Sarah Parcak tại TED2016

Bài diễn văn của Sarah Parcak tại TED2016

Là một nhà khảo cổ học,

tôi hay được hỏi về

nghiên cứu yêu thích của mình.

Câu trả lời dễ dàng đó là:

chồng tôi, anh Greg.

(cười)

Chúng tôi gặp nhau ở Ai Cập

trong lần khai quật đầu tiên của tôi

Đó chính là bài học đầu tiên của tôi

trong việc tìm kiếm những điều

bất ngờ và tuyệt vời.

Thời điểm bắt đầu của sự hợp tác

trong lĩnh vực khảo cổ.

Nhiều năm sau, tôi cầu hôn anh ấy

trước bức tượng đôi của

hoàng tử Rahotep và công chúa Nofret

tại bảo tàng Cairo

từ 4,200 năm trước.

Tôi nghĩ rằng chính tôi là người

sẽ hỏi Greg sát cánh cùng tôi

suốt quãng đời còn lại,

vì vậy tôi nên hỏi anh ấy trước mặt hai vị

đã hứa ở bên nhau mãi mãi.

Những biểu tượng ấy tồn tại bởi

khi chúng tôi nhìn vào đó,

chúng tôi như nhìn chính bản thân trong gương vậy

Họ chính là lời nhắc nhở mạnh mẽ

rằng bản chất con người không hề thay đổi

Cảm xúc của nghiên cứu khảo cổ học

cũng mạnh mẽ như tình yêu vậy,

bởi lịch sử cổ đại là người phụ nữ

quyến rũ nhất mà ta có thể tưởng tượng.

Nhiều nhà khảo cổ đã cống hiến cuộc đời mình

để làm sáng tỏ những bí ẩn trong quá khứ

phải chịu dưới ánh mặt trời gay gắt

gió phương bắc

và rừng mưa nhiệt đới rậm rạp.

Nhiều cuộc tìm kiếm,

sự khám phá

tất cả sự sùng bái trước ngôi đền với niềm tin

rằng một phát hiện có thể thay đổi lịch sử

Lần đầu ở Ai Cập, tôi làm việc tại một nơi

ở phía bắc đồng bằng Ai Cập, Mendes,

từ 4,200 năm trước

trong một nghĩa trang.

Đây là bức ảnh của tôi

lúc ấy tôi rất vui sướng

Xung quanh khu khai quật là

những đồng lúa xanh mởn,

tôi phát hiện ra chiếc bình nguyên vẹn

Tôi lật nó lại và

phát hiện ra dấu vân tay

của người làm ra cái bình.

Trong khoảnh khắc ngắn

thời gian như ngừng trôi

Tôi không biết mình đang ở đâu.

Thời khắc đó tôi nhận ra

khi chúng tôi khai quật,

chúng tôi đào con người

chứ không phải vật.

Chưa bao giờ chúng ta hiện diện

khi ở giữa thời quá khứ lớn lao như vậy.

Tôi khó có thể nói bao lần tôi

đứng trước Kim Tự Tháp Giza

và tôi luôn không thể nói nên lời.

Tôi thấy tôi là người may mắn nhất thế giới.

Đó là công trình cho sự vĩ đại của nhân loại

và minh chứng cho mọi thứ đều có thể.

Nhiều người không công nhận điều ấy,

họ tin rằng người ngoài

hành tinh xây nên chúng.

Điều ấy thật lố bịch!

Chúng ta chỉ cần tới lại gần và

nhìn vào bàn tay được giấu của con người

trên những dấu khắc được để lại bởi những

công cụ đã tạo ra chúng.

Đại Kim Tự Tháp Giza được xây dựng

bởi một loại đá

với khoảng hai triệu khối đá,

cùng đó là hiệu quả quan liêu đáng kinh ngạc.

Không phải Kim Tự Tháp đứng vững

trước bài kiểm tra của thời gian

mà đó là sự khéo léo của con người.

Đó chính là sự vĩ đại của nhân loại.

Lịch sử có thể tái lại

nhưng chúng ta là duy nhất.

