-
Gần đây, chúng ta đã nghe nhiều về việc
mạng xã hội đã giúp đỡ biểu tình,
-
và đúng như vậy,
-
nhưng sau hơn một thập kỷ
-
nghiên cứu và tham gia
vào các chiến dịch xã hội,
-
tôi đã nhận ra rằng
-
cách mà công nghệ
giúp đỡ các chiến dịch xã hội
-
ngược lại còn có thể làm suy yếu chúng.
-
Điều này là không thể tránh khỏi,
nhưng để vượt qua nó cần sự nghiên cứu kỹ lưỡng
-
về việc tạo ra thành công
về lâu về dài.
-
Và bài học này áp dụng vào nhiều lĩnh vực.
-
Ví dụ cuộc biểu tình ở Công viên Gezi
của Thổ Nhĩ Kỳ, tháng 7 năm 2013,
-
nơi tôi đã quay lại để nghiên cứu.
-
Twitter chính là chìa khóa của sự tổ chức.
-
Nó có mặt ở khắp mọi nơi trong công viên
- cùng với hơi cay.
-
Không phải tất cả đều là công nghệ.
-
Nhưng người Thổ Nhĩ Kỳ
đã quen với sức mạnh của Twitter
-
vì một sự cố không may 1 năm trước
-
khi mà một máy bay quân đội
đã đánh bom và giết chết
-
34 tên buôn lậu Kurdish,
gần khu vực biên giới,
-
và truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ
hoàn toàn che đậy thông tin đó.
-
Biên tập viên ngồi trong phòng
-
và đợi cho chính phủ chỉ bảo họ.
-
Một phóng viên không thể chịu đựng được.
-
Anh đã tự mua vé máy bay,
-
và đi đến ngôi làng nơi điều đó xảy ra.
-
Và anh đã đối mặt với cảnh tượng này:
-
một hàng dài các quan tài đang đi xuống đồi,
người thân khóc lóc.
-
Anh ta sau đó cho tôi biết
anh đã cảm thấy bàng hoàng
-
và không biết phải làm gì,
-
thế là anh rút điện thoại ra,
-
như ai cũng sẽ làm,
-
chụp 1 bức ảnh rồi đưa lên Twitter.
-
Và sau đó, bức hình phát tán rộng rãi
-
và phá vỡ sự kiểm duyệt
và buộc truyền thông phải đưa tin về nó.
-
1 năm sau,
khi mà cuộc biểu tình Gezi xảy ra,
-
ban đầu chỉ là cuộc biểu tình
chuống lại việc san bằng công viên,
-
nhưng lại trở thành
biểu tình chống chính quyền.
-
Không ngạc nhiên
khi truyền thông cũng làm lơ,
-
nhưng vào lúc đó lại hơi lố bịch.
-
Khi mà mọi việc khá căng thẳng,
-
khi CNN International
đưa tin trực tiếp từ Istanbul.
-
CNN Thổ Nhĩ Kỳ, thay vào đó, lại phát
một bộ phim tài liệu về chim cánh cụt.
-
Tôi thích phim tài liệu về chim cánh cụt,
nhưng đó không phải là tin chính của ngày.
-
Một người xem tức giận
đã chụp lại hình 2 màn hình,
-
và bức ảnh đó cũng lan rộng,
-
và từ đó, người ta gọi truyền thông
Thổ Nhĩ Kỳ là truyền thông cánh cụt.
-
Nhưng lần này, họ đã biết phải làm gì.
-
Họ lấy điện thoại ra và tìm tin thật.
-
Họ biết ra công viên, chụp ảnh và tham gia
-
và chia sẻ trên mạng xã hội.
-
Kết nối kỹ thuật số sử dụng cho mọi thứ,
từ thức ăn đến quyên góp.
-
Mọi thứ được tổ chức
một phần nhờ vào công nghệ mới.
-
Và sử dụng Internet để huy động
và công khai biểu tình
-
thực sự đã có từ lâu.
