Là một nhà khảo cổ học, tôi hay được hỏi về nghiên cứu yêu thích của mình. Câu trả lời dễ dàng đó là: chồng tôi, anh Greg. (cười) Chúng tôi gặp nhau ở Ai Cập trong lần khai quật đầu tiên của tôi Đó chính là bài học đầu tiên của tôi trong việc tìm kiếm những điều bất ngờ và tuyệt vời. Thời điểm bắt đầu của sự hợp tác trong lĩnh vực khảo cổ. Nhiều năm sau, tôi cầu hôn anh ấy trước bức tượng đôi của hoàng tử Rahotep và công chúa Nofret tại bảo tàng Cairo từ 4,200 năm trước. Tôi nghĩ rằng chính tôi là người sẽ hỏi Greg sát cánh cùng tôi suốt quãng đời còn lại, vì vậy tôi nên hỏi anh ấy trước mặt hai vị đã hứa ở bên nhau mãi mãi. Những biểu tượng ấy tồn tại bởi khi chúng tôi nhìn vào đó, chúng tôi như nhìn chính bản thân trong gương vậy Họ chính là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng bản chất con người không hề thay đổi Cảm xúc của nghiên cứu khảo cổ học cũng mạnh mẽ như tình yêu vậy, bởi lịch sử cổ đại là người phụ nữ quyến rũ nhất mà ta có thể tưởng tượng. Nhiều nhà khảo cổ đã cống hiến cuộc đời mình để làm sáng tỏ những bí ẩn trong quá khứ phải chịu dưới ánh mặt trời gay gắt gió phương bắc và rừng mưa nhiệt đới rậm rạp. Nhiều cuộc tìm kiếm, sự khám phá tất cả sự sùng bái trước ngôi đền với niềm tin rằng một phát hiện có thể thay đổi lịch sử Lần đầu ở Ai Cập, tôi làm việc tại một nơi ở phía bắc đồng bằng Ai Cập, Mendes, từ 4,200 năm trước trong một nghĩa trang. Đây là bức ảnh của tôi lúc ấy tôi rất vui sướng Xung quanh khu khai quật là những đồng lúa xanh mởn, tôi phát hiện ra chiếc bình nguyên vẹn Tôi lật nó lại và phát hiện ra dấu vân tay của người làm ra cái bình. Trong khoảnh khắc ngắn thời gian như ngừng trôi Tôi không biết mình đang ở đâu. Thời khắc đó tôi nhận ra khi chúng tôi khai quật, chúng tôi đào con người chứ không phải vật. Chưa bao giờ chúng ta hiện diện khi ở giữa thời quá khứ lớn lao như vậy. Tôi khó có thể nói bao lần tôi đứng trước Kim Tự Tháp Giza và tôi luôn không thể nói nên lời. Tôi thấy tôi là người may mắn nhất thế giới. Đó là công trình cho sự vĩ đại của nhân loại và minh chứng cho mọi thứ đều có thể. Nhiều người không công nhận điều ấy, họ tin rằng người ngoài hành tinh xây nên chúng. Điều ấy thật lố bịch! Chúng ta chỉ cần tới lại gần và nhìn vào bàn tay được giấu của con người trên những dấu khắc được để lại bởi những công cụ đã tạo ra chúng. Đại Kim Tự Tháp Giza được xây dựng bởi một loại đá với khoảng hai triệu khối đá, cùng đó là hiệu quả quan liêu đáng kinh ngạc. Không phải Kim Tự Tháp đứng vững trước bài kiểm tra của thời gian mà đó là sự khéo léo của con người. Đó chính là sự vĩ đại của nhân loại. Lịch sử có thể tái lại nhưng chúng ta là duy nhất. Tôi yêu công việc của mình vì tôi được học rằng chúng ta không hề thay đổi. Tôi nghe về trò đùa của mẹ chồng ở Mesopotamia. từ 3,500 năm trước. (cười) Tôi cũng nghe về những người hàng xóm nguyền rủa lẫn nhau. từ 4,600 năm trước ở Ai Cập. Và câu chuyện yêu thích của tôi có từ 3,300 năm trước tại Luxor. Đó là câu khắc miêu tả về một cậu bé trốn học để đi uống. (cười) Bọn trẻ ngày nay thật là.. (cười) Tôi thấy một mô hình rất thú vị, cùng những bức điêu khắc đáng kinh ngạc. Ý tôi là, nó