Dillerin değişimi - Alex Gendler
-
0:07 - 0:10İncil'de geçen Babil Kulesi
hikayesine göre, -
0:10 - 0:13tüm insanlık tek bir dil konuşuyordu
-
0:13 - 0:15ta ki aniden değişik gruplara ayrılıp
-
0:15 - 0:17bunun sonucunda birbirlerini
anlamayana kadar. -
0:17 - 0:21Bizler bu türden kaynak bir dilin varlığı
konusunda emin değiliz, -
0:21 - 0:24ancak günümüzde var olan binlerce dilin
-
0:24 - 0:27kaynağına inildiğinde daha küçük sayılara
ulaşıldığı görülür. -
0:27 - 0:29Peki bu kadar çok sayıdaki
dile nasıl ulaştık ? -
0:29 - 0:32Kavimler göçünün ilk zamanlarında
-
0:32 - 0:34dünya nüfusu oldukça azdı.
-
0:34 - 0:37Ortak bir dili ve kültürü
paylaşan insan grupları -
0:37 - 0:39daha küçük kabilelere ayrılıp,
-
0:39 - 0:42daha yeni av alanları ve verimli topraklar
aramak için dağıldılar. -
0:42 - 0:45Göç edip, yeni yerlere yerleştikçe,
-
0:45 - 0:46birbirlerinden iyice soyutlandılar
-
0:46 - 0:49ve farklı alanlarda
gelişmeler gösterdiler. -
0:49 - 0:50Yüzyıllar boyunca
farklı şartlardaki -
0:50 - 0:52hayat tarzı,
-
0:52 - 0:53yiyecek tüketimi ve
farklı komşuluklar -
0:53 - 0:57aynı türdeki lehçeleri sesletim ve
kelime yönünden farklılaştırmış -
0:57 - 0:59farklı tür dillere dönüşmelerine
neden olmuştur, -
0:59 - 1:03nüfus arttıkça ve yayıldıkça
bu sınıflandırma devam edececektir. -
1:03 - 1:07Soybilimciler gibi, modern
dilbilbilimciler de bu sürecin haritasını -
1:07 - 1:10birden fazla dilin olabildiğince
kaynağına inip -
1:10 - 1:13ortak kökenlerini, ata dillerini bularak
çıkarmaya çalışıyor. -
1:13 - 1:17Bu türden bir ilişki gösteren
her bir dil grubuna dil ailesi denilir -
1:17 - 1:20ki bunlar birçok ayrı dil kolunu ve
alt dil grupları içine alabilir. -
1:20 - 1:24Peki dillerin en baştan beri ilişkili
olup olmadığına nasıl karar veriyoruz? -
1:24 - 1:27Benzer sesli sözcükler pek
yardımcı olmaz. -
1:27 - 1:30Yanıltıcı kökteş ya da yalnızca
aktarma terimler olabilir, -
1:30 - 1:32yani ortak bir kökenden gelmekten ziyade.
-
1:32 - 1:35Gramer ve sözdizimi daha
güvenilir kılavuzdur, -
1:35 - 1:36temel sözcüklerin yanı sıra,
-
1:36 - 1:39örneğin, zamirler, sayılar,
akrabalık terimleri gibi. -
1:39 - 1:42Bunların aktarılmış
olması düşük bir ihtimal. -
1:42 - 1:44Bu özellikler sistematik
olarak karşılaştırılıp, -
1:44 - 1:46ses değişimindeki kurallı yapılara
-
1:46 - 1:49ve diller arasındaki
benzerliklere bakılarak -
1:49 - 1:51dilbilimciler bağları
tespit edebilir, -
1:51 - 1:53gelişimlerindeki evreleri saptayabilir
-
1:53 - 1:57ve de yazılı kaynakları olmayan
kadim dilleri yeniden yapılandırabilirler. -
1:57 - 2:01Dilbilimciler önemli tarihi ipuçlarını
da ortaya çıkarabilir, -
2:01 - 2:05örneğin, ilkel insanların yaşam
tarzlarını ve de coğrafi kökenlerini -
2:05 - 2:07konuşulan dillerin yerel mi
alıntı mı -
2:07 - 2:09olduğundan yola çıkarak belirleyebilirler.