-
Bạn có biết người Zapatistas,
-
những nông dân nổi dậy
ở miền nam Chiapas của Mexico
-
chỉ huy bởi Subcomandante Marcos
hấp dẫn, đeo mặt nạ và hút thuốc?
-
Đó có lẽ là chiến dịch đầu tiên
-
mà được toàn cầu chú ý nhờ Internet.
-
Hay Seattle 99,
-
khi mà một nỗ lực cấp cở sở đa quốc gia
đã thu hút sử chú ý toàn cầu
-
về một tổ chức đen tối,
tổ chức Thương mại Thế giới,
-
cũng bằng cách sử dụng
công nghệ kỹ thuật số để tổ chức.
-
Và gần đây, nhiều chiến dịch
-
đã ảnh hưởng đến nhiều quốc gia:
-
sự nổi dậy của người Ả Rập từ Ba-ranh
đến Tunisia đến Ai Cập và nhiều nước khác;
-
biểu tình ở Tây Ban Nha, Ý, Hy Lạp;
cuộc biểu tình Gezi Park;
-
Đài Loan; phong trào Euromaidan
ở U-crai-na; Hong Kong.
-
Và hãy nghĩ về những chiến dịch gần đây,
như hashtag #BringBackOurGirls.
-
Ngày nay, một mạng lưới Twitter
có thể gây ra một chiến dịch toàn cầu.
-
1 trang Facebook có thể trở thành
trung tâm của sự tổng động viên.
-
Tuyệt vời.
-
Nhưng hãy nghĩ đến những khoảnh khắc
tôi vừa đề cập đến.
-
Những thành quả họ đạt được, kết quả,
-
không cân xứng với kích cỡ
và năng lượng họ đã bỏ ra.
-
Những hy vọng của họ không được đáp ứng
-
bởi những gì họ có sau khi kết thúc.
-
Và điều này đặt ra câu hỏi:
-
Khi công nghệ kỹ thuật số
khiến việc tổ chứ các chiến dịch dễ dàng hơn,
-
tại sao các kết quả tốt lại không xảy ra?
-
Trong lúc ta áp dụng kĩ thuật số
vào vận động và chính trị,
-
chúng ta có bỏ qua những lợi ích
của việc làm này?
-
Bây giờ, tôi tin như vậy.
-
Tôi tin rằng luật lệ cơ bản là:
-
Dễ huy động không có nghĩa là dễ đạt được.
-
Bây giờ, nói rõ hơn,
-
công nghệ có ích theo nhiều cách.
-
Nó rất mạnh mẽ.
-
Ở Thổ Nhĩ Kì, tôi thấy
4 sinh viên cao đẳng
-
tổ chứng một mạng lưới báo chí
có tên 140Journos
-
mà đã trở thành trung tâm của các tin tức
không bị cắt bỏ của cả nước.
-
Ở Ai Cập, tôi thấy một nhóm 4 người khác
sử dụng kết nối kĩ thuật số
-
để tổ chức cung cấp cho 10 bệnh viện,
-
những chiến dịch rất lớn,
-
trong cuộc xung đột
gần quảng trường Tahrir năm 2011.
-
Và tôi hỏi người khởi xướng,
gọi là Tahrir Supplies,
-
anh đã mất bao lâu để
đi từ ý nghĩ đến hành động.
-
"5 phút," anh ta nói. 5 phút.
-
Và anh không có kinh nghiệm nào
trong ngành hậu cần.
-
Hay hãy nghĩ đến chiến dịch Ocupy
đã làm chấn động thế giới năm 2011.
-
Nó bắt đầu với 1 email
-
từ 1 tờ báo, Adbusters,
đến 90000 người truy cập.
-
Khoảng 2 tháng sau email đầu tiên,
-
đã có 600 cuộc biểu tình diễn ra ở Mỹ.
-
Chưa đầy 1 tháng sau cuộc chiếm đóng
ở công viên Zuccotti,
-
một cuộc biểu tình toàn cầu được tổ chức
ở 82 quốc gia, 950 thành phố.
-
Đó là 1 trong những chiến dịch
lớn nhất được tổ chức.