giống như selfie trên đá vậy. Và nhận ra chúng ta luôn lắc đồ trang sức Sau đó đăng lên tường, rồi ám ảnh về những chú mèo. (cười) trong suốt hàng ngàn năm. (cười) (vỗ tay) Những nhà khảo cổ học là những người bảo tồn giá trị văn hóa và là những phát ngôn viên. cho hàng tỷ người và hàng ngàn các nền văn hóa đã có từ trước. Lợi ích khoa học, trí tưởng tượng và đức tin là 3 thứ chúng ta dùng khi hồi sinh. Năm ngoái, các nhà khảo cổ đã có những phát hiện tuyệt vời trong đó là người cổ đại mới ở Nam Phi, các công cụ có từ 3.3 triệu năm trước, đây là những công cụ cổ xưa nhất từng được phát hiện ở Kenya. Và đây là những dụng cụ y tế được tìm thấy trên con tàu Ngọc Trai Đen từ năm 1718. Cái dụng cụ y tế các bạn đang thấy từng được dùng để chữa bệnh giang mai. Ối!! (cười) Ngoài ra, còn vô vàn những khám phá quan trọng do chính đồng nghiệp của tôi lập nên, mà không làm cho các tiêu đề. Tuy nhiên, tôi tin rằng cái quan trọng nhất mà chúng tôi làm với tư cách là các nhà khảo cổ học chính là nhìn nhận người xưa đã tồn tại xứng đáng được chúng ta học hỏi. Liệu bạn có thể tưởng tưởng thế giới hôm nay sẽ ra sao nếu chúng ta nhìn nhận loài người theo cách này không? Vì vậy, khi khai quật chúng tôi có sự thách thức: nó thường trông như thế này. Bạn không thể nhìn thấy cái gì. Vậy nơi nào nên bắt đầu chuyến khai quật? Đây là một nơi ở miền nam Cairo. Hãy nhìn vào đó. Một lần nữa, bạn không nhìn được nhiều. Cái bạn đang nhìn thấy là ảnh từ vệ tinh WorldView - 3 tức độ phân giải hồng ngoại là 3 mét. Đó có 10 inch. Có nghĩa bạn có thể phóng to lên từ 400 dặm trong vũ trụ. và thấy khung cảnh của bạn Làm sao tôi biết được điều ấy? Bởi tôi là nhà khảo cổ học không gian. Để tôi nhắc lại Tôi là khảo cổ học không gian. Điều ấy có nghĩa là: (vỗ tay) Cảm ơn! Nó có nghĩa là tôi dùng ảnh của vệ tinh và xử lí chúng bằng thuật toán An-go-rít. tôi nhìn vào những sự khác nhau tinh vi trước đèn quang phổ, làm lộ ra những thứ được chôn dưới đất và tôi có thể đào lên và lập địa đồ. Với lại, NASA có chương trình khảo cổ học không gian, hóa ra nó cũng là một nghề. (cười) Nào, hãy nhìn lại lần nữa. Chúng ta trở lại tại miền nam Cairo. Bạn không thể thấy bất cứ cái gì. Hãy chú ý vào hình chữ nhật màu đỏ. Khi chúng tôi xử lí ảnh nhờ thuật toán An-go-rít, tôi nghĩ nó như bức quét vũ trụ CAT. Đây là thứ các bạn nhìn thấy. Thứ có hình dạng thẳng đó là mộ cổ mà trước kìa chưa hề được biết đến hay được khai quật. Và các bạn chính là những người đầu tiên thấy nó sau hàng ngàn năm. (vỗ tay) Tôi nghĩ chúng tôi làm trầy bề mặt vừa đủ với mục đích để lại những thứ để khám phá. Tại đồng bằng Ai Cập một mình, chúng tôi khai quật được 1/1000 của 1% trên tổng số những nơi ở Ai Cập. Khi bạn thêm vào hàng ngàn nơi khác đó, đội của tôi đã phát hiện ra sự so sánh khập khiễng giữa những thứ chúng tôi biết với những gì chúng tôi khám phá được. Khi bạn thấy công việc tuyệt vời mà đồng nghiệp của tôi làm trên khắp thế giới và những gì họ tìm thấy, tôi tin rằng còn hàng triệu địa điểm khảo cổ chưa được khám phá cần được tìm ra. Khám phá ra chúng sẽ không gì ngoài việc mở ra tiềm năng của sự tồn tại. Nhưng chúng tôi cũng có thách thức. Trong