Tôi yêu công việc của mình

vì tôi được học rằng chúng ta không hề thay đổi.

Tôi nghe về trò đùa của mẹ chồng

ở Mesopotamia.

từ 3,500 năm trước.

(cười)

Tôi cũng nghe về những người hàng xóm

nguyền rủa lẫn nhau.

từ 4,600 năm trước ở Ai Cập.

Và câu chuyện yêu thích của tôi

có từ 3,300 năm trước tại Luxor.

Đó là câu khắc miêu tả về một cậu bé

trốn học để đi uống.

(cười)

Bọn trẻ ngày nay thật là..

(cười)

Tôi thấy một mô hình rất thú vị,

cùng những bức điêu khắc đáng kinh ngạc.

Ý tôi là, nó giống như selfie trên đá vậy.

Và nhận ra chúng ta luôn lắc đồ trang sức

Sau đó đăng lên tường,

rồi ám ảnh về những chú mèo.

(cười)

trong suốt hàng ngàn năm.

(cười)

(vỗ tay)

Những nhà khảo cổ học là những người

bảo tồn giá trị văn hóa

và là những phát ngôn viên.

cho hàng tỷ người và hàng ngàn các nền văn hóa

đã có từ trước.

Lợi ích khoa học, trí tưởng tượng và đức tin

là 3 thứ chúng ta dùng khi hồi sinh.

Năm ngoái,

các nhà khảo cổ đã có những phát hiện tuyệt vời

trong đó là người cổ đại mới ở Nam Phi,

các công cụ có từ 3.3 triệu năm trước,

đây là những công cụ cổ xưa nhất

từng được phát hiện

ở Kenya.

Và đây là những dụng cụ y tế được tìm thấy

trên con tàu Ngọc Trai Đen từ năm 1718.

Cái dụng cụ y tế các bạn đang thấy

từng được dùng để chữa bệnh giang mai.

Ối!!

(cười)

Ngoài ra,

còn vô vàn những khám phá quan trọng

do chính đồng nghiệp của tôi lập nên,

mà không làm cho các tiêu đề.

Tuy nhiên, tôi tin rằng cái quan trọng nhất

mà chúng tôi làm với tư cách là

các nhà khảo cổ học

chính là nhìn nhận người xưa đã tồn tại

xứng đáng được chúng ta học hỏi.

Liệu bạn có thể tưởng tưởng

thế giới hôm nay sẽ ra sao nếu chúng ta

nhìn nhận loài người theo cách này không?

Vì vậy, khi khai quật

chúng tôi có sự thách thức:

nó thường trông như thế này.

Bạn không thể nhìn thấy cái gì.

Vậy nơi nào nên bắt đầu chuyến khai quật?

Đây là một nơi ở miền nam Cairo.

Hãy nhìn vào đó.

Một lần nữa, bạn không nhìn được nhiều.

Cái bạn đang nhìn thấy

là ảnh từ vệ tinh WorldView - 3

tức độ phân giải hồng ngoại là 3 mét.

Đó có 10 inch.

Có nghĩa bạn có thể phóng to lên

từ 400 dặm trong vũ trụ.

và thấy khung cảnh của bạn

Làm sao tôi biết được điều ấy?

Bởi tôi là nhà khảo cổ học không gian.

Để tôi nhắc lại

Tôi là khảo cổ học không gian.

Điều ấy có nghĩa là:

(vỗ tay)

Cảm ơn!

Nó có nghĩa là tôi dùng ảnh của vệ tinh

và xử lí chúng bằng thuật toán An-go-rít.

tôi nhìn vào những sự khác nhau tinh vi

trước đèn quang phổ,

làm lộ ra những thứ được chôn dưới đất

và tôi có thể đào lên và lập địa đồ.

Với lại,

NASA có chương trình khảo cổ học không gian,

hóa ra nó cũng là một nghề.

(cười)

Nào, hãy nhìn lại lần nữa.

Chúng ta trở lại tại miền nam Cairo.

Bạn không thể thấy bất cứ cái gì.