-
Bây giờ, hãy so sánh với Chiến dịch
Quyền Dân chủ năm 1955 ở Alabama
-
đã phản đối hệ thống xe buýt
phân biệt chủng tộc, thứ họ muốn tẩy chay.
-
Họ đã chuẩn bị trong nhiều năm
-
và quyết định đã đến lúc hành động
-
sau khi Rosa Parks bị bắt giữ.
-
Nhưng làm sao để mọi người biết -
-
ngày mai chúng ta sẽ tẩy chay -
-
nếu bạn không có
Facebook, nhắn tin, Twitter?
-
Vì vậy họ đã phải in 52000 tờ rơi
-
bằng cách lẻn vào 1 trường đại học
-
và làm việc bí mật suốt đêm.
-
Sau đó họ nhờ 68 tổ chức Phi-Mỹ
-
trải dài cả thành phố để phân phát tờ rơi.
-
Và công tác hậu cần rất khó khăn,
vì đây là những người nghèo.
-
Họ vẫn phải đi làm,
dù tẩy chay hay không,
-
vậy là một hệ thống
cho đi nhờ xe được tổ chức,
-
1 lần nữa bằng cách nhóm họp.
-
Không nhắn tin, Twitter, Facebook.
-
Họ phải gặp nhau suốt
để chiến dịch hoạt động.
-
Ngày nay, điều đó sẽ dễ hơn.
-
Chúng ta có thể tạo ra 1 cơ sở dữ liệu,
những xe có sẵn và xe bạn cần,
-
kết hợp các dữ liệu và dùng tin nhắn.
-
Chúng ta không cần phải
gặp nhau nhiều như vậy.
-
Nhưng 1 lần nữa, thử nghĩ xem:
-
Chiến dịch Quyền dân chủ ở Mỹ
-
đã đi qua một chiến trường chính trị,
-
đối mặt và vượt qua sự đàn áp,
giành lại được sự nhượng bộ,
-
đi qua và phát triển thông qua rủi ro.
-
Trái lại, 3 năm sau khi
chiến dịch Occupy khởi đầu
-
đối thoại quốc tế về bất bình đẳng,
-
các chính sách ủng hộ nó vẫn tồn tại.
-
Europe cũng rung chuyển bởi
biểu tình chống lại thắt lưng buộc bụng,
-
nhưng châu lục này
vẫn giữ vững lập trường.
-
Khi tiếp thu những công nghệ này,
-
chúng ta có đang bỏ qua lợi ích
của việc chậm mà chắc?
-
Để hiểu được vấn đề này,
-
tôi quay trở lại Thổ Nhĩ Kì
1 năm sau cuộc biểu tình Gezi
-
và phỏng vấn nhiều người,
-
từ các nhà hoạt động đến chính trị gia,
-
từ đảng cầm quyền đến đảng đối lập.
-
Tôi thấy rằng những người biểu tình Gezi
đang tuyệt vọng.
-
Họ chán nản,
-
và họ không đạt được những gì hi vọng.
-
Điều này nhắc tôi cái mà
tôi biết trên toàn thế giới
-
từ những người biểu tình khác
mà tôi còn giữ liên lạc.
-
Và tôi đã nhận ra 1 phần của vấn đề
-
rằng biểu tình ngày nay
giống như leo đỉnh Everest
-
với sự giúp đỡ của 60 người Sherpa,
-
và Internet chính là Sherpa của chúng ta.
-
Điều ta đang làm là
chọn con đường nhanh nhất
-
và không thay thế những lợi ích
của những công việc chậm hơn.
-
Bởi vì, bạn thấy đấy,
-
kiểu công việc mà tổ chức
-
những nhiệm vụ chán nản, tẻ nhạt
-
không chỉ quan tâm đến những nhiệm vụ đó,
-
họ còn phải tạo ra những tổ chức
có thể suy nghĩ theo hướng tập thể
-
và đưa ra những quyết định
khó khăn cùng nhau,
-
tạo ra sự đồng lòng và cải tiến,
và có thể quan trọng hơn nữa,
-
điều hành mọi việc bất chấp khác biệt.
