1
00:00:01,059 --> 00:00:02,139
Là một nhà khảo cổ học,

2
00:00:02,139 --> 00:00:03,580
tôi hay được hỏi về

3
00:00:03,580 --> 00:00:06,580
nghiên cứu yêu thích của mình.

4
00:00:06,601 --> 00:00:07,786
Câu trả lời dễ dàng đó là:

5
00:00:08,829 --> 00:00:10,363
chồng tôi, anh Greg.

6
00:00:10,387 --> 00:00:11,758
(cười)

7
00:00:11,782 --> 00:00:12,571
Chúng tôi gặp nhau ở Ai Cập

8
00:00:12,571 --> 00:00:13,360
trong lần khai quật đầu tiên của tôi

9
00:00:14,149 --> 00:00:15,790
Đó chính là bài học đầu tiên của tôi

10
00:00:15,699 --> 00:00:16,320
trong việc tìm kiếm những điều

11
00:00:16,941 --> 00:00:19,941
bất ngờ và tuyệt vời.

12
00:00:19,941 --> 00:00:21,442
Thời điểm bắt đầu của sự hợp tác

13
00:00:21,442 --> 00:00:24,442
trong lĩnh vực khảo cổ.

14
00:00:24,442 --> 00:00:26,609
Nhiều năm sau, tôi cầu hôn anh ấy

15
00:00:26,609 --> 00:00:29,609
trước bức tượng đôi của

16
00:00:29,609 --> 00:00:32,770
hoàng tử Rahotep và công chúa Nofret

17
00:00:32,794 --> 00:00:34,035
tại bảo tàng Cairo

18
00:00:34,059 --> 00:00:36,154
từ 4,200 năm trước.

19
00:00:36,615 --> 00:00:38,583
Tôi nghĩ rằng chính tôi là người

20
00:00:38,583 --> 00:00:39,663
sẽ hỏi Greg sát cánh cùng tôi

21
00:00:39,663 --> 00:00:41,663
suốt quãng đời còn lại,

22
00:00:41,663 --> 00:00:44,440
vì vậy tôi nên hỏi anh ấy trước mặt hai vị

23
00:00:44,464 --> 00:00:47,545
đã hứa ở bên nhau mãi mãi.

24
00:00:49,182 --> 00:00:50,182
Những biểu tượng ấy tồn tại bởi

25
00:00:50,182 --> 00:00:52,082
khi chúng tôi nhìn vào đó,

26
00:00:52,082 --> 00:00:53,523
chúng tôi như nhìn chính bản thân trong gương vậy

27
00:00:53,960 --> 00:00:55,978
Họ chính là lời nhắc nhở mạnh mẽ

28
00:00:56,002 --> 00:00:58,811
rằng bản chất con người không hề thay đổi

29
00:00:59,807 --> 00:01:02,211
Cảm xúc của nghiên cứu khảo cổ học

30
00:01:02,211 --> 00:01:05,211
cũng mạnh mẽ như tình yêu vậy,

31
00:01:05,211 --> 00:01:08,116
bởi lịch sử cổ đại là người phụ nữ

32
00:01:08,116 --> 00:01:11,116
quyến rũ nhất mà ta có thể tưởng tượng.

33
00:01:11,116 --> 00:01:13,419
Nhiều nhà khảo cổ đã cống hiến cuộc đời mình

34
00:01:13,443 --> 00:01:15,872
để làm sáng tỏ những bí ẩn trong quá khứ

35
00:01:15,896 --> 00:01:17,552
phải chịu dưới ánh mặt trời gay gắt

36
00:01:18,585 --> 00:01:20,039
gió phương bắc

37
00:01:20,550 --> 00:01:22,428
và rừng mưa nhiệt đới rậm rạp.

38
00:01:23,518 --> 00:01:24,996
Nhiều cuộc tìm kiếm,

39
00:01:25,020 --> 00:01:26,171
sự khám phá

40
00:01:26,195 --> 00:01:29,013
tất cả sự sùng bái trước ngôi đền với niềm tin

41
00:01:29,037 --> 00:01:31,857
rằng một phát hiện có thể thay đổi lịch sử

42
00:01:33,620 --> 00:01:36,125
Lần đầu ở Ai Cập, tôi làm việc tại một nơi






43
00:01:36,149 --> 00:01:38,813
ở phía bắc đồng bằng Ai Cập, Mendes,

44
00:01:38,813 --> 00:01:41,813
từ 4,200 năm trước

45
00:01:41,813 --> 00:01:42,964
trong một nghĩa trang.

46
00:01:42,988 --> 00:01:44,188
Đây là bức ảnh của tôi

47
00:01:44,212 --> 00:01:45,413
lúc ấy tôi rất vui sướng

48
00:01:45,888 --> 00:01:46,925
Xung quanh khu khai quật là

49
00:01:46,925 --> 00:01:49,925
những đồng lúa xanh mởn,

50
00:01:49,925 --> 00:01:52,413
tôi phát hiện ra chiếc bình nguyên vẹn

51
00:01:53,772 --> 00:01:55,398
Tôi lật nó lại và

52
00:01:55,422 --> 00:01:57,734
phát hiện ra dấu vân tay

53
00:01:57,734 --> 00:02:00,734
của người làm ra cái bình.

54
00:02:00,734 --> 00:02:01,734
Trong khoảnh khắc ngắn

55
00:02:01,734 --> 00:02:04,068
thời gian như ngừng trôi

56
00:02:04,068 --> 00:02:05,414
Tôi không biết mình đang ở đâu.

57
00:02:05,955 --> 00:02:08,912
Thời khắc đó tôi nhận ra

58
00:02:08,936 --> 00:02:10,314
khi chúng tôi khai quật,

59
00:02:10,338 --> 00:02:11,995
chúng tôi đào con người

60
00:02:12,019 --> 00:02:13,230
chứ không phải vật.

61
00:02:14,664 --> 00:02:17,513
Chưa bao giờ chúng ta hiện diện

62
00:02:17,513 --> 00:02:20,513
khi ở giữa thời quá khứ lớn lao như vậy.

63
00:02:20,513 --> 00:02:22,355
Tôi khó có thể nói bao lần tôi

64
00:02:22,355 --> 00:02:25,355
đứng trước Kim Tự Tháp Giza

65
00:02:25,355 --> 00:02:27,620
và tôi luôn không thể nói nên lời.

66
00:02:27,644 --> 00:02:30,621
Tôi thấy tôi là người may mắn nhất thế giới.