Hãy chú ý vào hình chữ nhật màu đỏ.

Khi chúng tôi xử lí ảnh

nhờ thuật toán An-go-rít,

tôi nghĩ nó như bức quét vũ trụ CAT.

Đây là thứ các bạn nhìn thấy.

Thứ có hình dạng thẳng đó là mộ cổ

mà trước kìa chưa hề được biết đến

hay được khai quật.

Và các bạn chính là những người đầu tiên

thấy nó sau hàng ngàn năm.

(vỗ tay)

Tôi nghĩ chúng tôi làm trầy bề mặt vừa đủ

với mục đích để lại những thứ để khám phá.

Tại đồng bằng Ai Cập một mình,

chúng tôi khai quật được 1/1000 của 1%

trên tổng số những nơi ở Ai Cập.

Khi bạn thêm vào hàng ngàn nơi khác đó,

đội của tôi đã phát hiện ra

sự so sánh khập khiễng giữa

những thứ chúng tôi biết

với những gì chúng tôi khám phá được.

Khi bạn thấy công việc tuyệt vời

mà đồng nghiệp của tôi làm trên khắp thế giới

và những gì họ tìm thấy,

tôi tin rằng còn hàng triệu địa điểm

khảo cổ chưa được khám phá

cần được tìm ra.

Khám phá ra chúng sẽ không gì

ngoài việc mở ra tiềm năng của sự tồn tại.

Nhưng chúng tôi cũng có thách thức.

Trong năm qua,

chúng tôi đã thấy những tin tức đáng sợ

về sự phá hủy khủng khiếp đang xảy ra

với các địa điểm khảo cổ.

và sự bóc lột kinh hoàng bởi những người như ISIL.

ISIL đã phá hủy những ngôi đền ở Palmyra.

Ai đã quét sạch những ngôi đền?

Họ đã phá hủy lăng mộ Jonah.

Và chúng tôi đã thấy sự bóc lột hung hăng,

nó giống như miệng núi lửa mặt trăng vậy.

Biết rằng khát vọng của ISIL là diệt vong

cuộc sống hiện đại của con người,

đó cũng là sự bành trướng

để hủy diệt bản sắc văn hóa.

Vô số quân xâm lược đã làm điều tương tự

trong suốt lịch sử.

Chúng ta biết rằng ISIL có lợi nhuận

từ việc cướp bóc những địa điểm khảo cổ,

nhưng chúng ta không biết ra sao

Nghĩa là bất kì thứ được mua ở siêu thị

từ Trung Đông

có khả năng tài trợ cho khủng bố.

Khi một nơi bị cướp bóc,

nó như thể câu đố bị mất đi 90% mảnh vỡ

có những phần che khuất không còn nhận ra.

Đây hiển nhiên là hành vi trộm cắp

danh tính cổ xưa.

Chúng ta biết rằng có 2 loại cướp bóc:

cướp bóc có yếu tố hình sự như ISIL,

và một kiểu cướp bóc địa phương hơn

với sự tuyệt vọng vì của cải.

Chúng ta sẽ làm như vậy vì miếng ăn.

Tôi không đổ lỗi cho những tên trộm địa phương,

tôi đổ lỗi cho những người ở giữa

những kẻ buôn bán vô đạo đức

và thị trường nghệ thuật quốc tế

khai thác không rõ ràng, thậm chí phạm pháp.

Quy mô cướp bóc đang xảy ra

và nó đang tăng lên.

Nhưng hiện tại chúng ta không có cách nào

để ngăn cản nó.

Đây là sự khởi đầu để thay đổi.

Đội tôi và tôi vừa hoàn thành một nghiên cứu

việc đào mộ trái phép ở Ai Cập.

Chúng tôi nhìn vào dữ liệu mã nguồn mở

và lập bản đồ của toàn bộ khu vực

bị cướp mộ ở Ai Cập.

từ năm 2002 đến năm 2013.

Chúng tôi còn tìm thấy bằng chứng

của việc cướp mộ và nơi bị phá hủy

tại 267 địa điểm

và vẽ bản đồ của hơn 200,000 cạm bẫy.