-
Khi bạn nhìn thấy cuộc mít tinh
March on Washington năm 1963,
-
khi bạn nhìn vào bức ảnh đó,
-
đây là cuộc mít tinh mà
Martin Luther King đã đọc
-
bài phát biểu "I have a dream", 1963,
-
bạn không chỉ nhìn thấy một cuộc mít tinh
và nghe thấy một bài phát biểu hùng hồn,
-
bạn còn có thể thấy sự cần mẫn,
chăm chỉ thể hiện trong cuộc mít tinh.
-
Và nếu bạn có quyền lực,
-
bạn nhận thấy bạn phải tận dụng
được sức mạnh từ cuộc mít tinh đó,
-
không chỉ là cuộc mít tinh,
mà còn là sức mạnh, một cách nghiêm túc
-
Trái lại, nếu bạn để ý
cuộc mít tinh toàn cầu Occupy
-
được tổ chức trong 2 tuần,
-
bạn thấy sự bất mãn,
-
bạn không thấy tác động lâu dài.
-
Và quan trong, chiến dịch Quyền Dân Chủ
đã cải tiến khôn khéo
-
từ sự tẩy chay các quán ăn kì thị sắc tộc
đến biểu tình, mít tinh rồi tự do.
-
Các chiến dịch ngày nay bùng nổ rất nhanh
mà không có nền tảng tổ chức
-
mà có thể giúp họ vượt qua thử thách.
-
Họ cảm thấy các cuộc khởi động
ngày càng lớn dần
-
nhưng không biết phải làm gì tiếp theo,
-
và hiếm khi có thể chuyển đổi
một cách chiến thuật
-
bởi vì họ không đủ khả năng
-
để vượt qua những sự chuyển đổi đó.
-
Bây giờ, tôi muốn nói rõ rằng:
Điều kì diệu không nằm trong chiếc máy in rô-nê-ô.
-
Nó nằm ở khả năng làm việc nhóm,
suy nghĩ tập thể,
-
điều mà chỉ có thể được hình thành
theo thời gian.
-
Để hiểu rõ cụ thể,
-
tôi đã phỏng vấn một quan chức
từ đảng cầm quyền ở Thổ Nhĩ Kì,
-
và tôi hỏi ông ta: "Ông đã làm thế nào?"
-
Họ cũng dùng công nghệ kĩ thuật số,
nên vấn đề không nằm chỗ đó.
-
Vậy bí mật là gì?
-
Ông ta nói với tôi.
-
Ông nói rằng mấu chốt là
ông không bao giờ bỏ đường vào trà.
-
Tôi hỏi: Việc này có liên quan gì?
-
Ông nói rằng, đảng của ông
đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử tiếp theo
-
sau cuộc bầu cử gần đây,
-
và ông giành cả ngày
tiếp xúc cử tri ở nhà,
-
ở tiệc cưới, lễ rửa tội,
-
và rồi ông gặp đồng nghiệp để so sánh.
-
Với nhiều cuộc gặp gỡ,
với trà tại mỗi cuộc gặp,
-
ông không thể từ chối vì rất thô lỗ,
-
ông thậm chí không bỏ
một cục đường vào một tách trà,
-
bởi vì như thế sẽ có rất nhiều đường
và ông không thể tính nổi,
-
và lúc đó tôi nhận ra
tại sao ông nói chuyện rất nhanh.
-
Chúng tôi gặp nhau vào buổi chiều
và ông đã uống quá nhiều caffein.
-
Nhưng đảng của ông thắng lớn 2 cuộc bầu cử
-
trong cùng năm với cuộc biểu tình Gezi
với khoảng cách an toàn.
-
Để chắc chắn, chính phủ có nhiều nguồn
để khai thác lợi ích.
-
Đó không phải là một trò chơi,
nhưng sự khác biệt là 1 bài học.
-
Và như nhiều câu chuyện khác,
đây không chỉ về công nghệ.
-
Đó là những gì công nghệ cho phép ta làm
so với những gì ta muốn làm.