67
00:02:31,975 --> 00:02:34,857
Đó là công trình cho sự vĩ đại của nhân loại

68
00:02:34,857 --> 00:02:37,857
và minh chứng cho mọi thứ đều có thể.

69
00:02:37,857 --> 00:02:40,826
Nhiều người không công nhận điều ấy,

70
00:02:40,850 --> 00:02:41,850
họ tin rằng người ngoài

71
00:02:41,850 --> 00:02:43,250
hành tinh xây nên chúng.

72
00:02:43,250 --> 00:02:44,250
Điều ấy thật lố bịch!

73
00:02:45,252 --> 00:02:48,576
Chúng ta chỉ cần tới lại gần và

74
00:02:48,600 --> 00:02:51,072
nhìn vào bàn tay được giấu của con người

75
00:02:51,096 --> 00:02:53,204
trên những dấu khắc được để lại bởi những

76
00:02:53,204 --> 00:02:56,204
công cụ đã tạo ra chúng.

77
00:02:56,204 --> 00:02:57,204
Đại Kim Tự Tháp Giza được xây dựng

78
00:02:57,204 --> 00:02:59,980
bởi một loại đá

79
00:02:59,980 --> 00:03:00,646
với khoảng hai triệu khối đá,

80
00:03:03,624 --> 00:03:06,624
cùng đó là hiệu quả quan liêu đáng kinh ngạc.

81
00:03:07,304 --> 00:03:08,304
Không phải Kim Tự Tháp đứng vững

82
00:03:08,304 --> 00:03:10,293
trước bài kiểm tra của thời gian

83
00:03:10,293 --> 00:03:12,055
mà đó là sự khéo léo của con người.

84
00:03:12,556 --> 00:03:16,462
Đó chính là sự vĩ đại của nhân loại.

85
00:03:17,523 --> 00:03:20,049
Lịch sử có thể tái lại

86
00:03:20,757 --> 00:03:22,912
nhưng chúng ta là duy nhất.

87
00:03:23,768 --> 00:03:25,344
Tôi yêu công việc của mình

88
00:03:25,368 --> 00:03:28,033
vì tôi được học rằng chúng ta không hề thay đổi.

89
00:03:29,486 --> 00:03:30,694
Tôi nghe về trò đùa của mẹ chồng

90
00:03:30,694 --> 00:03:33,694
ở Mesopotamia.

91
00:03:33,694 --> 00:03:35,246
từ 3,500 năm trước.

92
00:03:35,270 --> 00:03:36,801
(cười)

93
00:03:37,975 --> 00:03:38,975
Tôi cũng nghe về những người hàng xóm

94
00:03:38,975 --> 00:03:41,403
nguyền rủa lẫn nhau.

95
00:03:41,403 --> 00:03:43,901
từ 4,600 năm trước ở Ai Cập.

96
00:03:43,925 --> 00:03:45,552
Và câu chuyện yêu thích của tôi

97
00:03:45,552 --> 00:03:48,552
có từ 3,300 năm trước tại Luxor.

98
00:03:48,552 --> 00:03:51,084
Đó là câu khắc miêu tả về một cậu bé

99
00:03:51,084 --> 00:03:54,084
trốn học để đi uống.

100
00:03:54,084 --> 00:03:56,054
(cười)

101
00:03:56,078 --> 00:03:58,046
Bọn trẻ ngày nay thật là..

102
00:03:58,070 --> 00:03:59,394
(cười)

103
00:03:59,882 --> 00:04:03,242
Tôi thấy một mô hình rất thú vị,

104
00:04:04,044 --> 00:04:06,174
cùng những bức điêu khắc đáng kinh ngạc.

105
00:04:06,198 --> 00:04:09,041
Ý tôi là, nó giống như selfie trên đá vậy.

106
00:04:09,065 --> 00:04:12,022
Và nhận ra chúng ta luôn lắc đồ trang sức

107
00:04:13,217 --> 00:04:16,187
Sau đó đăng lên tường,

108
00:04:16,211 --> 00:04:18,290
rồi ám ảnh về những chú mèo.

109
00:04:18,314 --> 00:04:19,321
(cười)

110
00:04:19,345 --> 00:04:20,858
trong suốt hàng ngàn năm.

111
00:04:20,882 --> 00:04:21,889
(cười)

112
00:04:21,913 --> 00:04:24,249
(vỗ tay)

113
00:04:26,786 --> 00:04:27,786
Những nhà khảo cổ học là những người

114
00:04:27,786 --> 00:04:30,160
bảo tồn giá trị văn hóa

115
00:04:30,160 --> 00:04:31,801
và là những phát ngôn viên.

116
00:04:31,825 --> 00:04:35,157
cho hàng tỷ người và hàng ngàn các nền văn hóa

117
00:04:35,181 --> 00:04:36,515
đã có từ trước.

118
00:04:37,136 --> 00:04:40,231
Lợi ích khoa học, trí tưởng tượng và đức tin

119
00:04:40,255 --> 00:04:43,695
là 3 thứ chúng ta dùng khi hồi sinh.

120
00:04:44,993 --> 00:04:46,164
Năm ngoái,

121
00:04:46,188 --> 00:04:49,364
các nhà khảo cổ đã có những phát hiện tuyệt vời

122
00:04:50,194 --> 00:04:52,516
trong đó là người cổ đại mới ở Nam Phi,

123
00:04:53,560 --> 00:04:56,578
các công cụ có từ 3.3 triệu năm trước,

124
00:04:56,602 --> 00:04:57,602
đây là những công cụ cổ xưa nhất

125
00:04:57,602 --> 00:04:58,862
từng được phát hiện

126
00:04:58,862 --> 00:05:00,210
ở Kenya.

127
00:05:00,234 --> 00:05:03,878
Và đây là những dụng cụ y tế được tìm thấy

128
00:05:03,902 --> 00:05:06,720
trên con tàu Ngọc Trai Đen từ năm 1718.

129
00:05:07,145 --> 00:05:10,419
Cái dụng cụ y tế các bạn đang thấy

130
00:05:10,419 --> 00:05:13,419
từng được dùng để chữa bệnh giang mai.

131
00:05:13,419 --> 00:05:14,639
Ối!!

132
00:05:14,663 --> 00:05:16,023
(cười)

133
00:05:16,047 --> 00:05:17,391
Ngoài ra,

134
00:05:17,415 --> 00:05:20,858
còn vô vàn những khám phá quan trọng

135
00:05:20,882 --> 00:05:22,354
do chính đồng nghiệp của tôi lập nên,

136
00:05:22,378 --> 00:05:23,828
mà không làm cho các tiêu đề.