Thật đáng kinh ngạc!!

Rồi khi đặt các mã lại với nhau,

bạn có thể thấy những

dấu vết của các cạm bẫy ở đây.

Và ở chỗ khác, việc trộm mộ bị tha hóa

từ năm 2009, 2011, 2012

cùng với hàng trăm cái bẫy.

Đặt các dữ liệu với nhau,

cái chúng tôi tìm được,

trái ngược với tư tưởng phổ biến

cướp mộ không bị xấu đi ở Ai Cập

vào năm 2011 sau cuộc nổi dậy Arab Spring.

mà vào năm 2009

sau sự suy thoái kinh tế toàn cầu.

Vì vậy, chúng tôi sử dụng dữ liệu lớn

để chỉ ra việc cướp bóc

là một vấn đề kinh tế.

Nếu chúng ta không làm gì để ngăn chặn nó,

tất cả địa điểm khảo cổ ở Ai Cập

sẽ bị ảnh hưởng bởi trộm cướp vào năm 2040

Vì vậy, chúng ta đang ở điểm cực hạn.

Chúng ta là một thế hệ có những công cụ

và công nghệ tiên tiến

để ngăn chặn việc cướp bóc

nhưng hành động của chúng ta

vẫn chưa đủ nhanh.

Đôi khi những nhà khảo cổ ngạc nhiên với

khả năng phục hồi của những địa điểm khảo cổ.

Tôi vừa trở lại từ một vùng đất,

nơi tôi hợp tác làm nhiệm vụ

với Bộ Cổ Vật tại Ai Cập

nơi đó tên là Lisht.

Nơi này có từ thời Trung Vương Triều

Ai Cập giữa năm 2,000 TCN và năm 1,750 TCN

Trung Vương Triều là thời kì phục hưng

của Ai Cập cổ đại.

Sau cuộc nội chiến khốc liệt

và sự thách thức của tự nhiên,

Ai Cập được phục hồi,

với sự hồi sinh của

nghệ thuật, kiến trúc và văn học.

Đây là khoảng thời gian yêu thích

khi học tại Ai Cập,

bởi nó dạy ta rất nhiều thứ

về việc tồn tại và phát triển

sau những thiên tai.

Bây giờ tại nơi này, chúng tôi đã vẽ

bản đồ của vô số cạm bẫy.

Lisht là địa điểm hoàng gia

nên phải có hàng ngàn người bị chôn ở đó

đã sống và làm việc tại lăng mộ Pharaoh.

Bạn có thể thấy trước và sau

có hàng chục hố bẫy tại đây.

Phía bắc Lisht.

Ở đây là phía nam Lisht, trước và sau.

Lần đầu chúng tôi tới nơi này,

chúng tôi thấy những ngôi mộ của quan lại

nhưng đã bị cướp.

Để tôi chỉ cho bạn những gì đã bị lấy cắp.

Hãy tưởng tượng 1m2 của 2m quan tài

đều có đồ trang sức, của cải

và bức tạc đáng kinh ngạc.

Nhân số lần lên đến hơn một ngàn.

Đó là những gì bị lấy đi

Khi chúng tôi bắt tay làm việc,

đồng giám đốc người Ai Cập

của tôi lại gần và nói:

"Chúng ta cần tìm hiểu ngôi mộ

đã bị tấn công bởi trộm cướp.

Nếu chúng ta không làm gì,

chúng sẽ quay trở lại."

Tất nhiên tôi đã đồng ý,

nhưng tôi không nghĩ

chúng tôi sẽ tìm được gì.

Tôi tin rằng bọn cướp đã lấy đi tất cả.

Cái chúng tôi tìm được là

sự nhẹ nhõm tuyệt vời nhất.

Hãy nhìn vào bức tranh này,

nó thật đáng kinh ngạc

Chúng tôi bắt đầu tìm những

tấm bia được khắc chạm,

thậm chí là tước vị của chủ mộ.

