WEBVTT

00:00:00.942 --> 00:00:02.738
Jen James Risen.

00:00:03.174 --> 00:00:05.568
Eble vi scias, ke li estas raportisto,
gajninto de premio Pulitzer,

00:00:05.568 --> 00:00:07.640
kaj laboras por la ĵurnalo New York Times.

00:00:07.688 --> 00:00:10.432
Longe antaŭ la alveno de iu
Edward Snowden,

00:00:10.442 --> 00:00:13.358
Risen verkis famkonatan libron,
en kiu li rivelis, ke la NSA

00:00:13.382 --> 00:00:17.318
(Agentejo pri Nacia Sekureco)
kontraŭleĝe subaŭskultis 
la telefonvokojn de usonanoj

00:00:17.842 --> 00:00:19.612
Sed alia ĉapitro de tiu libro

00:00:19.636 --> 00:00:21.651
probable havos eĉ pli granda efikon.

00:00:22.405 --> 00:00:27.223
En ĝi, li priskribas fuŝitan usonan
informkaptad-operacion,

00:00:27.247 --> 00:00:30.336
dum kiu CIA afable donacis la planojn

00:00:30.360 --> 00:00:32.146
pri atombombo al Irano.

00:00:32.662 --> 00:00:34.457
«Sensencaĵo», vi pensas. Tamen, legu pri ĝi.

00:00:34.481 --> 00:00:35.972
Ja nekredebla okazaĵo.

00:00:36.456 --> 00:00:38.520
Nu, laŭ vi, kiu ne ŝatis tiun ĉapitron?

00:00:38.893 --> 00:00:40.043
La usona registaro.

00:00:40.592 --> 00:00:42.806
Dum preskaŭ jardeko poste,

00:00:42.830 --> 00:00:46.083
la usona registaro enketis pri Risen,

00:00:46.107 --> 00:00:48.476
kaj prokuroroj postulis,
ke li atestu kontraŭ

00:00:48.500 --> 00:00:50.404
unu el siaj supozitaj informintoj.

00:00:50.829 --> 00:00:54.904
Tiel, li fariĝis viktimo de la 
lastatempa konduto de la registaro,

00:00:54.928 --> 00:00:57.947
kiu persekutas denuncantojn
kaj spionas ĵurnalistojn.

00:00:58.381 --> 00:01:00.349
Laŭ la Unua Amendo de nia Konstitucio,

00:01:00.373 --> 00:01:04.000
ĵurnalistoj rajtas riveli ŝtatsekretojn
en la intereso de la publiko.

00:01:04.024 --> 00:01:09.158
Sed tiu rajto malaperas sen la eblo
kolekti informojn

00:01:09.182 --> 00:01:12.438
kaj protekti la identecon
de la kuraĝuloj,

00:01:12.462 --> 00:01:13.812
kiuj rivelas ilin.

00:01:14.087 --> 00:01:16.119
Do, kiam la registaro iĝis postulema

00:01:16.143 --> 00:01:19.184
Risen faris kiel multaj kuraĝaj 
raportistoj antaŭ li:

00:01:19.208 --> 00:01:20.563
li opoziciis malkaŝon,kaj diris

00:01:20.577 --> 00:01:22.398
ke li preferus enkarcerigon.

00:01:22.611 --> 00:01:25.594
Do, de 2007 ĝis 2015,

00:01:25.618 --> 00:01:28.412
ebla enprizonigo pendis super lia kapo,

00:01:28.976 --> 00:01:33.023
ĝis tagojn antaŭ la procezo,
kiam strangaĵo okazis.

00:01:33.912 --> 00:01:37.713
Post insistadi dum jaroj, 
por ke Risen plenigu siajn postulojn,

00:01:37.737 --> 00:01:40.427
la registaro rezignis tute pri la afero.

00:01:40.912 --> 00:01:43.460
Sin vidigis, ke en tiu ĉi epoko
de elektronika kontrolado,

00:01:43.484 --> 00:01:46.372
tre malfacile povas ŝirmi sin
ĵurnalistoj kaj denuncantoj.

00:01:46.959 --> 00:01:50.554
Anstataŭ provi atestigi Risen vane,

00:01:50.578 --> 00:01:53.625
oni preferis sekvi lian ciferecajn spurojn.

00:01:54.585 --> 00:01:57.101
Do, plensekrete kaj sen lia konsento,

00:01:57.125 --> 00:01:59.395
prokuroroj enrigardis liajn telefondosierojn,

00:01:59.903 --> 00:02:04.419
liajn retmesaĝdosierojn,
liajn financajn kaj bankajn transakciojn,

00:02:04.443 --> 00:02:06.196
liajn kreditdosierojn,

00:02:06.220 --> 00:02:08.990
eĉ liajn vojaĝojn kaj liston
de flugoj per kiuj li veturis.

00:02:09.808 --> 00:02:13.593
Danke al tiu informaro, oni sukcesis
kondamnigi al Jeffrey Sterling,

00:02:13.617 --> 00:02:16.736
denuncinto de la CIA
kaj ebla informfonto de Risen.

00:02:18.035 --> 00:02:20.450
Bedaŭrinde, tio estas nur unu 
el multaj similaj kazoj.

00:02:21.152 --> 00:02:24.759
Prezidento Obama ja promesis
protekti denuncantojn,

00:02:24.783 --> 00:02:28.045
tamen, lia ministrejo pri justico
daŭre persekutis ilin,

00:02:28.069 --> 00:02:30.560
pli ol ĉiuj antaŭaj registaroj.