137
00:05:24,724 --> 00:05:27,922
Tuy nhiên, tôi tin rằng cái quan trọng nhất

138
00:05:27,922 --> 00:05:28,922
mà chúng tôi làm với tư cách là

139
00:05:28,922 --> 00:05:30,922
các nhà khảo cổ học

140
00:05:30,922 --> 00:05:34,613
chính là nhìn nhận người xưa đã tồn tại

141
00:05:34,637 --> 00:05:36,511
xứng đáng được chúng ta học hỏi.

142
00:05:37,773 --> 00:05:38,773
Liệu bạn có thể tưởng tưởng

143
00:05:38,773 --> 00:05:41,359
thế giới hôm nay sẽ ra sao nếu chúng ta

144
00:05:41,359 --> 00:05:44,601
nhìn nhận loài người theo cách này không?

145
00:05:46,720 --> 00:05:47,813
Vì vậy, khi khai quật

146
00:05:47,813 --> 00:05:50,813
chúng tôi có sự thách thức:

147
00:05:50,813 --> 00:05:52,552
nó thường trông như thế này.

148
00:05:52,576 --> 00:05:54,410
Bạn không thể nhìn thấy cái gì.

149
00:05:54,434 --> 00:05:56,183
Vậy nơi nào nên bắt đầu chuyến khai quật?

150
00:05:56,207 --> 00:05:57,918
Đây là một nơi ở miền nam Cairo.

151
00:05:57,942 --> 00:05:59,675
Hãy nhìn vào đó.

152
00:06:00,589 --> 00:06:02,527
Một lần nữa, bạn không nhìn được nhiều.

153
00:06:02,551 --> 00:06:03,551
Cái bạn đang nhìn thấy

154
00:06:03,551 --> 00:06:06,362
là ảnh từ vệ tinh WorldView - 3

155
00:06:06,362 --> 00:06:09,421
tức độ phân giải hồng ngoại là 3 mét.

156
00:06:09,445 --> 00:06:10,823
Đó có 10 inch.

157
00:06:10,847 --> 00:06:12,145
Có nghĩa bạn có thể phóng to lên

158
00:06:12,145 --> 00:06:15,145
từ 400 dặm trong vũ trụ.

159
00:06:15,145 --> 00:06:16,582
và thấy khung cảnh của bạn

160
00:06:17,631 --> 00:06:19,007
Làm sao tôi biết được điều ấy?

161
00:06:19,864 --> 00:06:22,988
Bởi tôi là nhà khảo cổ học không gian.

162
00:06:24,206 --> 00:06:25,571
Để tôi nhắc lại

163
00:06:26,043 --> 00:06:28,812
Tôi là khảo cổ học không gian.

164
00:06:28,836 --> 00:06:29,988
Điều ấy có nghĩa là:

165
00:06:30,012 --> 00:06:31,258
(vỗ tay)

166
00:06:31,282 --> 00:06:32,568
Cảm ơn!

167
00:06:32,956 --> 00:06:34,451
Nó có nghĩa là tôi dùng ảnh của vệ tinh

168
00:06:34,451 --> 00:06:37,451
và xử lí chúng bằng thuật toán An-go-rít.

169
00:06:37,451 --> 00:06:38,451
tôi nhìn vào những sự khác nhau tinh vi

170
00:06:38,451 --> 00:06:40,111
trước đèn quang phổ,

171
00:06:40,111 --> 00:06:42,425
làm lộ ra những thứ được chôn dưới đất

172
00:06:42,449 --> 00:06:44,918
và tôi có thể đào lên và lập địa đồ.

173
00:06:45,497 --> 00:06:46,657
Với lại,

174
00:06:46,681 --> 00:06:49,258
NASA có chương trình khảo cổ học không gian,

175
00:06:49,282 --> 00:06:50,768
hóa ra nó cũng là một nghề.

176
00:06:50,792 --> 00:06:51,942
(cười)

177
00:06:52,551 --> 00:06:54,015
Nào, hãy nhìn lại lần nữa.

178
00:06:54,039 --> 00:06:56,124
Chúng ta trở lại tại miền nam Cairo.

179
00:06:56,148 --> 00:06:57,831
Bạn không thể thấy bất cứ cái gì.

180
00:06:57,855 --> 00:07:01,233
Hãy chú ý vào hình chữ nhật màu đỏ.

181
00:07:01,257 --> 00:07:02,257
Khi chúng tôi xử lí ảnh

182
00:07:02,257 --> 00:07:03,908
nhờ thuật toán An-go-rít,

183
00:07:03,908 --> 00:07:06,313
tôi nghĩ nó như bức quét vũ trụ CAT.

184
00:07:07,451 --> 00:07:09,485
Đây là thứ các bạn nhìn thấy.

185
00:07:10,074 --> 00:07:13,783
Thứ có hình dạng thẳng đó là mộ cổ

186
00:07:13,807 --> 00:07:14,807
mà trước kìa chưa hề được biết đến

187
00:07:14,807 --> 00:07:16,432
hay được khai quật.

188
00:07:16,432 --> 00:07:18,842
Và các bạn chính là những người đầu tiên

189
00:07:18,842 --> 00:07:21,842
thấy nó sau hàng ngàn năm.

190
00:07:21,842 --> 00:07:27,299
(vỗ tay)

191
00:07:27,323 --> 00:07:30,150
Tôi nghĩ chúng tôi làm trầy bề mặt vừa đủ

192
00:07:30,174 --> 00:07:32,254
với mục đích để lại những thứ để khám phá.

193
00:07:33,098 --> 00:07:35,096
Tại đồng bằng Ai Cập một mình,

194
00:07:35,120 --> 00:07:38,938
chúng tôi khai quật được 1/1000 của 1%

195
00:07:38,962 --> 00:07:41,675
trên tổng số những nơi ở Ai Cập.

196
00:07:42,316 --> 00:07:44,654
Khi bạn thêm vào hàng ngàn nơi khác đó,

197
00:07:44,678 --> 00:07:46,710
đội của tôi đã phát hiện ra

198
00:07:46,734 --> 00:07:47,734
sự so sánh khập khiễng giữa

199
00:07:47,734 --> 00:07:50,513
những thứ chúng tôi biết

200
00:07:50,513 --> 00:07:52,411
với những gì chúng tôi khám phá được.

