Return to Video

Nia preslibereco, ĉu vere libera?

  • 0:01 - 0:03
    Jen James Risen.
  • 0:03 - 0:06
    Eble vi scias, ke li estas raportisto,
    gajninto de premio Pulitzer,
  • 0:06 - 0:08
    kaj laboras por la ĵurnalo New York Times.
  • 0:08 - 0:10
    Longe antaŭ la alveno de iu
    Edward Snowden,
  • 0:10 - 0:13
    Risen verkis famkonatan libron,
    en kiu li rivelis, ke la NSA
  • 0:13 - 0:17
    (Agentejo pri Nacia Sekureco)
    kontraŭleĝe subaŭskultis
    la telefonvokojn de usonanoj
  • 0:18 - 0:20
    Sed alia ĉapitro de tiu libro
  • 0:20 - 0:22
    probable havos eĉ pli granda efikon.
  • 0:22 - 0:27
    En ĝi, li priskribas fuŝitan usonan
    informkaptad-operacion,
  • 0:27 - 0:30
    dum kiu CIA afable donacis la planojn
  • 0:30 - 0:32
    pri atombombo al Irano.
  • 0:33 - 0:34
    «Sensencaĵo», vi pensas. Tamen, legu pri ĝi.
  • 0:34 - 0:36
    Ja nekredebla okazaĵo.
  • 0:36 - 0:39
    Nu, laŭ vi, kiu ne ŝatis tiun ĉapitron?
  • 0:39 - 0:40
    La usona registaro.
  • 0:41 - 0:43
    Dum preskaŭ jardeko poste,
  • 0:43 - 0:46
    la usona registaro enketis pri Risen,
  • 0:46 - 0:48
    kaj prokuroroj postulis,
    ke li atestu kontraŭ
  • 0:48 - 0:50
    unu el siaj supozitaj informintoj.
  • 0:51 - 0:55
    Tiel, li fariĝis viktimo de la
    lastatempa konduto de la registaro,
  • 0:55 - 0:58
    kiu persekutas denuncantojn
    kaj spionas ĵurnalistojn.
  • 0:58 - 1:00
    Laŭ la Unua Amendo de nia Konstitucio,
  • 1:00 - 1:04
    ĵurnalistoj rajtas riveli ŝtatsekretojn
    en la intereso de la publiko.
  • 1:04 - 1:09
    Sed tiu rajto malaperas sen la eblo
    kolekti informojn
  • 1:09 - 1:12
    kaj protekti la identecon
    de la kuraĝuloj,
  • 1:12 - 1:14
    kiuj rivelas ilin.
  • 1:14 - 1:16
    Do, kiam la registaro iĝis postulema
  • 1:16 - 1:19
    Risen faris kiel multaj kuraĝaj
    raportistoj antaŭ li:
  • 1:19 - 1:21
    li opoziciis malkaŝon,kaj diris
  • 1:21 - 1:22
    ke li preferus enkarcerigon.
  • 1:23 - 1:26
    Do, de 2007 ĝis 2015,
  • 1:26 - 1:28
    ebla enprizonigo pendis super lia kapo,
  • 1:29 - 1:33
    ĝis tagojn antaŭ la procezo,
    kiam strangaĵo okazis.
  • 1:34 - 1:38
    Post insistadi dum jaroj,
    por ke Risen plenigu siajn postulojn,
  • 1:38 - 1:40
    la registaro rezignis tute pri la afero.
  • 1:41 - 1:43
    Sin vidigis, ke en tiu ĉi epoko
    de elektronika kontrolado,
  • 1:43 - 1:46
    tre malfacile povas ŝirmi sin
    ĵurnalistoj kaj denuncantoj.
  • 1:47 - 1:51
    Anstataŭ provi atestigi Risen vane,
  • 1:51 - 1:54
    oni preferis sekvi lian ciferecajn spurojn.
  • 1:55 - 1:57
    Do, plensekrete kaj sen lia konsento,
  • 1:57 - 1:59
    prokuroroj enrigardis liajn telefondosierojn,
  • 2:00 - 2:04
    liajn retmesaĝdosierojn,
    liajn financajn kaj bankajn transakciojn,
  • 2:04 - 2:06
    liajn kreditdosierojn,
  • 2:06 - 2:09
    eĉ liajn vojaĝojn kaj liston
    de flugoj per kiuj li veturis.
  • 2:10 - 2:14
    Danke al tiu informaro, oni sukcesis
    kondamnigi al Jeffrey Sterling,
  • 2:14 - 2:17
    denuncinto de la CIA
    kaj ebla informfonto de Risen.
  • 2:18 - 2:20
    Bedaŭrinde, tio estas nur unu
    el multaj similaj kazoj.
  • 2:21 - 2:25
    Prezidento Obama ja promesis
    protekti denuncantojn,
  • 2:25 - 2:28
    tamen, lia ministrejo pri justico
    daŭre persekutis ilin,
  • 2:28 - 2:31
    pli ol ĉiuj antaŭaj registaroj.
  • 2:31 - 2:33
    Sendube, vi komprenas
    la amplekson de la problemo,
  • 2:33 - 2:38
    specife pro tio, ke la registaro konsideras
    sekreta grandan parton de sia agado.
  • 2:39 - 2:43
    De Sept. 2011, preskaŭ ĉiu grava
    novaĵo pri nacia sekureco
