WEBVTT

00:00:06.713 --> 00:00:10.030
Suç mahallinden kaçarken 
göz ucuyla gördükleri

00:00:10.030 --> 00:00:15.631
bir banka soyguncusunu tespit etmesi
istenen sıraya dizilmiş on tanık düşünün.

00:00:15.631 --> 00:00:18.274
Eğer altısı aynı kişiyi seçerse

00:00:18.274 --> 00:00:21.204
asıl suçlunun o olma şansı yüksektir

00:00:21.204 --> 00:00:23.015
ve eğer onu da aynı tercihi yaparsa

00:00:23.015 --> 00:00:25.209
gerçeğin su götürmez
olduğunu düşünebilirsiniz

00:00:25.209 --> 00:00:27.255
ama yanılırsınız.

00:00:27.255 --> 00:00:29.728
Çoğumuza göre bu oldukça tuhaf.

00:00:29.728 --> 00:00:34.693
Ne de olsa toplumumuzun büyük kısmı
toplu oylara ve konsensüslere dayanıyor,

00:00:34.693 --> 00:00:35.693
gerek siyaset,

00:00:35.693 --> 00:00:36.693
gerek iş hayatı

00:00:36.693 --> 00:00:37.751
veya eğlence olsun.

00:00:37.751 --> 00:00:42.030
Yani daha çok konsensüsün
iyi bir şey olduğunu düşünmek doğal.

00:00:42.030 --> 00:00:44.863
Belli bir noktaya kadar da
aslında öyle.

00:00:44.863 --> 00:00:48.986
Ancak bazen siz toplu bir anlaşmaya
daha çok yaklaştıkça

00:00:48.986 --> 00:00:52.590
sonuç daha güvenilmez hâle gelir.

00:00:52.590 --> 00:00:56.032
Buna oy birliği paradoksu denir.

00:00:56.032 --> 00:00:58.347
Bu bariz paradoksu anlamadaki temel nokta

00:00:58.347 --> 00:01:01.894
söz konusu tartışma konusuna ilişkin

00:01:01.894 --> 00:01:05.783
tüm bilinmezlerin hesaba katılması.

00:01:05.783 --> 00:01:09.936
Örneğin tanıklardan bu sıradaki elmayı
tespit etmelerini istesek

00:01:09.936 --> 00:01:13.389
oy birliğiyle alınan karar bizi şaşırtmaz.

00:01:13.389 --> 00:01:17.500
Ancak bazı durumlarda doğal bir değişken
beklemek için nedenlerimiz olur,

00:01:17.500 --> 00:01:21.334
değişkenli dağılım da beklemeliyiz.

00:01:21.334 --> 00:01:23.460
Madeni bir parayı 
100 kez havaya attığınızda

00:01:23.460 --> 00:01:28.156
bunların yaklaşık yarısında
tura gelmesini beklersiniz.

00:01:28.156 --> 00:01:31.541
Aldığınız sonuçlar tamamen tura
çıkmaya başlarsa da

00:01:31.541 --> 00:01:34.177
bir şeylerin yanlış olduğundan 
şüphelenirsiniz,

00:01:34.177 --> 00:01:35.972
atışlarınızdan değil,

00:01:35.972 --> 00:01:39.001
madeni paranın kendisinden.

00:01:39.001 --> 00:01:43.806
Elbette şüpheli tesbiti
yazı tura atmak gibi rastgele değil

00:01:43.806 --> 00:01:48.339
ama elmaları muzlardan 
ayırmak kadar bariz de değil.

00:01:48.339 --> 00:01:54.203
Aslında 1994 yılına ait bir çalışma
tanıkların %48'ine kadarlık kısmının

00:01:54.203 --> 00:01:56.967
yanlış kişiyi seçme eğiliminde
olduğunu gösterdi,

00:01:56.967 --> 00:02:00.312
hatta seçimlerinde
ne kadar özgüvenli olsalar da.

00:02:00.312 --> 00:02:03.788
Kısa bir bakışa dair hafıza
güvenilir olmayabilir

00:02:03.788 --> 00:02:07.204
ve biz genellikle doğruluk oranımızı
olduğundan iyi sanırız.

00:02:07.204 --> 00:02:08.164
Bunları bilerek

00:02:08.164 --> 00:02:12.093
oy birliğiyle tespit yapmak
bizi daha az suçluluk

00:02:12.093 --> 00:02:14.705
ve daha fazla sistematik hata

00:02:14.705 --> 00:02:17.024
veya sıralamada önyargı hissi uyandırıyor.

00:02:17.024 --> 00:02:21.013
Sistematik hatalar sadece 
insan yargılaması sonucunda olmaz.

00:02:21.013 --> 00:02:23.364
1993'ten 2008'e kadar

00:02:23.364 --> 00:02:28.835
Avrupa boyunca pek çok suç mahallinde
aynı kadın DNA'sı bulundu,

00:02:28.835 --> 00:02:34.433
bulunamayan katil Yüzsüz Katil
olarak adlandırıldı.

00:02:34.433 --> 00:02:40.233
Ancak DNA kanıtı o kadar tutarlıydı ki
tam da bu yüzden hatalıydı.

00:02:40.233 --> 00:02:43.963
DNA örneklerini toplamada kullanılan
pamuklu fırçalara kaza eseri

00:02:43.963 --> 00:02:50.045
fırça fabrikasında çalışan bir kadının
DNA'sının bulaştığı ortaya çıktı.

00:02:50.045 --> 00:02:54.194
Diğer durumlarda ise sistematik hatalar
kasten yapılan dolandırmalar sonucu çıkar,

00:02:54.194 --> 00:02:59.218
tıpkı 2002 yılında Saddam Hüseyin
tarafından yapılan referandum gibi,

00:02:59.218 --> 00:03:06.368
bu oylamaya göre seçmenlerin tamamı
yedi yıllık yeni dönem için

00:03:06.368 --> 00:03:09.456
%100 oranında lehine oy vermişlerdi.

00:03:09.456 --> 00:03:10.839
Bu açıdan baktığınızda

00:03:10.839 --> 00:03:15.121
oy birliği paradoksu aslında
o kadar da paradoks değil.

00:03:15.121 --> 00:03:18.244
Teoride oy birliği anlaşmaları
değişken ve bilinmeyenlere dair

00:03:18.244 --> 00:03:23.588
çok düşük ihtimallerin
olduğu durumlarda ideal olsa da

00:03:23.588 --> 00:03:24.557
pratik uygulamada

00:03:24.557 --> 00:03:29.058
kusursuz anlaşmanın yüksek oranda
muhtemel olmadığı durumlarda başarılması

00:03:29.058 --> 00:03:34.180
muhtemelen bu sistemi etkileyen
gizli bir şeyin olduğu fikrini vermelidir.

00:03:34.180 --> 00:03:37.018
Uyum ve konsensüs için 
çabalamıza rağmen,

00:03:37.018 --> 00:03:41.969
pek çok durumda hata ve anlaşmazlık
doğal olarak beklenmeli.

00:03:41.969 --> 00:03:44.796
Kusuruz bir sonuç gerçek olamayacak kadar
doğru görünüyorsa

00:03:44.796 --> 00:03:46.623
muhtemelen öyledir.