201
00:07:53,118 --> 00:07:54,921
Khi bạn thấy công việc tuyệt vời

202
00:07:54,945 --> 00:07:57,366
mà đồng nghiệp của tôi làm trên khắp thế giới

203
00:07:57,390 --> 00:07:59,197
và những gì họ tìm thấy,

204
00:07:59,221 --> 00:08:01,843
tôi tin rằng còn hàng triệu địa điểm

205
00:08:01,843 --> 00:08:04,843
khảo cổ chưa được khám phá

206
00:08:04,843 --> 00:08:06,003
cần được tìm ra.

207
00:08:06,574 --> 00:08:09,189
Khám phá ra chúng sẽ không gì

208
00:08:09,213 --> 00:08:12,927
ngoài việc mở ra tiềm năng của sự tồn tại.

209
00:08:14,414 --> 00:08:16,729
Nhưng chúng tôi cũng có thách thức.

210
00:08:17,323 --> 00:08:18,910
Trong năm qua,

211
00:08:18,934 --> 00:08:21,558
chúng tôi đã thấy những tin tức đáng sợ

212
00:08:21,582 --> 00:08:22,928
về sự phá hủy khủng khiếp đang xảy ra

213
00:08:22,928 --> 00:08:25,928
với các địa điểm khảo cổ.

214
00:08:25,928 --> 00:08:28,733
và sự bóc lột kinh hoàng bởi những người như ISIL.

215
00:08:29,594 --> 00:08:33,216
ISIL đã phá hủy những ngôi đền ở Palmyra.

216
00:08:33,240 --> 00:08:34,855
Ai đã quét sạch những ngôi đền?

217
00:08:35,437 --> 00:08:37,516
Họ đã phá hủy lăng mộ Jonah.

218
00:08:38,200 --> 00:08:43,011
Và chúng tôi đã thấy sự bóc lột hung hăng,

219
00:08:43,035 --> 00:08:45,855
nó giống như miệng núi lửa mặt trăng vậy.

220
00:08:47,180 --> 00:08:48,484
Biết rằng khát vọng của ISIL là diệt vong

221
00:08:48,484 --> 00:08:51,484
cuộc sống hiện đại của con người,

222
00:08:51,484 --> 00:08:52,896
đó cũng là sự bành trướng

223
00:08:52,896 --> 00:08:55,896
để hủy diệt bản sắc văn hóa.

224
00:08:55,896 --> 00:08:56,896
Vô số quân xâm lược đã làm điều tương tự

225
00:08:56,896 --> 00:08:59,818
trong suốt lịch sử.

226
00:08:59,818 --> 00:09:00,818
Chúng ta biết rằng ISIL có lợi nhuận

227
00:09:00,818 --> 00:09:03,701
từ việc cướp bóc những địa điểm khảo cổ,

228
00:09:03,701 --> 00:09:05,242
nhưng chúng ta không biết ra sao

229
00:09:06,014 --> 00:09:09,935
Nghĩa là bất kì thứ được mua ở siêu thị

230
00:09:09,959 --> 00:09:11,115
từ Trung Đông

231
00:09:11,139 --> 00:09:13,773
có khả năng tài trợ cho khủng bố.

232
00:09:14,742 --> 00:09:16,589
Khi một nơi bị cướp bóc,

233
00:09:16,613 --> 00:09:22,393
nó như thể câu đố bị mất đi 90% mảnh vỡ

234
00:09:22,417 --> 00:09:25,179
có những phần che khuất không còn nhận ra.

235
00:09:25,678 --> 00:09:26,678
Đây hiển nhiên là hành vi trộm cắp

236
00:09:26,678 --> 00:09:28,734
danh tính cổ xưa.

237
00:09:28,734 --> 00:09:31,226
Chúng ta biết rằng có 2 loại cướp bóc:

238
00:09:31,250 --> 00:09:33,936
cướp bóc có yếu tố hình sự như ISIL,

239
00:09:33,960 --> 00:09:35,249
và một kiểu cướp bóc địa phương hơn

240
00:09:35,249 --> 00:09:38,249
với sự tuyệt vọng vì của cải.

241
00:09:38,249 --> 00:09:41,491
Chúng ta sẽ làm như vậy vì miếng ăn.

242
00:09:41,515 --> 00:09:43,664
Tôi không đổ lỗi cho những tên trộm địa phương,

243
00:09:43,688 --> 00:09:45,390
tôi đổ lỗi cho những người ở giữa

244
00:09:45,390 --> 00:09:48,390
những kẻ buôn bán vô đạo đức

245
00:09:48,390 --> 00:09:50,374
và thị trường nghệ thuật quốc tế

246
00:09:50,398 --> 00:09:55,789
khai thác không rõ ràng, thậm chí phạm pháp.

247
00:09:56,938 --> 00:09:58,345
Quy mô cướp bóc đang xảy ra

248
00:09:58,345 --> 00:10:01,345
và nó đang tăng lên.

249
00:10:01,345 --> 00:10:02,345
Nhưng hiện tại chúng ta không có cách nào

250
00:10:02,345 --> 00:10:05,122
để ngăn cản nó.

251
00:10:05,122 --> 00:10:06,617
Đây là sự khởi đầu để thay đổi.

252
00:10:07,302 --> 00:10:08,764
Đội tôi và tôi vừa hoàn thành một nghiên cứu

253
00:10:08,764 --> 00:10:11,764
việc đào mộ trái phép ở Ai Cập.

254
00:10:11,764 --> 00:10:12,764
Chúng tôi nhìn vào dữ liệu mã nguồn mở

255
00:10:14,135 --> 00:10:15,135
và lập bản đồ của toàn bộ khu vực

256
00:10:15,135 --> 00:10:17,094
bị cướp mộ ở Ai Cập.

257
00:10:17,094 --> 00:10:19,637
từ năm 2002 đến năm 2013.

258
00:10:20,474 --> 00:10:22,054
Chúng tôi còn tìm thấy bằng chứng

259
00:10:22,054 --> 00:10:23,054
của việc cướp mộ và nơi bị phá hủy

260
00:10:23,054 --> 00:10:25,054
tại 267 địa điểm

261
00:10:25,054 --> 00:10:29,031
và vẽ bản đồ của hơn 200,000 cạm bẫy.

262
00:10:29,901 --> 00:10:31,074
Thật đáng kinh ngạc!!

263
00:10:31,098 --> 00:10:32,771
Rồi khi đặt các mã lại với nhau,

264
00:10:32,795 --> 00:10:33,795
bạn có thể thấy những

265
00:10:33,795 --> 00:10:36,442
dấu vết của các cạm bẫy ở đây.

