Parlak cam kuleler neden şehir hayatı için kötü?

Şehirleri ele geçiren korkunç bir değişim olduğunu ileri sürüyor, mimari eleştirmen Justin Davidson. Houston'dan Texas'a, Gungzhou'ya ve Çin'e kadar, beto ve metalden yapılma cam kuleler tıpkı işgalci birer canlı türü gibi şehri ele geçiriyor. Davidson binaların dış yüzeyinin şehir yaşamını nasıl değiştirdiğini ve mimarlar çeşitli malzemeler kullanmayı bıraktığı zaman kaybettiklerimizi anlatırken siz de şehrinizin anatomisini tekrar gözden geçirin.

Bu akşam buraya geldiğinizde
bu odadaki herkesin

neredeyse aynı
göründüğünü hayal edin:

yaşsız, ırksız

ve oldukça çekici.

Yanınızda oturan kişinin son derece

eksantrik bir içsel hayatı olabilir

ama bir fikriniz yok

çünkü hepimizin suratında
sürekli aynı boş ifade var.

İşte şehirleri ele geçiren
korkunç değişim de bu,

ancak burada konu binalar,
insanlar değil.

Şehirler; zorluklar ve gölgeler,

doku ve renklerle dolu.

Hâlâ özgün ve karakteristik
mimari yüzeyler bulabilirsiniz;

Riga'daki apartmanlarda

ve Yemen'de,

Viyana'daki sosyal konutlarda,

Arizona'daki Hopi köylerinde,

New York'taki kumtaşlarında,

San Francisco'daki ahşap evlerde.

Bunlar, saray veya katedral değiller.

Yalnızca şehirlerin sıradan görkemini

yansıtan sıradan konutlar.

Böyle olmalarının
sebebi, barınma ihtiyacının,

insanın güzellik arzusuna
fazlasıyla bağlı olması.

Pürüzlü yüzeyleri, bize
dokunulabilir bir şehir sağlıyor.

Değil mi? Tuğlalara ve taşlara

dokunarak okuyabildiğiniz sokaklar.

Ancak bu gitgide zorlaşıyor,

çünkü şehirler pürüzsüz hale geliyor.

Yeni şehir merkezlerinde
filizlenen kuleler,

neredeyse daima beton
ve çelikten yapılıyor

ve camla kaplanıyor.

Ufuk çizgilerine dünyanın
neresinden bakarsanız bakın --

Houston,

Guangzhou,

Frankfurt --

ufukta hep aynı
çok-parlak robot ordusunun

ilerlediğini görürsünüz.

Şimdi, mimarlar çok çeşitli malzemeleri

kullanmayı bırakınca
kaybedeceklerimizi düşünün.

Graniti, kireç taşını, kum taşını, ahşabı,

bakırı, pişmiş toprağı ve tuğlayı, çitleri

ve alçıyı reddettiğimizde,

mimariyi basitleştiririz

ve şehirleri fakirleştiririz.

Tüm dünya mutfaklarını

havayolu yemeklerine indirgemek gibi.

(Kahkahalar)

Tavuk mu makarna mı?

Yine de en kötüsü

Moskova'daki gibi bu cam kuleler

şehir hayatının kentsel ve toplumsal
boyutunu küçümsüyor.

Bu gibi binalar sahip ve kiracılarını
zenginleştirmeyi amaçlıyor,

geri kalanımızın hayatını,

binalar arasındaki boşluklardan
geçenlerinkini değil.

Biz bunu bedavaya yapmayı bekliyoruz.

Parlak binalar istilacı türlerdir

ve şehirlerimizi boğup kamu alanlarını
öldürürler.

Binaların ön cephesi makyaj gibidir;

biten bir binaya
en son uygulanan dekoratif bir katman.

Ancak sırf ön cephe üstünkörü diye

derin olmadığı anlamına gelmez.

Şehir yüzeyinin

hayatımızı etkilediğine dair
bir örnek vereyim.

İspanya'da Salamanca'ya gittiğim zaman

Plaza Mayor'a doğru çekildim,

hem de günün her saatinde.

Sabahın erken saatlerinde
güneş cepheleri okşuyor,

gölgeleri netleştiriyordu.

Geceleri ise ışıklar binaları

yüzlerce parçaya bölüyordu;

balkonlar, pencereler, geçitler;

hepsi kendi başına
görsel bir hareketlilik içinde.

