Return to Video

Oy birliğiyle alınan kararlara güvenilmeli mi? - Derek Abbott

  • 0:07 - 0:10
    Suç mahallinden kaçarken
    göz ucuyla gördükleri
  • 0:10 - 0:16
    bir banka soyguncusunu tespit etmesi
    istenen sıraya dizilmiş on tanık düşünün.
  • 0:16 - 0:18
    Eğer altısı aynı kişiyi seçerse
  • 0:18 - 0:21
    asıl suçlunun o olma şansı yüksektir
  • 0:21 - 0:23
    ve eğer onu da aynı tercihi yaparsa
  • 0:23 - 0:25
    gerçeğin su götürmez
    olduğunu düşünebilirsiniz
  • 0:25 - 0:27
    ama yanılırsınız.
  • 0:27 - 0:30
    Çoğumuza göre bu oldukça tuhaf.
  • 0:30 - 0:35
    Ne de olsa toplumumuzun büyük kısmı
    toplu oylara ve konsensüslere dayanıyor,
  • 0:35 - 0:36
    gerek siyaset,
  • 0:36 - 0:37
    gerek iş hayatı
  • 0:37 - 0:38
    veya eğlence olsun.
  • 0:38 - 0:42
    Yani daha çok konsensüsün
    iyi bir şey olduğunu düşünmek doğal.
  • 0:42 - 0:45
    Belli bir noktaya kadar da
    aslında öyle.
  • 0:45 - 0:49
    Ancak bazen siz toplu bir anlaşmaya
    daha çok yaklaştıkça
  • 0:49 - 0:53
    sonuç daha güvenilmez hâle gelir.
  • 0:53 - 0:56
    Buna oy birliği paradoksu denir.
  • 0:56 - 0:58
    Bu bariz paradoksu anlamadaki temel nokta
  • 0:58 - 1:02
    söz konusu tartışma konusuna ilişkin
  • 1:02 - 1:06
    tüm bilinmezlerin hesaba katılması.
  • 1:06 - 1:10
    Örneğin tanıklardan bu sıradaki elmayı
    tespit etmelerini istesek
  • 1:10 - 1:13
    oy birliğiyle alınan karar bizi şaşırtmaz.
  • 1:13 - 1:18
    Ancak bazı durumlarda doğal bir değişken
    beklemek için nedenlerimiz olur,
  • 1:18 - 1:21
    değişkenli dağılım da beklemeliyiz.
  • 1:21 - 1:23
    Madeni bir parayı
    100 kez havaya attığınızda
  • 1:23 - 1:28
    bunların yaklaşık yarısında
    tura gelmesini beklersiniz.
  • 1:28 - 1:32
    Aldığınız sonuçlar tamamen tura
    çıkmaya başlarsa da
  • 1:32 - 1:34
    bir şeylerin yanlış olduğundan
    şüphelenirsiniz,
  • 1:34 - 1:36
    atışlarınızdan değil,
  • 1:36 - 1:39
    madeni paranın kendisinden.
  • 1:39 - 1:44
    Elbette şüpheli tesbiti
    yazı tura atmak gibi rastgele değil
  • 1:44 - 1:48
    ama elmaları muzlardan
    ayırmak kadar bariz de değil.
  • 1:48 - 1:54
    Aslında 1994 yılına ait bir çalışma
    tanıkların %48'ine kadarlık kısmının
  • 1:54 - 1:57
    yanlış kişiyi seçme eğiliminde
    olduğunu gösterdi,
  • 1:57 - 2:00
    hatta seçimlerinde
    ne kadar özgüvenli olsalar da.
  • 2:00 - 2:04
    Kısa bir bakışa dair hafıza
    güvenilir olmayabilir
  • 2:04 - 2:07
    ve biz genellikle doğruluk oranımızı
    olduğundan iyi sanırız.
  • 2:07 - 2:08
    Bunları bilerek
  • 2:08 - 2:12
    oy birliğiyle tespit yapmak
    bizi daha az suçluluk
  • 2:12 - 2:15
    ve daha fazla sistematik hata
  • 2:15 - 2:17
    veya sıralamada önyargı hissi uyandırıyor.
  • 2:17 - 2:21
    Sistematik hatalar sadece
    insan yargılaması sonucunda olmaz.
  • 2:21 - 2:23
    1993'ten 2008'e kadar
  • 2:23 - 2:29
    Avrupa boyunca pek çok suç mahallinde
    aynı kadın DNA'sı bulundu,
  • 2:29 - 2:34
    bulunamayan katil Yüzsüz Katil
    olarak adlandırıldı.
  • 2:34 - 2:40
    Ancak DNA kanıtı o kadar tutarlıydı ki
    tam da bu yüzden hatalıydı.
  • 2:40 - 2:44
    DNA örneklerini toplamada kullanılan
    pamuklu fırçalara kaza eseri
  • 2:44 - 2:50
    fırça fabrikasında çalışan bir kadının
    DNA'sının bulaştığı ortaya çıktı.
  • 2:50 - 2:54
    Diğer durumlarda ise sistematik hatalar
    kasten yapılan dolandırmalar sonucu çıkar,
  • 2:54 - 2:59
    tıpkı 2002 yılında Saddam Hüseyin
    tarafından yapılan referandum gibi,
  • 2:59 - 3:06
    bu oylamaya göre seçmenlerin tamamı
    yedi yıllık yeni dönem için
  • 3:06 - 3:09
    %100 oranında lehine oy vermişlerdi.
  • 3:09 - 3:11
    Bu açıdan baktığınızda
  • 3:11 - 3:15
    oy birliği paradoksu aslında
    o kadar da paradoks değil.
  • 3:15 - 3:18
    Teoride oy birliği anlaşmaları
    değişken ve bilinmeyenlere dair
  • 3:18 - 3:24
    çok düşük ihtimallerin
    olduğu durumlarda ideal olsa da
  • 3:24 - 3:25
    pratik uygulamada
  • 3:25 - 3:29
    kusursuz anlaşmanın yüksek oranda
    muhtemel olmadığı durumlarda başarılması
  • 3:29 - 3:34
    muhtemelen bu sistemi etkileyen
    gizli bir şeyin olduğu fikrini vermelidir.
  • 3:34 - 3:37
    Uyum ve konsensüs için
    çabalamıza rağmen,
  • 3:37 - 3:42
    pek çok durumda hata ve anlaşmazlık
    doğal olarak beklenmeli.
  • 3:42 - 3:45
    Kusuruz bir sonuç gerçek olamayacak kadar
    doğru görünüyorsa
  • 3:45 - 3:47
    muhtemelen öyledir.
Title:
Oy birliğiyle alınan kararlara güvenilmeli mi? - Derek Abbott
Speaker:
Derek Abbott
Description:

Dersin tamamı: http://ed.ted.com/lessons/should-you-trust-unanimous-decisions-derek-abbott

Suç mahallinden kaçarken göz ucuyla gördükleri bir banka soyguncusunu tespit etmesi istenen sıraya dizilmiş on tanık düşünün. Eğer altısı aynı kişiyi seçerse asıl suçlunun o olma şansı yüksektir ve eğer onu da aynı tercihi yaparsa gerçeğin su götürmez olduğunu düşünebilirsiniz. Derek Abbott oy birliği paradoksunu açıklıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:03

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.