266
00:10:36,442 --> 00:10:38,757
Và ở chỗ khác, việc trộm mộ bị tha hóa

267
00:10:38,757 --> 00:10:41,757
từ năm 2009, 2011, 2012

268
00:10:41,757 --> 00:10:43,318
cùng với hàng trăm cái bẫy.

269
00:10:43,784 --> 00:10:45,215
Đặt các dữ liệu với nhau,

270
00:10:45,239 --> 00:10:46,239
cái chúng tôi tìm được,

271
00:10:46,239 --> 00:10:48,314
trái ngược với tư tưởng phổ biến

272
00:10:48,314 --> 00:10:50,399
cướp mộ không bị xấu đi ở Ai Cập

273
00:10:50,399 --> 00:10:53,399
vào năm 2011 sau cuộc nổi dậy Arab Spring.

274
00:10:53,399 --> 00:10:54,981
mà vào năm 2009

275
00:10:55,011 --> 00:10:57,531
sau sự suy thoái kinh tế toàn cầu.

276
00:10:57,531 --> 00:11:00,160
Vì vậy, chúng tôi sử dụng dữ liệu lớn

277
00:11:00,184 --> 00:11:01,973
để chỉ ra việc cướp bóc

278
00:11:01,973 --> 00:11:04,973
là một vấn đề kinh tế.

279
00:11:04,973 --> 00:11:08,149
Nếu chúng ta không làm gì để ngăn chặn nó,

280
00:11:08,173 --> 00:11:09,684
tất cả địa điểm khảo cổ ở Ai Cập

281
00:11:09,684 --> 00:11:12,684
sẽ bị ảnh hưởng bởi trộm cướp vào năm 2040

282
00:11:12,684 --> 00:11:15,856
Vì vậy, chúng ta đang ở điểm cực hạn.

283
00:11:15,880 --> 00:11:16,880
Chúng ta là một thế hệ có những công cụ

284
00:11:16,880 --> 00:11:19,027
và công nghệ tiên tiến

285
00:11:19,027 --> 00:11:20,237
để ngăn chặn việc cướp bóc

286
00:11:20,261 --> 00:11:21,261
nhưng hành động của chúng ta

287
00:11:21,261 --> 00:11:22,968
vẫn chưa đủ nhanh.

288
00:11:25,968 --> 00:11:28,903
Đôi khi những nhà khảo cổ ngạc nhiên với

289
00:11:28,913 --> 00:11:31,413
khả năng phục hồi của những địa điểm khảo cổ.

290
00:11:31,413 --> 00:11:33,769
Tôi vừa trở lại từ một vùng đất,

291
00:11:33,793 --> 00:11:34,793
nơi tôi hợp tác làm nhiệm vụ

292
00:11:34,793 --> 00:11:37,396
với Bộ Cổ Vật tại Ai Cập

293
00:11:37,396 --> 00:11:39,208
nơi đó tên là Lisht.

294
00:11:39,232 --> 00:11:41,494
Nơi này có từ thời Trung Vương Triều

295
00:11:41,494 --> 00:11:44,494
Ai Cập giữa năm 2,000 TCN và năm 1,750 TCN

296
00:11:44,494 --> 00:11:45,494
Trung Vương Triều là thời kì phục hưng

297
00:11:45,494 --> 00:11:47,273
của Ai Cập cổ đại.

298
00:11:47,273 --> 00:11:48,273
Sau cuộc nội chiến khốc liệt

299
00:11:48,273 --> 00:11:51,201
và sự thách thức của tự nhiên,

300
00:11:51,201 --> 00:11:52,455
Ai Cập được phục hồi,

301
00:11:52,479 --> 00:11:54,460
với sự hồi sinh của

302
00:11:54,460 --> 00:11:57,460
nghệ thuật, kiến trúc và văn học.

303
00:11:57,460 --> 00:11:58,460
Đây là khoảng thời gian yêu thích

304
00:11:58,460 --> 00:11:59,882
khi học tại Ai Cập,

305
00:11:59,882 --> 00:12:01,112
bởi nó dạy ta rất nhiều thứ

306
00:12:01,112 --> 00:12:04,112
về việc tồn tại và phát triển

307
00:12:04,112 --> 00:12:05,327
sau những thiên tai.

308
00:12:05,791 --> 00:12:07,480
Bây giờ tại nơi này, chúng tôi đã vẽ

309
00:12:07,480 --> 00:12:10,480
bản đồ của vô số cạm bẫy.

310
00:12:10,480 --> 00:12:11,643
Lisht là địa điểm hoàng gia

311
00:12:11,667 --> 00:12:13,711
nên phải có hàng ngàn người bị chôn ở đó

312
00:12:13,711 --> 00:12:15,643
đã sống và làm việc tại lăng mộ Pharaoh.

313
00:12:15,643 --> 00:12:17,503
Bạn có thể thấy trước và sau

314
00:12:17,503 --> 00:12:19,695
có hàng chục hố bẫy tại đây.

315
00:12:19,695 --> 00:12:20,671
Phía bắc Lisht.

316
00:12:20,671 --> 00:12:23,354
Ở đây là phía nam Lisht, trước và sau.

317
00:12:24,967 --> 00:12:26,472
Lần đầu chúng tôi tới nơi này,

318
00:12:26,496 --> 00:12:29,100
chúng tôi thấy những ngôi mộ của quan lại

319
00:12:29,124 --> 00:12:30,464
nhưng đã bị cướp.

320
00:12:31,030 --> 00:12:33,472
Để tôi chỉ cho bạn những gì đã bị lấy cắp.

321
00:12:33,890 --> 00:12:36,199
Hãy tưởng tượng 1m2 của 2m quan tài

322
00:12:36,199 --> 00:12:39,199
đều có đồ trang sức, của cải

323
00:12:39,199 --> 00:12:40,709
và bức tạc đáng kinh ngạc.

324
00:12:41,235 --> 00:12:44,063
Nhân số lần lên đến hơn một ngàn.

325
00:12:45,302 --> 00:12:46,769
Đó là những gì bị lấy đi

326
00:12:47,690 --> 00:12:48,666
Khi chúng tôi bắt tay làm việc,

327
00:12:48,666 --> 00:12:49,642
đồng giám đốc người Ai Cập

328
00:12:49,642 --> 00:12:50,619
của tôi lại gần và nói:

329
00:12:51,648 --> 00:12:54,369
"Chúng ta cần tìm hiểu ngôi mộ

330
00:12:54,943 --> 00:12:56,702
đã bị tấn công bởi trộm cướp.

