1
00:00:06,713 --> 00:00:10,030
Suç mahallinden kaçarken 
göz ucuyla gördükleri

2
00:00:10,030 --> 00:00:15,631
bir banka soyguncusunu tespit etmesi
istenen sıraya dizilmiş on tanık düşünün.

3
00:00:15,631 --> 00:00:18,274
Eğer altısı aynı kişiyi seçerse

4
00:00:18,274 --> 00:00:21,204
asıl suçlunun o olma şansı yüksektir

5
00:00:21,204 --> 00:00:23,015
ve eğer onu da aynı tercihi yaparsa

6
00:00:23,015 --> 00:00:25,209
gerçeğin su götürmez
olduğunu düşünebilirsiniz

7
00:00:25,209 --> 00:00:27,255
ama yanılırsınız.

8
00:00:27,255 --> 00:00:29,728
Çoğumuza göre bu oldukça tuhaf.

9
00:00:29,728 --> 00:00:34,693
Ne de olsa toplumumuzun büyük kısmı
toplu oylara ve konsensüslere dayanıyor,

10
00:00:34,693 --> 00:00:35,693
gerek siyaset,

11
00:00:35,693 --> 00:00:36,693
gerek iş hayatı

12
00:00:36,693 --> 00:00:37,751
veya eğlence olsun.

13
00:00:37,751 --> 00:00:42,030
Yani daha çok konsensüsün
iyi bir şey olduğunu düşünmek doğal.

14
00:00:42,030 --> 00:00:44,863
Belli bir noktaya kadar da
aslında öyle.

15
00:00:44,863 --> 00:00:48,986
Ancak bazen siz toplu bir anlaşmaya
daha çok yaklaştıkça

16
00:00:48,986 --> 00:00:52,590
sonuç daha güvenilmez hâle gelir.

17
00:00:52,590 --> 00:00:56,032
Buna oy birliği paradoksu denir.

18
00:00:56,032 --> 00:00:58,347
Bu bariz paradoksu anlamadaki temel nokta

19
00:00:58,347 --> 00:01:01,894
söz konusu tartışma konusuna ilişkin

20
00:01:01,894 --> 00:01:05,783
tüm bilinmezlerin hesaba katılması.

21
00:01:05,783 --> 00:01:09,936
Örneğin tanıklardan bu sıradaki elmayı
tespit etmelerini istesek

22
00:01:09,936 --> 00:01:13,389
oy birliğiyle alınan karar bizi şaşırtmaz.

23
00:01:13,389 --> 00:01:17,500
Ancak bazı durumlarda doğal bir değişken
beklemek için nedenlerimiz olur,

24
00:01:17,500 --> 00:01:21,334
değişkenli dağılım da beklemeliyiz.

25
00:01:21,334 --> 00:01:23,460
Madeni bir parayı 
100 kez havaya attığınızda

26
00:01:23,460 --> 00:01:28,156
bunların yaklaşık yarısında
tura gelmesini beklersiniz.

27
00:01:28,156 --> 00:01:31,541
Aldığınız sonuçlar tamamen tura
çıkmaya başlarsa da

28
00:01:31,541 --> 00:01:34,177
bir şeylerin yanlış olduğundan 
şüphelenirsiniz,

29
00:01:34,177 --> 00:01:35,972
atışlarınızdan değil,

30
00:01:35,972 --> 00:01:39,001
madeni paranın kendisinden.

31
00:01:39,001 --> 00:01:43,806
Elbette şüpheli tesbiti
yazı tura atmak gibi rastgele değil

32
00:01:43,806 --> 00:01:48,339
ama elmaları muzlardan 
ayırmak kadar bariz de değil.

33
00:01:48,339 --> 00:01:54,203
Aslında 1994 yılına ait bir çalışma
tanıkların %48'ine kadarlık kısmının

34
00:01:54,203 --> 00:01:56,967
yanlış kişiyi seçme eğiliminde
olduğunu gösterdi,

35
00:01:56,967 --> 00:02:00,312
hatta seçimlerinde
ne kadar özgüvenli olsalar da.

36
00:02:00,312 --> 00:02:03,788
Kısa bir bakışa dair hafıza
güvenilir olmayabilir

37
00:02:03,788 --> 00:02:07,204
ve biz genellikle doğruluk oranımızı
olduğundan iyi sanırız.

38
00:02:07,204 --> 00:02:08,164
Bunları bilerek

39
00:02:08,164 --> 00:02:12,093
oy birliğiyle tespit yapmak
bizi daha az suçluluk

40
00:02:12,093 --> 00:02:14,705
ve daha fazla sistematik hata

41
00:02:14,705 --> 00:02:17,024
veya sıralamada önyargı hissi uyandırıyor.

42
00:02:17,024 --> 00:02:21,013
Sistematik hatalar sadece 
insan yargılaması sonucunda olmaz.

43
00:02:21,013 --> 00:02:23,364
1993'ten 2008'e kadar

44
00:02:23,364 --> 00:02:28,835
Avrupa boyunca pek çok suç mahallinde
aynı kadın DNA'sı bulundu,

45
00:02:28,835 --> 00:02:34,433
bulunamayan katil Yüzsüz Katil
olarak adlandırıldı.

46
00:02:34,433 --> 00:02:40,233
Ancak DNA kanıtı o kadar tutarlıydı ki
tam da bu yüzden hatalıydı.

47
00:02:40,233 --> 00:02:43,963
DNA örneklerini toplamada kullanılan
pamuklu fırçalara kaza eseri

48
00:02:43,963 --> 00:02:50,045
fırça fabrikasında çalışan bir kadının
DNA'sının bulaştığı ortaya çıktı.

49
00:02:50,045 --> 00:02:54,194
Diğer durumlarda ise sistematik hatalar
kasten yapılan dolandırmalar sonucu çıkar,

50
00:02:54,194 --> 00:02:59,218
tıpkı 2002 yılında Saddam Hüseyin
tarafından yapılan referandum gibi,

51
00:02:59,218 --> 00:03:06,368
bu oylamaya göre seçmenlerin tamamı
yedi yıllık yeni dönem için

52
00:03:06,368 --> 00:03:09,456
%100 oranında lehine oy vermişlerdi.

53
00:03:09,456 --> 00:03:10,839
Bu açıdan baktığınızda

54
00:03:10,839 --> 00:03:15,121
oy birliği paradoksu aslında
o kadar da paradoks değil.

55
00:03:15,121 --> 00:03:18,244
Teoride oy birliği anlaşmaları
değişken ve bilinmeyenlere dair

56
00:03:18,244 --> 00:03:23,588
çok düşük ihtimallerin
olduğu durumlarda ideal olsa da

57
00:03:23,588 --> 00:03:24,557
pratik uygulamada

58
00:03:24,557 --> 00:03:29,058
kusursuz anlaşmanın yüksek oranda
muhtemel olmadığı durumlarda başarılması

59
00:03:29,058 --> 00:03:34,180
muhtemelen bu sistemi etkileyen
gizli bir şeyin olduğu fikrini vermelidir.

60
00:03:34,180 --> 00:03:37,018
Uyum ve konsensüs için 
çabalamıza rağmen,

61
00:03:37,018 --> 00:03:41,969
pek çok durumda hata ve anlaşmazlık
doğal olarak beklenmeli.

62
00:03:41,969 --> 00:03:44,796
Kusuruz bir sonuç gerçek olamayacak kadar
doğru görünüyorsa

63
00:03:44,796 --> 00:03:46,623
muhtemelen öyledir.