Ông ấy có chức vị như:

"tổng đốc của quân đội"

"tổng đốc của kho bạc"

Tôi bắt đầu hy vọng

có thể sẽ tìm được tên ông ấy.

Đối với người Ai Cập cổ,

cái tên tồn tại được mãi

là mục đích của họ.

Và rồi một ngày,

nó đã xuất hiện.

Đây là tên của ông: Intef.

Bạn có thể thấy nó được viết ở đây,

bằng chữ tượng hình cổ.

Làm việc cùng với đồng đội Ai Cập,

chúng tôi đã khôi phục tên

của một người từ 3,900 năm trước.

(vỗ tay)

Làm việc cùng đồng nghiệp người Ai Cập

chúng tôi đánh dấu mốc quan trọng này

Việc chúng tôi hợp tác với nhau

là điều đúng đắn.

Chúng tôi tìm thấy cánh cửa

cho người chết, hầu hết nguyên vẹn

Ở đó chúng tôi biết về Intef

và tấm bia của ông ấy.

Bạn còn có thể thấy ông ta ngồi đây

Tôi nhận ra rằng mọi thứ tôi

biết về địa điểm bị trộm mộ

đã bị chứng tỏ sai.

Hàng ngày chúng tôi làm việc

với 70 người Ai Cập tại nơi khảo cổ

như những đồng nghiệp và bạn bè

Trước sự thù hằn và ngó lơ

với những người Trung Đông,

từng giây phút như

cự tuyệt lại hòa bình vậy.

Khi bạn làm việc với người không giống bạn

hoặc nghĩ thích bạn, nói thích bạn

nhiệm vụ khám phá khảo cổ học của bạn

sẽ xóa đi những sự khác nhau.

Điều tôi học được hiện tại

là khảo cổ học không phải

về những gì bạn tìm được

mà những gì bạn chứng minh có thể.

Đôi khi bạn đi du lịch,

bạn tìm được người thân thất lạc

không phải người cùng máu mủ

mà người cùng lối vào

cuốn sách cuộc sống.

Đây là Omer Farrouk, anh trai tôi

Anh là một Gufti đến từ ngôi làng

phía bắc Luxor - Guft.

Gufti là một phần văn hóa lễ nghi

của Ai Cập học.

Họ giúp khai quật và làm việc

theo đoàn tổ chức.

Omer là giám đốc tác nghiệp (COO)

và giám đốc tài chính (CFO) của tôi

Tôi không thể làm gì nếu thiếu anh.

Nhiều năm về trước,

khi tôi chỉ là sinh viên vừa ra trường

và Omer là một Gufti trẻ

không nói được nhiều tiếng anh.

Chúng tôi đã học tập,

hoàn toàn tình cờ khi

chúng tôi sinh cùng năm,

cùng tháng

và cùng ngày, chỉ cách có 6 tiếng.

Sinh đôi đấy.

(cười)

Bị ngăn cách bởi đại dương,

nhưng luôn được kết nối với nhau

bởi Ai Cập cổ đại là mẹ chúng tôi.

Tôi biết chúng tôi sẽ luôn

sát cánh cùng nhau

không phải về trí tuệ

mà về phần tâm hồn mà khó

có thể giải thích được.

(Ả rập) Omer anh tôi

em sẽ luôn yêu anh

(Tiếng anh) Omer anh tôi

em sẽ luôn yêu anh.

Trước lần khai quật đầu tiên của tôi

tại Ai Cập,

cố vấn của tôi, vị giáo sư nổi tiếng

nghiên cứu về Ai Cập,

ông William Kelley Simpson

gọi tôi tới văn phòng ông,

đưa tôi tấm séc 2000 đô

rồi nói: "Nó sẽ trả kinh phí của em

hãy có cuộc phiêu lưu vẻ vang

vào mùa hè này,

sẽ có một ngày em làm điều ấy

cho người nào đó"

Vậy nên, giải thưởng TED mong ước

của tôi là một phần hòa vốn,

cộng với lãi suất.

(cười)

cho sự hào phóng và hảo tâm

của con người.

