Antropolog sądowy, który zamyka sprawę „zaginionych”
-
0:01 - 0:04Gwatemala zdrowieje
po 36-letnim konflikcie zbrojnym. -
0:04 - 0:07Konflikcie, który trwał
podczas Zimnej Wojny. -
0:07 - 0:11To było tylko małe lewicowe powstanie
-
0:11 - 0:14i druzgocący odzew ze strony rządu.
-
0:14 - 0:17Rezultatem tych działań
jest 200 000 ofiar cywilnych, -
0:17 - 0:20160 000 z nich zabito
w miejscu zamieszkania: -
0:20 - 0:24małe dzieci, mężczyzn,
kobiety, nawet starców. -
0:24 - 0:28Około 40 000 uznano za zaginionych,
-
0:28 - 0:30szukamy ich do dziś.
-
0:30 - 0:33Nazywamy ich "Desaparecidos".
-
0:33 - 0:3683% z ofiar to Majowie,
-
0:36 - 0:39potomkowie pierwotnych mieszkańców
-
0:39 - 0:41Ameryki Centralnej.
-
0:41 - 0:44Tylko około 17% ofiar pochodzi z Europy.
-
0:44 - 0:46Najważniejsze tutaj jest to,
-
0:46 - 0:52że właśnie ludzie, którzy mieli
nas bronić, policja, wojsko, -
0:52 - 0:55popełnili większość przestępstw.
-
0:56 - 0:59A teraz rodziny chcą informacji.
-
0:59 - 1:01Chcą wiedzieć, co się stało.
-
1:01 - 1:03Chcą ciał swoich najbliższych.
-
1:03 - 1:06Ale przede wszystkim chcą,
-
1:06 - 1:10żeby wszyscy wiedzieli,
że ich bliscy nie zrobili nic złego. -
1:12 - 1:17W moim przypadku to mojemu ojcu
grożono śmiercią w 1980 roku. -
1:17 - 1:20Więc wyjechaliśmy z Gwatemali
-
1:20 - 1:21i przyjechaliśmy tutaj.
-
1:21 - 1:23Dorastałem w Nowym Yorku, na Brooklynie,
-
1:23 - 1:25chodziłem do liceum w New Utrecht
-
1:25 - 1:27i mam dyplom z Brooklyn College.
-
1:27 - 1:29Rzecz w tym,
-
1:29 - 1:33że zupełnie nie wiedziałem,
co się dzieje w Gwatemali. -
1:33 - 1:35Nie chciałem, to było zbyt bolesne.
-
1:35 - 1:40Ale w 1995 roku postanowiłem
coś z tym zrobić. -
1:40 - 1:41Więc wróciłem.
-
1:41 - 1:44Wróciłem do Gwatemali, żeby szukać ciał,
-
1:44 - 1:49by zrozumieć, co się stało,
i by odszukać cząstkę samego siebie. -
1:50 - 1:53Nasza praca polega
na udzielaniu informacji. -
1:53 - 1:56Rozmawiamy z krewnymi
i pozwalamy im zdecydować. -
1:56 - 2:00Mogą nam opowiedzieć swoją historię,
-
2:00 - 2:01co widzieli,
-
2:01 - 2:04opowiedzieć o tych, których kochali.
-
2:04 - 2:05Co ważniejsze
-
2:05 - 2:09dajemy im możliwość
ofiarowania nam cząstki siebie. -
2:09 - 2:11Cząstki, esencji tego, kim są.
-
2:11 - 2:14Ich DNA zamierzamy porównać
-
2:14 - 2:16z DNA szkieletów.
-
2:16 - 2:19W tym czasie szukamy też ciał.
-
2:19 - 2:21To już szkielety,
-
2:21 - 2:24bo większość tych przestępstw
popełniono 32 lata temu. -
2:24 - 2:26Kiedy znajdujemy grób,
-
2:26 - 2:30usuwamy ziemię, czyścimy ciała,
dokumentujemy i ekshumujemy. -
2:30 - 2:33Dosłownie wyciągamy szkielety z ziemi.
-
2:33 - 2:37Ciała zabieramy do miasta,
do naszego laboratorium, -
2:37 - 2:40i próbujemy zrozumieć dwie rzeczy:
-
2:40 - 2:43po pierwsze - jak zginęli.
-
2:43 - 2:46Tu widać ranę postrzałową z tyłu głowy
-
2:46 - 2:48albo ranę po uderzeniu maczety.
-
2:48 - 2:52Po drugie chcemy zrozumieć, kim oni są.
-
2:52 - 2:54Czy to jest niemowlę,
-
2:55 - 2:57czy dorosły.