331
00:12:56,726 --> 00:12:57,726
Nếu chúng ta không làm gì,

332
00:12:57,726 --> 00:12:58,766
chúng sẽ quay trở lại."

333
00:12:58,766 --> 00:12:59,766
Tất nhiên tôi đã đồng ý,

334
00:12:59,766 --> 00:13:00,766
nhưng tôi không nghĩ

335
00:13:00,766 --> 00:13:02,186
chúng tôi sẽ tìm được gì.

336
00:13:02,186 --> 00:13:04,308
Tôi tin rằng bọn cướp đã lấy đi tất cả.

337
00:13:04,352 --> 00:13:05,352
Cái chúng tôi tìm được là

338
00:13:05,352 --> 00:13:07,353
sự nhẹ nhõm tuyệt vời nhất.

339
00:13:07,353 --> 00:13:08,353
Hãy nhìn vào bức tranh này,

340
00:13:08,353 --> 00:13:09,543
nó thật đáng kinh ngạc

341
00:13:09,543 --> 00:13:10,543
Chúng tôi bắt đầu tìm những

342
00:13:10,543 --> 00:13:12,222
tấm bia được khắc chạm,

343
00:13:12,222 --> 00:13:14,293
thậm chí là tước vị của chủ mộ.

344
00:13:14,317 --> 00:13:15,317
Ông ấy có chức vị như:

345
00:13:15,317 --> 00:13:16,652
"tổng đốc của quân đội"

346
00:13:16,652 --> 00:13:18,079
"tổng đốc của kho bạc"

347
00:13:18,103 --> 00:13:19,293
Tôi bắt đầu hy vọng

348
00:13:19,701 --> 00:13:23,304
có thể sẽ tìm được tên ông ấy.

349
00:13:23,328 --> 00:13:24,328
Đối với người Ai Cập cổ,

350
00:13:24,328 --> 00:13:26,339
cái tên tồn tại được mãi

351
00:13:26,339 --> 00:13:27,557
là mục đích của họ.

352
00:13:28,396 --> 00:13:29,969
Và rồi một ngày,

353
00:13:29,993 --> 00:13:31,174
nó đã xuất hiện.

354
00:13:31,768 --> 00:13:35,657
Đây là tên của ông: Intef.

355
00:13:36,202 --> 00:13:37,202
Bạn có thể thấy nó được viết ở đây,

356
00:13:37,202 --> 00:13:38,859
bằng chữ tượng hình cổ.

357
00:13:38,859 --> 00:13:41,615
Làm việc cùng với đồng đội Ai Cập,

358
00:13:41,639 --> 00:13:42,942
chúng tôi đã khôi phục tên

359
00:13:42,942 --> 00:13:45,942
của một người từ 3,900 năm trước.

360
00:13:45,942 --> 00:13:52,815
(vỗ tay)

361
00:13:53,764 --> 00:13:55,918
Làm việc cùng đồng nghiệp người Ai Cập

362
00:13:55,942 --> 00:13:58,220
chúng tôi đánh dấu mốc quan trọng này

363
00:13:58,244 --> 00:13:59,244
Việc chúng tôi hợp tác với nhau

364
00:13:59,244 --> 00:14:01,570
là điều đúng đắn.

365
00:14:01,570 --> 00:14:02,570
Chúng tôi tìm thấy cánh cửa

366
00:14:02,570 --> 00:14:04,073
cho người chết, hầu hết nguyên vẹn

367
00:14:04,073 --> 00:14:05,073
Ở đó chúng tôi biết về Intef

368
00:14:05,073 --> 00:14:07,221
và tấm bia của ông ấy.

369
00:14:07,221 --> 00:14:09,831
Bạn còn có thể thấy ông ta ngồi đây

370
00:14:11,272 --> 00:14:13,609
Tôi nhận ra rằng mọi thứ tôi

371
00:14:13,609 --> 00:14:15,889
biết về địa điểm bị trộm mộ

372
00:14:15,889 --> 00:14:17,101
đã bị chứng tỏ sai.

373
00:14:17,580 --> 00:14:18,580
Hàng ngày chúng tôi làm việc

374
00:14:18,580 --> 00:14:20,929
với 70 người Ai Cập tại nơi khảo cổ

375
00:14:20,929 --> 00:14:23,009
như những đồng nghiệp và bạn bè

376
00:14:23,870 --> 00:14:26,525
Trước sự thù hằn và ngó lơ

377
00:14:26,549 --> 00:14:28,549
với những người Trung Đông,

378
00:14:28,573 --> 00:14:30,326
từng giây phút như

379
00:14:30,326 --> 00:14:33,326
cự tuyệt lại hòa bình vậy.

380
00:14:33,326 --> 00:14:35,677
Khi bạn làm việc với người không giống bạn

381
00:14:35,701 --> 00:14:37,793
hoặc nghĩ thích bạn, nói thích bạn

382
00:14:37,817 --> 00:14:40,697
nhiệm vụ khám phá khảo cổ học của bạn

383
00:14:40,721 --> 00:14:43,657
sẽ xóa đi những sự khác nhau.

384
00:14:45,068 --> 00:14:46,608
Điều tôi học được hiện tại

385
00:14:46,632 --> 00:14:47,632
là khảo cổ học không phải

386
00:14:47,632 --> 00:14:49,809
về những gì bạn tìm được

387
00:14:49,809 --> 00:14:50,809
mà những gì bạn chứng minh có thể.

388
00:14:53,373 --> 00:14:54,373
Đôi khi bạn đi du lịch,

389
00:14:54,373 --> 00:14:56,534
bạn tìm được người thân thất lạc

390
00:14:56,534 --> 00:14:59,041
không phải người cùng máu mủ

391
00:14:59,065 --> 00:15:00,065
mà người cùng lối vào

392
00:15:00,065 --> 00:15:01,584
cuốn sách cuộc sống.

393
00:15:01,584 --> 00:15:04,208
Đây là Omer Farrouk, anh trai tôi

394
00:15:04,949 --> 00:15:06,581
Anh là một Gufti đến từ ngôi làng

395
00:15:06,581 --> 00:15:09,581
phía bắc Luxor - Guft.

396
00:15:09,581 --> 00:15:10,581
Gufti là một phần văn hóa lễ nghi

397
00:15:10,581 --> 00:15:12,226
của Ai Cập học.

398
00:15:12,226 --> 00:15:13,226
Họ giúp khai quật và làm việc

399
00:15:13,226 --> 00:15:15,499
theo đoàn tổ chức.