İşte bu detaylar, derinlik,
bu cazibe

plazaya teatral bir kalite sağlıyor.

Kuşakların buluşabildiği bir
sahneye dönüşüyor.

Kaldırımlarda yayılan gençler,

bankları tekellerine almış yaşlılar

ve hayat bir opera seti gibi
görünmeye başlar.

Salamanca'da perde açılıyor.

Binaların işlevi ve yapılarıyla değil

sadece dışlarıyla ilgili konuşsam da

bu yüzeyler hayatımıza doku katıyor.

Çünkü binalar
etraflarındaki alanı oluşturur

ve bu alan insanları

kendine çeker veya iter.

Bu farkın çoğunlukla
dış mekânla ilgisi var.

Salamanca'daki Plaza Mayor'un
modern bir benzeri

Paris'deki Place de la Défense'dir.

Rüzgarlı, cam duvarlardan bir açık alan

ofis çalışanlarının koşturduğu

metrodan ofis hücrelerine doğru

ve başka şeylere mimimum zaman harcayarak.

1980'lerin başında mimar Philip Johnson

Pittsbourgh'daki European Plaza'yı
yeniden yaratmaya çalıştı.

Bu PPG binası camdan yapılmış

iş hanlarıyla çevrili 2000 metrekarelik

açık bir alandan oluşuyor.

Binaları ufukta dikkat çeken

metal parçalar

ve Gotik kulelerle süsledi.

Ancak zemin seviyesinde

plaza adeta siyah bir cam kafes gibi.

Yani, tabii, yazın çocuklar

süs havuzunda koşturuyor

ve kışın buz pateni yapılabiliyor

ama sakin bir mekânın
kayıtdışılığı eksik.

Sadece oturup sohbet edebileceğiniz
bir yer değil.

Kamu alanları değişik nedenlerle
başarılı veya başarısız olur.

Mimari yalnızca bir faktör,

ancak önemli bir faktör.

Bazı yeni plazalar

Melbourne'daki Federasyon Meydanı,

Kopenhag'daki Superkilen gibi
başarıya ulaştı çünkü

yeni ve eskiyi,

pürüz ve pürüzsüzlüğü,

nötral ve parlak renk birlikteliği

ve büyük oranda cam kullanmadılar.

Şöyle ki cama karşı değilim.

Antik ve kullanışlı bir malzeme.

Üretmek ve taşımak, kurmak,

yerini değiştirmek

ve temizlemek kolay.

Dev saydam yapraklar halinden
yarı saydam tuğlalara kadar

her şekilde bulabilirsiniz.

Yeni kaplamalar değişken ışıkla

modunu değiştirebiliyor.

New York gibi pahalı şehirlerde
gayrimenkul fiyatlarını

daha fazla görüşe izin vererek
arttırmak sihirli bir güçleri var

bu da uçuk fiyatları meşrulaştırmak için

sunabildikleri tek varlık.

19. yüzyılın ortalarında Londra'daki

Kristal Palas'ın inşaasıyla birlikte

cam, doğal modern maddeler
listesinin en üst sırasına zıpladı.

20. yüzyılın ortalarına doğru

özellikle Skidmore, Owings
ve Merrill tarafından

tasarlanan Manhattan'daki Lever House gibi

görkemli işhanları sayesinde
bazı Amerikan kentlerini ele geçirdi.

Sonunda teknoloji öyle ilerledi ki

mimarlar neredeyse kaybolacak düzeyde
şeffaf binalar

tasarlayabiliyorlardı.

Bu esnada cam

yükselen şehirlerin
varsayılan malzemesi oldu

ve bunun çok güçlü bir sebebi var.

Dünya popülasyonu şehirlerde toplanırken

talihsiz olanlar
niteliksiz gecekondulara yığıldı.

Ancak yüz milyonlarca insanın çalışmak
ve yaşamak için daha büyük binalara

ihtiyacı var,

bu yüzden kuleler dikmek
ve onları ucuz ve kullanışlı

duvarlarla kaplamak daha ekonomik oluyor.

Ancak camın dışavurumsal olma

kabiliyeti çok sınırlı.

Bu, Meksika'daki erken Hispanik
şehir Mitla'da

bir plazayı çevreleyen duvardan bir kesit.