Tôi có một mong ước,

Tôi mong chúng ta sẽ tìm ra được

hàng triệu nơi khảo cổ

chưa được biết đến

trên khắp thế giới.

Bằng việc tạo ra một đội ngũ

thám hiểm của thế kỉ 21

chúng ta sẽ tìm ra và bảo vệ di sản

còn đó trên thế giới,

bao gồm những chứng cớ về sự hồi phục

và sự sáng tạo của nhân loại

(vỗ tay)

Xin cảm ơn!

(vỗ tay)

Làm sao chúng ta làm được điều ấy?

Chúng tôi đang gây dựng

cùng số tiền thưởng của TED

trên trực tuyến, crowdsource,

nền tảng khoa học công dân

cho phép bất kì ai trên thế giới

có thể khám phá ra

những địa điểm khảo cổ.

Trên thế giới chỉ có 200 nhà

khảo cổ không gian.

Ước muốn của tôi là kêu gọi mọi người

cùng nhau tìm và bảo vệ chúng.

Bạn chỉ cần đăng nhập, tạo cái tên

Tên này được sử dụng rồi nhé.

(cười)

Bạn sẽ nhận được hướng dẫn

và bắt tay làm việc

Trước hết tôi muốn nói,

dữ liệu GPS và bản đồ địa điểm

không được chia sẻ.

Chúng tôi muốn coi chúng như

dữ liệu bệnh nhân

và không tiết lộ vị trí của chúng

Bạn sẽ nhận bản thẻ: 20×20m và 30×30m

và sẽ tìm những đặc tính ở đó

Đội tôi và tôi đang có đợt xử lí

dữ liệu lớn từ vệ tinh

nhờ thuật toán An-go-rít

để bạn tìm kiếm

bạn sẽ làm khoa học rất tốt.

Bạn bắt đầu tìm kiếm.

Bạn thấy được gì? Ngôi đền?

Ngôi mộ? Hay kim tự tháp?

Bạn thấy nơi nào bị hư hại hay bị cướp?

Sau đó đánh dấu xem cái gì ở đó.

Bên cạnh là rất nhiều gợi ý

về cái chính xác bạn tìm được để giúp bạn

Những dữ liệu bạn thu về

sẽ được gửi lên cấp trên

và tạo ra hệ thống báo toàn cầu

để bảo vệ địa điểm khảo cổ.

Nhưng không chỉ dừng lại ở đó,

các nhà khảo cổ học sẽ cùng

người chia sẻ khám phá với bạn

đưa bạn tới nơi họ bắt đầu khai quật

bằng việc sử dùng Periscope, Google+

và mạng xã hội.

100 năm trước, khảo cổ học để làm giàu

50 năm trước,

nó vì nhân loại.

Giờ đây nó chủ yếu là lý thuyết.

Mục đích của chúng tôi là

dân chủ hóa quá trình

khám phá khảo cổ học

và cho phép mọi người cùng tham gia

94 năm trước,

Howard Carter tìm ra lăng mộ vua Tut

Ai sẽ là người nối tiếp ông?

Đó có thể là bạn.

Bằng cách tạo ra chương trình này

chúng ta sẽ tìm ra hàng triệu nơi ở

của hàng tỉ người

trước kia.

Nếu muốn tìm ra câu trả lời

của câu hỏi chúng ta là ai

và chúng ta từ đâu tới

thì câu trả lời không nằm trong

kim thự tháp hay cung điện

mà nó nằm ở chính thành phố

hay ngôi làng có từ trước.

Nếu muốn biết về quá khứ,

chúng ta phải đảo lộn kim tự tháp

Ý thức rằng lưu giữ quá khứ

có ý nghĩa rất lớn.

Tức chúng ta cũng xứng đáng được lưu giữ

Và câu chuyện vĩ đại nhất

từng được kể chính là

câu chuyện về hành trình của ta.

Nhưng nó sẽ chỉ viết được

khi chúng ta làm cùng nhau.

Hãy sát cánh cùng tôi.

Xin cảm ơn!

(vỗ tay)