kennis en kunde ingezet

om die techniek te verbeteren.

Maar geweldloze strijd
wordt maar zelden systematisch bestudeerd

en hoewel het er steeds meer worden,

zijn er nog steeds maar weinig mensen
die er les over geven.

Dat is gevaarlijk,

want we weten nu dat de manieren
waarop we altijd met conflicten omgingen

niet toereikend zijn
voor de uitdagingen die zich nu voordoen.

De Amerikaanse regering gaf onlangs toe

dat haar strijd tegen IS
in een patstelling verkeert.

Maar de meeste mensen weten niet

dat er mensen geweldloos
tegen IS in actie zijn gekomen.

Toen IS in juni 2014 Mosul innam,

maakten ze bekend dat ze op scholen
een nieuw lesprogramma gingen invoeren

op basis van hun eigen
extremistische leer.

Maar op de eerste schooldag

kwam er niet één kind opdagen.

Ouders hielden hun kinderen gewoon thuis

en zeiden tegen de pers
dat ze liever thuisonderricht gaven

dan hen te laten hersenspoelen.

Dit is maar één voorbeeld
van een daad van openlijk verzet

in één enkele stad.

Maar stel dat dat was opgezet

tegelijk met die vele andere
geweldloze verzetsacties

die tegen IS zijn gevoerd?

En dat de boycot door de ouders
deel was geweest van een brede strategie

om IS af te snijden van de bronnen
die het nodig heeft om te functioneren:

arbeidskrachten voor de voedselproductie;

ingenieurs voor de winning
en raffinage van olie;

media-infrastructuur
en communicatienetwerken;

transportsystemen,

en de lokale bedrijven die IS nodig heeft?

Misschien kun je je moeilijk indenken
dat IS te verslaan is

met geweldloze actie.

Maar laten we onze ideeën over conflicten
op de helling zetten,

en inzien dat we opties hebben.

Dit idee is waard om uit te dragen:

we zoeken uit waar
geweldloze actie heeft gewerkt

en bedenken hoe we
het krachtiger kunnen maken,

zoals we immers ook doen
met andere systemen en technologieën,

die we doorlopend verfijnen
zodat we er nog meer aan hebben.

Misschien kunnen we
het middel van geweldloze actie verbeteren

zodat het steeds meer gebruikt gaat worden
in plaats van oorlog.

Geweld kan dan worden afgedankt
als manier om conflicten te beslechten,

net zoals ooit pijl en boog,

die we hebben vervangen
door effectievere wapens.

Door vernieuwend te denken kunnen we
geweldloze strijd krachtiger maken

dan de nieuwste,
modernste oorlogstechnologie.

Echte hoop voor de mensheid
ligt niet in het veroordelen van geweld

maar in het afzien ervan
omdat 't achterhaald is.

Dankjewel.

(Applaus)