năm qua, chúng tôi đã thấy những tin tức đáng sợ về sự phá hủy khủng khiếp đang xảy ra với các địa điểm khảo cổ. và sự bóc lột kinh hoàng bởi những người như ISIL. ISIL đã phá hủy những ngôi đền ở Palmyra. Ai đã quét sạch những ngôi đền? Họ đã phá hủy lăng mộ Jonah. Và chúng tôi đã thấy sự bóc lột hung hăng, nó giống như miệng núi lửa mặt trăng vậy. Biết rằng khát vọng của ISIL là diệt vong cuộc sống hiện đại của con người, đó cũng là sự bành trướng để hủy diệt bản sắc văn hóa. Vô số quân xâm lược đã làm điều tương tự trong suốt lịch sử. Chúng ta biết rằng ISIL có lợi nhuận từ việc cướp bóc những địa điểm khảo cổ, nhưng chúng ta không biết ra sao Nghĩa là bất kì thứ được mua ở siêu thị từ Trung Đông có khả năng tài trợ cho khủng bố. Khi một nơi bị cướp bóc, nó như thể câu đố bị mất đi 90% mảnh vỡ có những phần che khuất không còn nhận ra. Đây hiển nhiên là hành vi trộm cắp danh tính cổ xưa. Chúng ta biết rằng có 2 loại cướp bóc: cướp bóc có yếu tố hình sự như ISIL, và một kiểu cướp bóc địa phương hơn với sự tuyệt vọng vì của cải. Chúng ta sẽ làm như vậy vì miếng ăn. Tôi không đổ lỗi cho những tên trộm địa phương, tôi đổ lỗi cho những người ở giữa những kẻ buôn bán vô đạo đức và thị trường nghệ thuật quốc tế khai thác không rõ ràng, thậm chí phạm pháp. Quy mô cướp bóc đang xảy ra và nó đang tăng lên. Nhưng hiện tại chúng ta không có cách nào để ngăn cản nó. Đây là sự khởi đầu để thay đổi. Đội tôi và tôi vừa hoàn thành một nghiên cứu việc đào mộ trái phép ở Ai Cập. Chúng tôi nhìn vào dữ liệu mã nguồn mở và lập bản đồ của toàn bộ khu vực bị cướp mộ ở Ai Cập. từ năm 2002 đến năm 2013. Chúng tôi còn tìm thấy bằng chứng của việc cướp mộ và nơi bị phá hủy tại 267 địa điểm và vẽ bản đồ của hơn 200,000 cạm bẫy. Thật đáng kinh ngạc!! Rồi khi đặt các mã lại với nhau, bạn có thể thấy những dấu vết của các cạm bẫy ở đây. Và ở chỗ khác, việc trộm mộ bị tha hóa từ năm 2009, 2011, 2012 cùng với hàng trăm cái bẫy. Đặt các dữ liệu với nhau, cái chúng tôi tìm được, trái ngược với tư tưởng phổ biến cướp mộ không bị xấu đi ở Ai Cập vào năm 2011 sau cuộc nổi dậy Arab Spring. mà vào năm 2009 sau sự suy thoái kinh tế toàn cầu. Vì vậy, chúng tôi sử dụng dữ liệu lớn để chỉ ra việc cướp bóc là một vấn đề kinh tế. Nếu chúng ta không làm gì để ngăn chặn nó, tất cả địa điểm khảo cổ ở Ai Cập sẽ bị ảnh hưởng bởi trộm cướp vào năm 2040 Vì vậy, chúng ta đang ở điểm cực hạn. Chúng ta là một thế hệ có những công cụ và công nghệ tiên tiến để ngăn chặn việc cướp bóc nhưng hành động của chúng ta vẫn chưa đủ nhanh. Đôi khi những nhà khảo cổ ngạc nhiên với khả năng phục hồi của những địa điểm khảo cổ. Tôi vừa trở lại từ một vùng đất, nơi tôi hợp tác làm nhiệm vụ với Bộ Cổ Vật tại Ai Cập nơi đó tên là Lisht. Nơi này có từ thời Trung Vương Triều Ai Cập giữa năm 2,000 TCN và năm 1,750 TCN Trung Vương Triều là thời kì phục hưng của Ai Cập cổ đại. Sau cuộc nội chiến khốc liệt và sự thách thức của tự nhiên, Ai Cập được phục hồi, với sự hồi sinh của nghệ thuật, kiến trúc và văn học. Đây là khoảng thời gian yêu thích khi học tại Ai Cập, bởi nó dạy ta rất nhiều thứ về việc tồn tại và phát triển sau những thiên tai. Bây giờ tại