2000 yıllık oymalar

mekânın büyük bir ritüel öneme
sahip olduğunu gösteriyor.

Bugün bunlara baktığımızda

oymaların etrafındaki dağların
ve yağmalanmış arazinin

taşlarından harabelerin tepesine yapılmış
kilisenin arasında

tarihi ve dokusal bir devamlılık var.

Oaxaca yakınlarında sıradan
sıva binalar bile

canlı renkler, siyasi müraylar
ve sofistike grafik sanatlar için

bir tuval haline geliyor.

Cam salgınının kolaylıkla

yok edebileceği girift
ve iletişimsel bir dil.

İyi haber şu ki
mimarlar ve geliştiriciler

modernlikten uzaklaşmadan dokunun

keyfini yeniden keşfetmeye başladı.

Bazıları tuğla ve terakota gibi
eski malzemeleri kullanmanın

yeni yollarını buluyor.

Diğerleri yeni ürünler icat ediyor,
tıpkı Shonetta'nın kullandığı

San Fransisco Modern Sanat Müzesi'ndeki

dökümlü çatırdayan paneller gibi.

Hatta Stefano Boeri
yaşayan cepheler yarattı.

Bu Dikey Orman
Milan'daki bir çift toplu konut binası,

en görünür özellikleri yeşil olmaları.

Boeri bunun bir versiyonunu
Çin de Nanjing için tasarlıyor.

Eğer yeşil cepheler
cam kadar yaygın olursa

Çin şehirlerinde havanın
nasıl temiz olacağını düşünün.

Ancak gerçek şu ki
bunlar çoğunlukla tek seferlik,

butik işler ve kolay kolay

dünya çapında yeniden yapılmaz.

İşte konu da bu.

Yerel öneme sahip
malzemeler kullanıldığında

tüm şehirlerin
aynı görünmesini önlersiniz.

Bakırın New York'ta uzun bir geçmişi var,

Özgürlük Heykeli,

Woolworth Binası'nın tepesi...

ama uzun zaman önce modası geçti.

SHoP Mimarları Amerika Bakır Binası'nı

kaplamak için kullanana kadar.

Henüz bitmedi bile

ama gün batımının metal yüzeydeki
yansımasını görebilirsiniz

bu da zamanla yeşillenmesini sağlayacak.

Binalar insanlar gibi olabilir.

Yüzleri deneyimlerini yansıtır.

Bu önemli bir nokta

çünkü cam yıllandıkça,

yenisiyle değişirsiniz

ama binalar daha önce
göründüğü gibi görünüyor,

sonunda tamamen yıkılana dek.

Tüm diğer materyallerin

tarih ve anıyı saklama niteliği var

ve bunu günümüze yansıtıyorlar.

Ennead firması
Salt Lake City'deki

Doğal Tarih Müzesini
bakır ve çinkoyla kapladı,

bu madenler orada 150 yıldır
çıkarılıyordu

ve binayı okre tepelerine karşı
kamufle ettiler,

böylece bölgenin doğal tarihini yansıtan

bir doğal tarih müzesi oldu.

Çinli Pritzker Prize ödülü sahibi
Wang Shu

Ningbo'da bir doğal tarih müzesi
inşa ederken

sadece geçmişe dair bir kaplama yapmadı,

anıları duvarlara işledi,

bunu beton, taş ve kiremitle yaptı;

yıkılan kasabalardan toplanan
malzemeler.

Mimarlar camı

yenilikçi ve sanatsal
bir şekilde kullanabilirler.

Burada New York'ta iki bina,

Biri Jean Nouvel, bu da Frank Gehry
tarafından yapılmış,

19. Batı Sokağına bakıyorlar

ışıkta bir senfoni gibi

yansımalar dans ediyor.

Ancak şehir büyüdükçe
cam onun varsayılan

malzemesi olursa,

Aynalı bir salona dönecektir,

sessiz ve soğuk.

Şehirler içinde çok çeşitlilik barındırır,

dünya kültür, dil ve stilleri

buluşur ve harmanlanır.

Bu çeşitliliği boğucu şekilde

aynı görünen binalara baskılamak yerine

tüm yerel deneyimleri ortaya
çıkaracak bir mimarı benimsemeliyiz.

Teşekkür ederim.

(Alkış)