400
00:15:15,499 --> 00:15:16,909
Omer là giám đốc tác nghiệp (COO)

401
00:15:16,909 --> 00:15:17,955
và giám đốc tài chính (CFO) của tôi

402
00:15:17,955 --> 00:15:19,980
Tôi không thể làm gì nếu thiếu anh.

403
00:15:21,146 --> 00:15:22,146
Nhiều năm về trước,

404
00:15:22,146 --> 00:15:24,568
khi tôi chỉ là sinh viên vừa ra trường

405
00:15:24,568 --> 00:15:26,405
và Omer là một Gufti trẻ

406
00:15:26,405 --> 00:15:28,675
không nói được nhiều tiếng anh.

407
00:15:28,675 --> 00:15:29,707
Chúng tôi đã học tập,

408
00:15:29,707 --> 00:15:31,069
hoàn toàn tình cờ khi

409
00:15:31,069 --> 00:15:33,121
chúng tôi sinh cùng năm,

410
00:15:33,989 --> 00:15:35,590
cùng tháng

411
00:15:35,614 --> 00:15:39,254
và cùng ngày, chỉ cách có 6 tiếng.

412
00:15:40,618 --> 00:15:41,769
Sinh đôi đấy.

413
00:15:41,793 --> 00:15:43,187
(cười)

414
00:15:44,036 --> 00:15:45,036
Bị ngăn cách bởi đại dương,

415
00:15:45,036 --> 00:15:46,358
nhưng luôn được kết nối với nhau

416
00:15:46,358 --> 00:15:48,431
bởi Ai Cập cổ đại là mẹ chúng tôi.

417
00:15:49,047 --> 00:15:50,047
Tôi biết chúng tôi sẽ luôn

418
00:15:50,047 --> 00:15:51,264
sát cánh cùng nhau

419
00:15:51,264 --> 00:15:52,621
không phải về trí tuệ

420
00:15:53,517 --> 00:15:56,530
mà về phần tâm hồn mà khó

421
00:15:56,530 --> 00:15:59,530
có thể giải thích được.

422
00:15:59,530 --> 00:16:01,877
(Ả rập) Omer anh tôi

423
00:16:02,743 --> 00:16:05,662
em sẽ luôn yêu anh

424
00:16:06,347 --> 00:16:08,252
(Tiếng anh) Omer anh tôi

425
00:16:08,252 --> 00:16:11,252
em sẽ luôn yêu anh.

426
00:16:11,252 --> 00:16:12,252
Trước lần khai quật đầu tiên của tôi

427
00:16:12,252 --> 00:16:13,503
tại Ai Cập,

428
00:16:13,503 --> 00:16:14,433
cố vấn của tôi, vị giáo sư nổi tiếng

429
00:16:14,453 --> 00:16:15,733
nghiên cứu về Ai Cập,

430
00:16:15,733 --> 00:16:17,221
ông William Kelley Simpson

431
00:16:17,221 --> 00:16:18,516
gọi tôi tới văn phòng ông,

432
00:16:19,049 --> 00:16:22,406
đưa tôi tấm séc 2000 đô

433
00:16:22,430 --> 00:16:25,104
rồi nói: "Nó sẽ trả kinh phí của em

434
00:16:25,128 --> 00:16:26,128
hãy có cuộc phiêu lưu vẻ vang

435
00:16:26,128 --> 00:16:27,728
vào mùa hè này,

436
00:16:27,728 --> 00:16:29,741
sẽ có một ngày em làm điều ấy

437
00:16:29,741 --> 00:16:32,161
cho người nào đó"

438
00:16:32,161 --> 00:16:33,526
Vậy nên, giải thưởng TED mong ước

439
00:16:33,526 --> 00:16:34,686
của tôi là một phần hòa vốn,

440
00:16:34,686 --> 00:16:36,296
cộng với lãi suất.

441
00:16:36,296 --> 00:16:37,550
(cười)

442
00:16:37,574 --> 00:16:40,771
cho sự hào phóng và hảo tâm

443
00:16:40,771 --> 00:16:43,771
của con người.

444
00:16:43,771 --> 00:16:44,976
Tôi có một mong ước,

445
00:16:45,835 --> 00:16:48,526
Tôi mong chúng ta sẽ tìm ra được

446
00:16:48,526 --> 00:16:49,526
hàng triệu nơi khảo cổ

447
00:16:49,526 --> 00:16:51,526
chưa được biết đến

448
00:16:51,526 --> 00:16:53,137
trên khắp thế giới.

449
00:16:53,161 --> 00:16:54,623
Bằng việc tạo ra một đội ngũ

450
00:16:54,623 --> 00:16:57,433
thám hiểm của thế kỉ 21

451
00:16:57,623 --> 00:16:58,993
chúng ta sẽ tìm ra và bảo vệ di sản

452
00:16:59,053 --> 00:17:00,667
còn đó trên thế giới,

453
00:17:00,667 --> 00:17:05,278
bao gồm những chứng cớ về sự hồi phục

454
00:17:05,302 --> 00:17:06,612
và sự sáng tạo của nhân loại

455
00:17:07,464 --> 00:17:09,130
(vỗ tay)

456
00:17:09,154 --> 00:17:10,344
Xin cảm ơn!

457
00:17:10,368 --> 00:17:13,340
(vỗ tay)

458
00:17:18,434 --> 00:17:20,315
Làm sao chúng ta làm được điều ấy?

459
00:17:21,079 --> 00:17:22,079
Chúng tôi đang gây dựng

460
00:17:22,079 --> 00:17:24,495
cùng số tiền thưởng của TED

461
00:17:24,495 --> 00:17:26,807
trên trực tuyến, crowdsource,

462
00:17:26,807 --> 00:17:28,577
nền tảng khoa học công dân

463
00:17:28,577 --> 00:17:29,887
cho phép bất kì ai trên thế giới

464
00:17:30,887 --> 00:17:32,887
có thể khám phá ra

465
00:17:32,887 --> 00:17:34,314
những địa điểm khảo cổ.

466
00:17:35,843 --> 00:17:36,843
Trên thế giới chỉ có 200 nhà

467
00:17:36,843 --> 00:17:39,493
khảo cổ không gian.

468
00:17:39,493 --> 00:17:42,164
Ước muốn của tôi là kêu gọi mọi người

469
00:17:42,188 --> 00:17:44,706
cùng nhau tìm và bảo vệ chúng.

470
00:17:45,672 --> 00:17:48,803
Bạn chỉ cần đăng nhập, tạo cái tên

471
00:17:48,827 --> 00:17:51,488
Tên này được sử dụng rồi nhé.