-
2:09 - 2:11Dilbilimcilerin elinde iki problem var,
-
2:11 - 2:13dil aile ağacını oluştururken
ki problemler. -
2:13 - 2:16Bunlardan biri kesin bir karar
verme yolunun olmaması -
2:16 - 2:18dipteki kolların bitişi ile,
-
2:18 - 2:23dil lehçelerinin farklı tür
diller mi olduğu ile ilgili. -
2:23 - 2:25Çince tek bir dil olarak
sınıflandırılmış, -
2:25 - 2:29ancak lehçeleri içindeki
ayrımları güçleştirecek şekilde farklı. -
2:29 - 2:31İspanyolca ve Portekizce konuşanlar,
-
2:31 - 2:33çoğunlukla birbirlerini anlayabilir.
-
2:33 - 2:36Günümüz insanlarınca
konuşulan diller, aslında -
2:36 - 2:38bu kategorilerin
hiç birinde mevcut değiller, -
2:38 - 2:40ancak geçişlere meyillidirler,
-
2:40 - 2:43sınırları ve de sınıflandırmaları
yok sayarlar. -
2:43 - 2:45Diller ve lehçeler arasındaki
en genel fark -
2:45 - 2:48dilbilimsel özelliklerden ziyade
siyasi ve ulusal hususlardaki -
2:48 - 2:51değişimlerden kaynaklanır.
-
2:51 - 2:53"Kaç dil var?" sorusuna böylece
verilecek cevap -
2:53 - 2:563,000 ile 8,000 arasında bir yerdedir
şeklinde olabilir, -
2:56 - 2:58kimin hesapladığına
bağlı olarak değişir. -
2:58 - 3:01Bir diğer problem ise zamanda
ne kadar geriye -
3:01 - 3:02ağacın tepesine ilerlersek,
-
3:02 - 3:05diller hakkındaki veriler
de o derece azalacaktır. -
3:05 - 3:07Başlıca dil gruplarının
günümüzdeki ayrımı, -
3:07 - 3:11ilişkilerin mantıki çerçeve
içerisinde tespit edilebilecek -
3:11 - 3:13sınırlılığı temsil etmektedir,
-
3:13 - 3:14yani farklı dil ailelerinin
-
3:14 - 3:17hiçbir şekilde birbirleriyle ilişkili
olamayacağı farzediliyor. -
3:17 - 3:19Ancak bu değişebilir.
-
3:19 - 3:22Yüksek seviyedeki ilişkiler konusundaki,
-
3:22 - 3:24süperaile konusundaki önermeler
kurgusaldır. -
3:24 - 3:25Bazıları geniş
çapta kabul görmüş, -
3:25 - 3:27ötekiler halen
değerlendiriliyor, -
3:27 - 3:30konuşan nüfusu az olan
yerel diller için geçerli olanlar üzerinde -
3:30 - 3:32geniş çapta araştırmalar yapılmıyor.
-
3:32 - 3:36Dillerin nasıl ortaya çıktığını
hiçbir zaman tespit edemeyebiliriz, -
3:36 - 3:39ya da tüm insan dillerinin gerçekte
Babil göçüyle ortaya çıkan -
3:39 - 3:41ortak bir atasının olup olmadığını.
-
3:41 - 3:44Ancak gelecek sefer, yabancı bir dil
duyduğunuzda dikkat edin -
3:44 - 3:47belki de düşündüğünüz
kadar yabancı gelmeyebilir.
- Title:
- Dillerin değişimi - Alex Gendler
- Description:
-
Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/how-languages-evolve-alex-gen
İnsanlık tarihi boyunca, bir zamanlar küçük sayılardan ibaret olan dillerden binlerce yeni dil gelişti. Nasıl bu kadar çok dille karşı karşıya kaldık ? Ve hepsinin birden kaynağını nasıl tespit edebilirz? Alex Gendler dilbilimcilerin dilleri, dil aileleri içinde nasıl gruplandırdığını açıklıyor ve bu dilbilim ağacının bizlere geçmişe yönelik nasıl önemli fikirler verdiğini gösteriyor.
Ders: Alex Gendler, Animasyon: Igor Coric.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:03
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Veysel Dağdemir accepted Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Retired user edited Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Retired user edited Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler | ||
Veysel Dağdemir declined Turkish subtitles for How languages evolve - Alex Gendler |