nơi này, chúng tôi đã vẽ bản đồ của vô số cạm bẫy. Lisht là địa điểm hoàng gia nên phải có hàng ngàn người bị chôn ở đó đã sống và làm việc tại lăng mộ Pharaoh. Bạn có thể thấy trước và sau có hàng chục hố bẫy tại đây. Phía bắc Lisht. Ở đây là phía nam Lisht, trước và sau. Lần đầu chúng tôi tới nơi này, chúng tôi thấy những ngôi mộ của quan lại nhưng đã bị cướp. Để tôi chỉ cho bạn những gì đã bị lấy cắp. Hãy tưởng tượng 1m2 của 2m quan tài đều có đồ trang sức, của cải và bức tạc đáng kinh ngạc. Nhân số lần lên đến hơn một ngàn. Đó là những gì bị lấy đi Khi chúng tôi bắt tay làm việc, đồng giám đốc người Ai Cập của tôi lại gần và nói: "Chúng ta cần tìm hiểu ngôi mộ đã bị tấn công bởi trộm cướp. Nếu chúng ta không làm gì, chúng sẽ quay trở lại." Tất nhiên tôi đã đồng ý, nhưng tôi không nghĩ chúng tôi sẽ tìm được gì. Tôi tin rằng bọn cướp đã lấy đi tất cả. Cái chúng tôi tìm được là sự nhẹ nhõm tuyệt vời nhất. Hãy nhìn vào bức tranh này, nó thật đáng kinh ngạc Chúng tôi bắt đầu tìm những tấm bia được khắc chạm, thậm chí là tước vị của chủ mộ. Ông ấy có chức vị như: "tổng đốc của quân đội" "tổng đốc của kho bạc" Tôi bắt đầu hy vọng có thể sẽ tìm được tên ông ấy. Đối với người Ai Cập cổ, cái tên tồn tại được mãi là mục đích của họ. Và rồi một ngày, nó đã xuất hiện. Đây là tên của ông: Intef. Bạn có thể thấy nó được viết ở đây, bằng chữ tượng hình cổ. Làm việc cùng với đồng đội Ai Cập, chúng tôi đã khôi phục tên của một người từ 3,900 năm trước. (vỗ tay) Làm việc cùng đồng nghiệp người Ai Cập chúng tôi đánh dấu mốc quan trọng này Việc chúng tôi hợp tác với nhau là điều đúng đắn. Chúng tôi tìm thấy cánh cửa cho người chết, hầu hết nguyên vẹn Ở đó chúng tôi biết về Intef và tấm bia của ông ấy. Bạn còn có thể thấy ông ta ngồi đây Tôi nhận ra rằng mọi thứ tôi biết về địa điểm bị trộm mộ đã bị chứng tỏ sai. Hàng ngày chúng tôi làm việc với 70 người Ai Cập tại nơi khảo cổ như những đồng nghiệp và bạn bè Trước sự thù hằn và ngó lơ với những người Trung Đông, từng giây phút như cự tuyệt lại hòa bình vậy. Khi bạn làm việc với người không giống bạn hoặc nghĩ thích bạn, nói thích bạn nhiệm vụ khám phá khảo cổ học của bạn sẽ xóa đi những sự khác nhau. Điều tôi học được hiện tại là khảo cổ học không phải về những gì bạn tìm được mà những gì bạn chứng minh có thể. Đôi khi bạn đi du lịch, bạn tìm được người thân thất lạc không phải người cùng máu mủ mà người cùng lối vào cuốn sách cuộc sống. Đây là Omer Farrouk, anh trai tôi Anh là một Gufti đến từ ngôi làng phía bắc Luxor - Guft. Gufti là một phần văn hóa lễ nghi của Ai Cập học. Họ giúp khai quật và làm việc theo đoàn tổ chức. Omer là giám đốc tác nghiệp (COO) và giám đốc tài chính (CFO) của tôi Tôi không thể làm gì nếu thiếu anh. Nhiều năm về trước, khi tôi chỉ là sinh viên vừa ra trường và Omer là một Gufti trẻ không nói được nhiều tiếng anh. Chúng tôi đã học tập, hoàn toàn tình cờ khi chúng tôi sinh cùng năm, cùng tháng và cùng ngày, chỉ cách có 6 tiếng. Sinh đôi đấy. (cười) Bị ngăn cách bởi đại dương, nhưng luôn được kết nối với nhau bởi Ai Cập cổ đại là mẹ chúng tôi. Tôi biết chúng tôi sẽ luôn sát cánh cùng nhau không phải về trí tuệ mà về phần