-
Những chiến dịch xã hội ngày nay
muốn được vận hành không theo quy tắc.
-
Họ không muốn lãnh đạo
từ phía cơ quan cấp cao.
-
Họ muốn tránh xa chính trị
vì sợ tham nhũng và bị kết nạp.
-
Họ có 1 quan điểm.
-
Nền dân chủ đại diện đang bị đàn áp
ở nhiều quốc gia
-
bởi các thế lực.
-
Nhưng vận hành cách này
sẽ gây khó khăn cho họ
-
để bền vững lâu năm và
dùng sức mạnh cho cả hệ thống,
-
khiến nhiều người nản chí bỏ cuộc,
-
và nhiều chính trị tham nhũng hơn.
-
Và chính trị và nền dân chủ
không có những khó khăn hiệu quả,
-
vì nguyên nhân dẫn đến
những chiến dịch gần đây rất quan trọng.
-
Biến đổi khí hậu là rảo càn.
-
Bất bình đẳng đang kìm hãm sự phát triển,
tiềm năng và nền kinh tế của con người.
-
Chủ nghĩ độc đoán đang kìm hãm nhiều nước.
-
Chúng ta cần hành động để hiệu quả hơn.
-
Bây giờ, nhiều người cho rằng vấn đề là
-
chiến dịch không được hình thành bởi
người chấp nhận rủi ro nhiều như trước,
-
và điều đó không đúng.
-
Từ Gezi đến Tahrir đến mọi nơi,
-
tôi đã thấy những người
mạng sống bị nguy hiểm.
-
Và cũng không đúng,
như Malcolm Gladwell đã nói,
-
rằng người biểu tình ngày nay
tạo nên sự gắn kết yếu hơn.
-
Không, họ đến biểu tình, chỉ như trước,
-
với bạn bè, cộng đồng,
-
và thỉnh thoảng kết bạn mới.
-
Tôi vẫn gặp các bạn của tôi
-
trong những cuộc biểu tình
Zapat toàn cầu 1 thập kỉ trước,
-
và sự kết nối giữa những người xa lạ
không phải không đáng.
-
Khi tôi bị xịt hơi cay ở Gezi,
-
những người tôi không biết
giúp đỡ tôi thay vì chạy đi.
-
Ở Tahrir, tôi thấy người biểu tình,
-
làm việc vất vả để giúp người khác
an toàn và được bảo vệ.
-
Và phổ biến bằng công nghệ thật tuyệt,
-
bởi vì thay đổi suy nghĩ
là nền tảng của thay đổi chính trị.
-
Nhưng chiến dịch ngày nay
phải hơn là tham gia đông đúc
-
và còn phải tìm cách suy nghĩ tập thể,
-
phát triển các yêu cầu chính sách,
tạo sự đồng lòng,
-
tìm ra các bước chính trị
và kết nối với đòn bẩy,
-
bởi vì những ý định tốt,
lòng dũng cảm và sự hi sinh
-
sẽ không đủ.
-
Và cũng có nhiều nỗ lực.
-
Ở New Zealand, một nhóm thanh niên
đang phát triển một nền tảng gọi là Loomio
-
cho người quyết định tham gia biểu tình.
-
Ở Thổ Nhĩ Kì, 140Journos đang tổ chức
một buổi tọa đàm
-
để ủng hộ cộng đồng
cũng như báo chí nhân dân.
-
Ở Argentina, một nền tảng mở
tên DemocracyOS
-
đang kêu gọi tham gia
đến Quốc hội và đảng chính trị.
-
Tất cả đều tuyệt vời,
và chúng ta cần nhiều hơn,
-
nhưng câu trả lời
không chỉ nằm ở quyết định onlie,
-
bởi vì đối với nền dân chủ ngày nay,
ta cần phải đổi mới hàng ngày
-
từ tổ chức đến chính trị đến xã hội.
-
Bởi vì để thành công lâu dài,
-
đôi khi bạn cần trà không đường
-
cùng với Twitter.
-
Cảm ơn.
-
(Vỗ tay)