472
00:17:51,512 --> 00:17:53,370
(cười)

473
00:17:53,394 --> 00:17:54,394
Bạn sẽ nhận được hướng dẫn

474
00:17:54,394 --> 00:17:55,579
và bắt tay làm việc

475
00:17:55,579 --> 00:17:56,994
Trước hết tôi muốn nói,

476
00:17:57,018 --> 00:17:58,137
dữ liệu GPS và bản đồ địa điểm

477
00:17:58,137 --> 00:18:01,137
không được chia sẻ.

478
00:18:01,137 --> 00:18:02,137
Chúng tôi muốn coi chúng như

479
00:18:02,137 --> 00:18:03,664
dữ liệu bệnh nhân

480
00:18:03,664 --> 00:18:05,427
và không tiết lộ vị trí của chúng

481
00:18:05,997 --> 00:18:10,219
Bạn sẽ nhận bản thẻ: 20×20m và 30×30m

482
00:18:10,243 --> 00:18:12,465
và sẽ tìm những đặc tính ở đó

483
00:18:12,489 --> 00:18:14,459
Đội tôi và tôi đang có đợt xử lí

484
00:18:14,483 --> 00:18:15,483
dữ liệu lớn từ vệ tinh

485
00:18:15,483 --> 00:18:17,010
nhờ thuật toán An-go-rít

486
00:18:17,010 --> 00:18:18,553
để bạn tìm kiếm

487
00:18:18,577 --> 00:18:20,452
bạn sẽ làm khoa học rất tốt.

488
00:18:20,476 --> 00:18:22,042
Bạn bắt đầu tìm kiếm.

489
00:18:22,066 --> 00:18:23,988
Bạn thấy được gì? Ngôi đền?

490
00:18:24,012 --> 00:18:26,948
Ngôi mộ? Hay kim tự tháp?

491
00:18:26,972 --> 00:18:30,504
Bạn thấy nơi nào bị hư hại hay bị cướp?

492
00:18:30,528 --> 00:18:32,634
Sau đó đánh dấu xem cái gì ở đó.

493
00:18:32,658 --> 00:18:36,152
Bên cạnh là rất nhiều gợi ý

494
00:18:36,176 --> 00:18:39,121
về cái chính xác bạn tìm được để giúp bạn

495
00:18:39,145 --> 00:18:40,806
Những dữ liệu bạn thu về

496
00:18:40,806 --> 00:18:43,616
sẽ được gửi lên cấp trên

497
00:18:43,616 --> 00:18:46,812
và tạo ra hệ thống báo toàn cầu

498
00:18:46,836 --> 00:18:48,615
để bảo vệ địa điểm khảo cổ.

499
00:18:49,552 --> 00:18:51,476
Nhưng không chỉ dừng lại ở đó,

500
00:18:52,668 --> 00:18:53,668
các nhà khảo cổ học sẽ cùng

501
00:18:53,668 --> 00:18:55,686
người chia sẻ khám phá với bạn

502
00:18:55,686 --> 00:18:59,416
đưa bạn tới nơi họ bắt đầu khai quật

503
00:18:59,440 --> 00:19:02,398
bằng việc sử dùng Periscope, Google+

504
00:19:02,398 --> 00:19:05,398
và mạng xã hội.

505
00:19:05,398 --> 00:19:08,452
100 năm trước, khảo cổ học để làm giàu

506
00:19:09,469 --> 00:19:11,180
50 năm trước,

507
00:19:11,204 --> 00:19:12,382
nó vì nhân loại.

508
00:19:12,855 --> 00:19:15,128
Giờ đây nó chủ yếu là lý thuyết.

509
00:19:15,859 --> 00:19:17,354
Mục đích của chúng tôi là

510
00:19:17,354 --> 00:19:18,534
dân chủ hóa quá trình

511
00:19:18,534 --> 00:19:20,534
khám phá khảo cổ học

512
00:19:20,534 --> 00:19:23,095
và cho phép mọi người cùng tham gia

513
00:19:24,070 --> 00:19:26,063
94 năm trước,

514
00:19:26,087 --> 00:19:28,877
Howard Carter tìm ra lăng mộ vua Tut

515
00:19:30,090 --> 00:19:32,036
Ai sẽ là người nối tiếp ông?

516
00:19:33,723 --> 00:19:35,075
Đó có thể là bạn.

517
00:19:38,098 --> 00:19:39,706
Bằng cách tạo ra chương trình này

518
00:19:39,730 --> 00:19:42,049
chúng ta sẽ tìm ra hàng triệu nơi ở

519
00:19:42,479 --> 00:19:44,479
của hàng tỉ người

520
00:19:44,479 --> 00:19:45,905
trước kia.

521
00:19:46,710 --> 00:19:47,710
Nếu muốn tìm ra câu trả lời

522
00:19:47,710 --> 00:19:49,936
của câu hỏi chúng ta là ai

523
00:19:49,936 --> 00:19:50,936
và chúng ta từ đâu tới

524
00:19:51,236 --> 00:19:52,777
thì câu trả lời không nằm trong

525
00:19:52,777 --> 00:19:55,188
kim thự tháp hay cung điện

526
00:19:55,574 --> 00:19:56,751
mà nó nằm ở chính thành phố

527
00:19:56,751 --> 00:20:00,528
hay ngôi làng có từ trước.

528
00:20:00,561 --> 00:20:03,152
Nếu muốn biết về quá khứ,

529
00:20:03,176 --> 00:20:06,984
chúng ta phải đảo lộn kim tự tháp

530
00:20:07,278 --> 00:20:10,542
Ý thức rằng lưu giữ quá khứ

531
00:20:10,542 --> 00:20:12,802
có ý nghĩa rất lớn.

532
00:20:13,712 --> 00:20:17,279
Tức chúng ta cũng xứng đáng được lưu giữ

533
00:20:18,386 --> 00:20:20,400
Và câu chuyện vĩ đại nhất

534
00:20:20,400 --> 00:20:22,950
từng được kể chính là

535
00:20:22,950 --> 00:20:26,080
câu chuyện về hành trình của ta.

536
00:20:27,532 --> 00:20:30,825
Nhưng nó sẽ chỉ viết được

537
00:20:30,849 --> 00:20:33,720
khi chúng ta làm cùng nhau.

538
00:20:35,270 --> 00:20:36,483
Hãy sát cánh cùng tôi.

539
00:20:36,958 --> 00:20:38,110
Xin cảm ơn!

540
00:20:38,134 --> 00:20:49,535
(vỗ tay)