-
2:57 - 2:59Kobieta czy mężczyzna.
-
2:59 - 3:01Po skończeniu analizy
-
3:01 - 3:03pobieramy fragment kości
-
3:03 - 3:06i wyodrębniamy z niej DNA.
-
3:06 - 3:07Uzyskane DNA
-
3:07 - 3:12porównujemy z DNA rodzin, oczywiście.
-
3:12 - 3:16Najlepiej wyjaśnię to
na dwóch przypadkach. -
3:16 - 3:18Pierwszy to sprawa militarnego dziennika.
-
3:18 - 3:23Dokument przemycono
nie wiadomo skąd w 1999 roku. -
3:23 - 3:28Państwo śledziło poszczególne osoby,
-
3:28 - 3:32ludzi, którzy, tak jak wy,
chcieli zmienić swój kraj. -
3:32 - 3:34Wszystko zapisywano.
-
3:34 - 3:39Zapisali też datę egzekucji.
-
3:39 - 3:42Wewnątrz tego żółtego
prostokąta widać kod, -
3:42 - 3:44jest to tajny szyfr: 300.
-
3:44 - 3:46Następnie widać datę.
-
3:46 - 3:49Liczba 300 oznacza "egzekucja",
a data oznacza termin wykonania. -
3:49 - 3:53Za chwilę do tego wrócimy.
-
3:53 - 3:57Przeprowadziliśmy ekshumację w 2003 roku,
-
3:57 - 4:02kiedy to ekshumowaliśmy 220 ciał
z 53 grobów w bazie wojskowej. -
4:03 - 4:07Grób 9 pasował do rodziny
Sergia Saula Linaresa. -
4:07 - 4:09Sergio był profesorem na uniwersytecie.
-
4:09 - 4:12Ukończył Uniwersytet Stanowy Iowa
-
4:12 - 4:14i wrócił do Gwatemali, by zmienić kraj.
-
4:14 - 4:18Został złapany 23 lutego 1984 roku.
-
4:18 - 4:22Jak widać, został stracony
29 marca 1984 roku. -
4:22 - 4:24To było niezwykłe.
-
4:24 - 4:27Mieliśmy ciało, mieliśmy
dane krewnych i ich DNA, -
4:27 - 4:30a teraz także dokument,
który mówi dokładnie, co się stało. -
4:30 - 4:32Ale, co najważniejsze,
-
4:32 - 4:36dwa tygodnie znowu się nam udało:
-
4:36 - 4:41w tym samym grobie
znaleźliśmy Amancia Villatoro. -
4:41 - 4:43DNA tego ciała
też pasowało do DNA rodziny. -
4:43 - 4:47Wtedy zauważyliśmy,
że on też był w dzienniku. -
4:47 - 4:52Co zdumiewające, jego też
zamordowano 29 marca 1984 roku. -
4:52 - 4:56Zadaliśmy więc sobie pytanie,
ile ciał znajduje się w tej mogile? -
4:56 - 4:57Sześć.
-
4:57 - 5:05Następne pytanie: ile osób
zamordowano 29 marca 1984 roku? -
5:07 - 5:09Również sześć.
-
5:09 - 5:15Oto są Juan de Dios, Hugo, Moises i Zoilo.
-
5:15 - 5:19Wszystkich zabito tego samego dnia,
uprowadzono z różnych miejsc -
5:19 - 5:20i w różnych okolicznościach.
-
5:20 - 5:22Wszyscy spoczęli w tym grobie.
-
5:22 - 5:25Potrzebowaliśmy tylko DNA
tych czterech rodzin. -
5:25 - 5:28Pojechaliśmy ich szukać i udało się.
-
5:28 - 5:32Zidentyfikowaliśmy sześć ciał
i oddaliśmy je rodzinom. -
5:32 - 5:35Inny przypadek, o którym opowiem,
-
5:35 - 5:39jest związany z bazą wojskową
o nazwie CREOMPAZ. -
5:39 - 5:43Oznacza to "wierzyć w pokój",
ale w rzeczywistości skrót znaczy -
5:43 - 5:47Regionalne Dowództwo Centralne
dla Operacji Podtrzymania Pokoju. -
5:47 - 5:51Tutaj gwatemalska armia
trenuje rozjemców z innych krajów, -
5:51 - 5:54tych, którzy służą w ONZ
-
5:54 - 5:57i jadą do krajów takich
jak Haiti czy Kongo. -
5:58 - 6:00Posiadaliśmy świadectwo, które mówiło,
-
6:00 - 6:03że w tej bazie są ciała i groby.