00:02:31.179 --> 00:02:33.283
Sendube, vi komprenas 
la amplekson de la problemo,

00:02:33.307 --> 00:02:37.774
specife pro tio, ke la registaro konsideras 
sekreta grandan parton de sia agado.

00:02:38.758 --> 00:02:43.258
De Sept. 2011, preskaŭ ĉiu grava
novaĵo pri nacia sekureco

00:02:43.282 --> 00:02:46.202
venis de denuncinto pere de ĵurnalisto.

00:02:46.670 --> 00:02:49.568
La gazetaro riskas trovi sin 
nekapabla fari laboron

00:02:49.592 --> 00:02:51.791
teorie protektitan de la Unua Amendo

00:02:51.815 --> 00:02:54.822
kaŭze de la pli granda kapableco 
de la registaro ĉiujn spionadi.

00:02:55.487 --> 00:02:57.940
Sed se teknologio ebligis la registaron

00:02:57.964 --> 00:03:00.671
ĉirkaŭiri la rajtojn de raportistoj,

00:03:00.695 --> 00:03:02.869
ĝi ankaŭ ebligas ĵurnalistojn

00:03:02.893 --> 00:03:05.233
protekti informfontojn pli bone ol antaŭe.

00:03:05.698 --> 00:03:08.810
Kaj la protekto komencas 
de la unua konversacio,

00:03:08.834 --> 00:03:11.261
anstataŭ ĉe la atestejo, postareste.

00:03:12.197 --> 00:03:14.289
Komunikprogramoj nun ekzistas

00:03:14.313 --> 00:03:16.845
malsame ol kiam Risen verkis sian libron,

00:03:16.869 --> 00:03:20.868
kiuj estas multe pli kontraŭtrudiĝemaj,
ol retmesaĝoj aŭ telefonoj.

00:03:21.789 --> 00:03:25.461
Ekzemple, SecureDrop,

00:03:25.461 --> 00:03:28.716
pordenuncanta alŝutsistemo malfermkoda

00:03:28.740 --> 00:03:32.788
kreita de la forpasinta interreta
geniulo Aaron Schwartz,

00:03:32.812 --> 00:03:35.477
kaj disvolvigita de la neprofita 
organizo por kiu mi laboras,

00:03:35.501 --> 00:03:37.032
Fondaĵo por Preslibereco

00:03:37.824 --> 00:03:39.476
Anstataŭ sendi retmesaĝon,

00:03:39.500 --> 00:03:41.541
iru al retpaĝaro de novaĵorganizo,

00:03:41.565 --> 00:03:43.565
kiel tiu ĉi, de Washington Post.

00:03:44.010 --> 00:03:47.953
De tie, alŝutu dokumenton aŭ informon

00:03:47.977 --> 00:03:50.406
preskaŭ kiel per alia simila rimedo.

00:03:50.715 --> 00:03:53.334
Ĝi estos ciferigita kaj 
konservita en servilo

00:03:53.358 --> 00:03:55.906
alirebla nur de la novaĵorganizo celita.

00:03:56.351 --> 00:03:59.724
La registaro ne plu povos 
postuli sekrete la informon,

00:03:59.748 --> 00:04:01.852
kaj grandparte, tiu informo

00:04:01.876 --> 00:04:03.835
ne plu estos havebla ĉiamaniere.

00:04:04.475 --> 00:04:07.439
SecureDrop, tamen, estas nur ereto
de la tuta solvo

00:04:07.463 --> 00:04:10.410
por protekti presliberecon 
en la 21-a jarcento.

00:04:11.035 --> 00:04:13.408
Bedaŭrinde, registaroj
el la tuta mondo

00:04:13.432 --> 00:04:16.802
ade disvolvigas novajn spionadteknikojn,
kiuj prezentas riskon por ni ĉiuj.

00:04:18.043 --> 00:04:20.741
Endas al ni, de nun, certigi,

00:04:20.765 --> 00:04:23.265
ke ne nur denuncantoj 
lertaj pri teknologio,

00:04:23.289 --> 00:04:26.574
kiel Edward Snowden, havu ilojn 
por riveli malbonfarojn.

00:04:27.408 --> 00:04:32.155
Same gravegas protekti 
sekvan denunconton pri veterana sansistemo,

00:04:32.179 --> 00:04:35.487
kiu alarmos nin pri trookupataj malsanulejoj,

00:04:35.511 --> 00:04:37.838
aŭ la ontan mediprotektanton,

00:04:37.862 --> 00:04:41.060
kiu elparolos pri la netrinkebla 
akvo de alia Flint-urbo,

00:04:41.084 --> 00:04:42.764
aŭ internulon de Wall Street,

00:04:42.788 --> 00:04:44.965
kiu anoncos la venontan financan krizon.

00:04:45.869 --> 00:04:49.997
Ni memoru, ke tiuj iloj 
ne servas nur por la kuraĝuloj,

00:04:50.021 --> 00:04:51.559
kiuj malkaŝas krimojn;

00:04:51.583 --> 00:04:54.817
ili protektas niajn laŭkonstituciajn rajtojn.

00:04:55.460 --> 00:04:56.611
Dankon.

00:04:56.635 --> 00:04:59.944
(Aplaŭdoj)