tâm hồn mà khó có thể giải thích được. (Ả rập) Omer anh tôi em sẽ luôn yêu anh (Tiếng anh) Omer anh tôi em sẽ luôn yêu anh. Trước lần khai quật đầu tiên của tôi tại Ai Cập, cố vấn của tôi, vị giáo sư nổi tiếng nghiên cứu về Ai Cập, ông William Kelley Simpson gọi tôi tới văn phòng ông, đưa tôi tấm séc 2000 đô rồi nói: "Nó sẽ trả kinh phí của em hãy có cuộc phiêu lưu vẻ vang vào mùa hè này, sẽ có một ngày em làm điều ấy cho người nào đó" Vậy nên, giải thưởng TED mong ước của tôi là một phần hòa vốn, cộng với lãi suất. (cười) cho sự hào phóng và hảo tâm của con người. Tôi có một mong ước, Tôi mong chúng ta sẽ tìm ra được hàng triệu nơi khảo cổ chưa được biết đến trên khắp thế giới. Bằng việc tạo ra một đội ngũ thám hiểm của thế kỉ 21 chúng ta sẽ tìm ra và bảo vệ di sản còn đó trên thế giới, bao gồm những chứng cớ về sự hồi phục và sự sáng tạo của nhân loại (vỗ tay) Xin cảm ơn! (vỗ tay) Làm sao chúng ta làm được điều ấy? Chúng tôi đang gây dựng cùng số tiền thưởng của TED trên trực tuyến, crowdsource, nền tảng khoa học công dân cho phép bất kì ai trên thế giới có thể khám phá ra những địa điểm khảo cổ. Trên thế giới chỉ có 200 nhà khảo cổ không gian. Ước muốn của tôi là kêu gọi mọi người cùng nhau tìm và bảo vệ chúng. Bạn chỉ cần đăng nhập, tạo cái tên Tên này được sử dụng rồi nhé. (cười) Bạn sẽ nhận được hướng dẫn và bắt tay làm việc Trước hết tôi muốn nói, dữ liệu GPS và bản đồ địa điểm không được chia sẻ. Chúng tôi muốn coi chúng như dữ liệu bệnh nhân và không tiết lộ vị trí của chúng Bạn sẽ nhận bản thẻ: 20×20m và 30×30m và sẽ tìm những đặc tính ở đó Đội tôi và tôi đang có đợt xử lí dữ liệu lớn từ vệ tinh nhờ thuật toán An-go-rít để bạn tìm kiếm bạn sẽ làm khoa học rất tốt. Bạn bắt đầu tìm kiếm. Bạn thấy được gì? Ngôi đền? Ngôi mộ? Hay kim tự tháp? Bạn thấy nơi nào bị hư hại hay bị cướp? Sau đó đánh dấu xem cái gì ở đó. Bên cạnh là rất nhiều gợi ý về cái chính xác bạn tìm được để giúp bạn Những dữ liệu bạn thu về sẽ được gửi lên cấp trên và tạo ra hệ thống báo toàn cầu để bảo vệ địa điểm khảo cổ. Nhưng không chỉ dừng lại ở đó, các nhà khảo cổ học sẽ cùng người chia sẻ khám phá với bạn đưa bạn tới nơi họ bắt đầu khai quật bằng việc sử dùng Periscope, Google+ và mạng xã hội. 100 năm trước, khảo cổ học để làm giàu 50 năm trước, nó vì nhân loại. Giờ đây nó chủ yếu là lý thuyết. Mục đích của chúng tôi là dân chủ hóa quá trình khám phá khảo cổ học và cho phép mọi người cùng tham gia 94 năm trước, Howard Carter tìm ra lăng mộ vua Tut Ai sẽ là người nối tiếp ông? Đó có thể là bạn. Bằng cách tạo ra chương trình này chúng ta sẽ tìm ra hàng triệu nơi ở của hàng tỉ người trước kia. Nếu muốn tìm ra câu trả lời của câu hỏi chúng ta là ai và chúng ta từ đâu tới thì câu trả lời không nằm trong kim thự tháp hay cung điện mà nó nằm ở chính thành phố hay ngôi làng có từ trước. Nếu muốn biết về quá khứ, chúng ta phải đảo lộn kim tự tháp Ý thức rằng lưu giữ quá khứ có ý nghĩa rất lớn. Tức chúng ta cũng xứng đáng được lưu giữ Và câu chuyện vĩ đại nhất từng được kể chính là câu chuyện về hành trình của ta. Nhưng nó sẽ chỉ viết được khi chúng ta làm cùng nhau. Hãy sát cánh cùng tôi. Xin cảm ơn! (vỗ tay)