-
6:03 - 6:07Weszliśmy z nakazem przeszukania
i po dwóch godzinach znaleźliśmy -
6:07 - 6:12pierwszy z 84 grobów, łącznie 533 ciał.
-
6:12 - 6:15Kiedy się nad tym zastanowić,
-
6:15 - 6:18rozjemców trenowano nad zwłokami.
-
6:18 - 6:20To jest bardzo ironiczne.
-
6:22 - 6:25Ciała leżały zwykle twarzą w dół,
-
6:25 - 6:27ręce związane na plecach,
-
6:27 - 6:29zawiązane oczy, różne uszkodzenia.
-
6:29 - 6:33To byli bezbronni ludzie,
których zamordowano. -
6:33 - 6:37Ludzie, których poszukuje 533 rodzin.
-
6:37 - 6:39Teraz skupimy się na Mogile 15.
-
6:39 - 6:43Zauważyliśmy, że mogiła 15.
była pełna kobiet i dzieci. -
6:43 - 6:45Było ich 63.
-
6:45 - 6:48To natychmiast dało nam do myślenia,
-
6:48 - 6:51gdzie jest taki przypadek?
-
6:51 - 6:53Kiedy dotarłem do Gwatemali w 1995 roku,
-
6:53 - 6:59słyszałem o masakrze z 14 maja 1982 roku,
-
6:59 - 7:01kiedy to armia wkroczyła, zabiła mężczyzn,
-
7:01 - 7:05a kobiety i dzieci zabrała
helikopterami w nieznane. -
7:06 - 7:07Wiecie co?
-
7:07 - 7:11Ubrania z tej mogiły pasowały
do odzieży używanej w regionie, -
7:11 - 7:13z którego ich zabrano,
-
7:13 - 7:15z którego zabrano te kobiety i dzieci.
-
7:15 - 7:18Zgadnijcie, co wykazały analizy DNA?
-
7:19 - 7:21Zidentyfikowaliśmy
Martinę Rojas i Manuela Chena. -
7:21 - 7:24Oboje wtedy zniknęli
i teraz mogliśmy to udowodnić. -
7:24 - 7:27Mieliśmy fizyczne dowody tego zdarzenia
-
7:27 - 7:30i że tych ludzi zabrano do tej bazy.
-
7:30 - 7:33Manuel Chen miał trzy lata.
-
7:33 - 7:38Jego matka poszła nad rzekę
wyprać ubrania i zostawiła go z sąsiadką. -
7:38 - 7:40Wtedy wkroczyła armia,
-
7:40 - 7:43zabrała go helikopterem
i ślad po nim zaginął, -
7:43 - 7:45aż znaleźliśmy go w mogile 15.
-
7:47 - 7:51Dzięki nauce, archeologii,
antropologii, genetyce, -
7:51 - 7:54dajemy głos tym, którzy mówić nie mogą.
-
7:54 - 7:56Ale robimy coś jeszcze.
-
7:56 - 7:58Dostarczamy dowodów do procesów,
-
7:58 - 8:00jak do procesu o ludobójstwo,
-
8:00 - 8:02który odbył się
w zeszłym roku w Gwatemali, -
8:02 - 8:04w którym generała Riosa Montta
uznano winnym ludobójstwa -
8:04 - 8:06i skazano na 80 lat.
-
8:06 - 8:10Chcę dziś powiedzieć,
że to się dzieje wszędzie: -
8:10 - 8:13w Meksyku, wprost na naszych oczach,
-
8:13 - 8:14i nie możemy już na to pozwalać.
-
8:14 - 8:17Musimy teraz wspólnie zdecydować,
-
8:17 - 8:20że nie będzie więcej zaginionych.
-
8:20 - 8:21Więc nigdy więcej zaginionych.
-
8:21 - 8:23Nigdy więcej.
-
8:23 - 8:24Dziękuję
-
8:24 - 8:26(Brawa)
- Title:
- Antropolog sądowy, który zamyka sprawę „zaginionych”
- Speaker:
- Fredy Peccerelli
- Description:
-
Podczas 36-letni konfliktu w Gwatemali zabito 200 000 cywilów i ponad
40 000 nie zidentyfikowano. Pionier wśród antropologów sądowych
Fredy Peccerelli wraz ze swoim zespołem używają DNA, archeologii i historii, by
pomóc rodzinom znaleźć ciała najbliższych. Jest to otrzeźwiające zadanie, ale może przynieść spokój ducha, a czasami - sprawiedliwość. - Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 08:40
Rysia Wand approved Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Rysia Wand accepted Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Filip Anonymous edited Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Filip Anonymous edited Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Filip Anonymous edited Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" | ||
Filip Anonymous edited Polish subtitles for A forensic anthropologist who brings closure for the "disappeared" |