  • 2:43 - 2:46
    venis de denuncinto pere de ĵurnalisto.
  • 2:47 - 2:50
    La gazetaro riskas trovi sin
    nekapabla fari laboron
  • 2:50 - 2:52
    teorie protektitan de la Unua Amendo
  • 2:52 - 2:55
    kaŭze de la pli granda kapableco
    de la registaro ĉiujn spionadi.
  • 2:55 - 2:58
    Sed se teknologio ebligis la registaron
  • 2:58 - 3:01
    ĉirkaŭiri la rajtojn de raportistoj,
  • 3:01 - 3:03
    ĝi ankaŭ ebligas ĵurnalistojn
  • 3:03 - 3:05
    protekti informfontojn pli bone ol antaŭe.
  • 3:06 - 3:09
    Kaj la protekto komencas
    de la unua konversacio,
  • 3:09 - 3:11
    anstataŭ ĉe la atestejo, postareste.
  • 3:12 - 3:14
    Komunikprogramoj nun ekzistas
  • 3:14 - 3:17
    malsame ol kiam Risen verkis sian libron,
  • 3:17 - 3:21
    kiuj estas multe pli kontraŭtrudiĝemaj,
    ol retmesaĝoj aŭ telefonoj.
  • 3:22 - 3:25
    Ekzemple, SecureDrop,
  • 3:25 - 3:29
    pordenuncanta alŝutsistemo malfermkoda
  • 3:29 - 3:33
    kreita de la forpasinta interreta
    geniulo Aaron Schwartz,
  • 3:33 - 3:35
    kaj disvolvigita de la neprofita
    organizo por kiu mi laboras,
  • 3:36 - 3:37
    Fondaĵo por Preslibereco
  • 3:38 - 3:39
    Anstataŭ sendi retmesaĝon,
  • 3:40 - 3:42
    iru al retpaĝaro de novaĵorganizo,
  • 3:42 - 3:44
    kiel tiu ĉi, de Washington Post.
  • 3:44 - 3:48
    De tie, alŝutu dokumenton aŭ informon
  • 3:48 - 3:50
    preskaŭ kiel per alia simila rimedo.
  • 3:51 - 3:53
    Ĝi estos ciferigita kaj
    konservita en servilo
  • 3:53 - 3:56
    alirebla nur de la novaĵorganizo celita.
  • 3:56 - 4:00
    La registaro ne plu povos
    postuli sekrete la informon,
  • 4:00 - 4:02
    kaj grandparte, tiu informo
  • 4:02 - 4:04
    ne plu estos havebla ĉiamaniere.
  • 4:04 - 4:07
    SecureDrop, tamen, estas nur ereto
    de la tuta solvo
  • 4:07 - 4:10
    por protekti presliberecon
    en la 21-a jarcento.
  • 4:11 - 4:13
    Bedaŭrinde, registaroj
    el la tuta mondo
  • 4:13 - 4:17
    ade disvolvigas novajn spionadteknikojn,
    kiuj prezentas riskon por ni ĉiuj.
  • 4:18 - 4:21
    Endas al ni, de nun, certigi,
  • 4:21 - 4:23
    ke ne nur denuncantoj
    lertaj pri teknologio,
  • 4:23 - 4:27
    kiel Edward Snowden, havu ilojn
    por riveli malbonfarojn.
  • 4:27 - 4:32
    Same gravegas protekti
    sekvan denunconton pri veterana sansistemo,
  • 4:32 - 4:35
    kiu alarmos nin pri trookupataj malsanulejoj,
  • 4:36 - 4:38
    aŭ la ontan mediprotektanton,
  • 4:38 - 4:41
    kiu elparolos pri la netrinkebla
    akvo de alia Flint-urbo,
  • 4:41 - 4:43
    aŭ internulon de Wall Street,
  • 4:43 - 4:45
    kiu anoncos la venontan financan krizon.
  • 4:46 - 4:50
    Ni memoru, ke tiuj iloj
    ne servas nur por la kuraĝuloj,
  • 4:50 - 4:52
    kiuj malkaŝas krimojn;
  • 4:52 - 4:55
    ili protektas niajn laŭkonstituciajn rajtojn.
  • 4:55 - 4:57
    Dankon.
  • 4:57 - 5:00
    (Aplaŭdoj)
Title:
Nia preslibereco, ĉu vere libera?
Speaker:
Trevor Timm
Description:

En Usono, la rajto de la gazetaro riveli sekretojn al la publiko estas protektita de la Unua Amendo de la Konstitucio. Sed kontrolado flanke de la registaro pli kaj pli endanĝerigas denuncantojn, fonto de preskaŭ ĉiu grava informero pri nacia sekureco post septembro 2011. En tiu mallonga sed informplena parolado, la kunfondinto de Freedom of the Press Foundation kaj TED-ano Trevor Timm rakontas la lastatempan agadon de la registaro kontraŭ tiuj, kiuj rivelas krimojn kaj maljustaĵojn, kaj proponas teknologion, kiu povas helpi ilin agi sekure kaj sennome.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
05:13

Esperanto subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.