[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.92,0:00:04.08,Default,,0000,0000,0000,,Gwatemala zdrowieje\Npo 36-letnim konflikcie zbrojnym.
Dialogue: 0,0:00:04.08,0:00:06.62,Default,,0000,0000,0000,,Konflikcie, który trwał\Npodczas Zimnej Wojny.
Dialogue: 0,0:00:06.62,0:00:10.67,Default,,0000,0000,0000,,To było tylko małe lewicowe powstanie
Dialogue: 0,0:00:10.67,0:00:13.84,Default,,0000,0000,0000,,i druzgocący odzew ze strony rządu.
Dialogue: 0,0:00:13.84,0:00:16.68,Default,,0000,0000,0000,,Rezultatem tych działań\Njest 200 000 ofiar cywilnych,
Dialogue: 0,0:00:16.68,0:00:20.33,Default,,0000,0000,0000,,160 000 z nich zabito\Nw miejscu zamieszkania:
Dialogue: 0,0:00:20.33,0:00:24.24,Default,,0000,0000,0000,,małe dzieci, mężczyzn, \Nkobiety, nawet starców.
Dialogue: 0,0:00:24.24,0:00:27.86,Default,,0000,0000,0000,,Około 40 000 uznano za zaginionych,
Dialogue: 0,0:00:27.86,0:00:30.18,Default,,0000,0000,0000,,szukamy ich do dziś.
Dialogue: 0,0:00:30.18,0:00:32.74,Default,,0000,0000,0000,,Nazywamy ich "Desaparecidos".
Dialogue: 0,0:00:32.74,0:00:35.60,Default,,0000,0000,0000,,83% z ofiar to Majowie,
Dialogue: 0,0:00:35.60,0:00:39.39,Default,,0000,0000,0000,,potomkowie pierwotnych mieszkańców
Dialogue: 0,0:00:39.39,0:00:40.74,Default,,0000,0000,0000,,Ameryki Centralnej.
Dialogue: 0,0:00:40.74,0:00:44.25,Default,,0000,0000,0000,,Tylko około 17% ofiar pochodzi z Europy.
Dialogue: 0,0:00:44.25,0:00:46.31,Default,,0000,0000,0000,,Najważniejsze tutaj jest to,
Dialogue: 0,0:00:46.31,0:00:52.33,Default,,0000,0000,0000,,że właśnie ludzie, którzy mieli\Nnas bronić, policja, wojsko,
Dialogue: 0,0:00:52.33,0:00:54.100,Default,,0000,0000,0000,,popełnili większość przestępstw.
Dialogue: 0,0:00:56.04,0:00:59.33,Default,,0000,0000,0000,,A teraz rodziny chcą informacji.
Dialogue: 0,0:00:59.34,0:01:00.90,Default,,0000,0000,0000,,Chcą wiedzieć, co się stało.
Dialogue: 0,0:01:00.90,0:01:03.09,Default,,0000,0000,0000,,Chcą ciał swoich najbliższych.
Dialogue: 0,0:01:03.09,0:01:06.34,Default,,0000,0000,0000,,Ale przede wszystkim chcą,
Dialogue: 0,0:01:06.34,0:01:10.40,Default,,0000,0000,0000,,żeby wszyscy wiedzieli,\Nże ich bliscy nie zrobili nic złego.
Dialogue: 0,0:01:11.50,0:01:17.16,Default,,0000,0000,0000,,W moim przypadku to mojemu ojcu\Ngrożono śmiercią w 1980 roku.
Dialogue: 0,0:01:17.16,0:01:19.56,Default,,0000,0000,0000,,Więc wyjechaliśmy z Gwatemali
Dialogue: 0,0:01:19.56,0:01:20.69,Default,,0000,0000,0000,,i przyjechaliśmy tutaj.
Dialogue: 0,0:01:20.69,0:01:23.32,Default,,0000,0000,0000,,Dorastałem w Nowym Yorku, na Brooklynie,
Dialogue: 0,0:01:23.32,0:01:25.32,Default,,0000,0000,0000,,chodziłem do liceum w New Utrecht
Dialogue: 0,0:01:25.32,0:01:27.14,Default,,0000,0000,0000,,i mam dyplom z Brooklyn College.
Dialogue: 0,0:01:27.14,0:01:28.71,Default,,0000,0000,0000,,Rzecz w tym,
Dialogue: 0,0:01:28.71,0:01:32.58,Default,,0000,0000,0000,,że zupełnie nie wiedziałem,\Nco się dzieje w Gwatemali.
Dialogue: 0,0:01:32.58,0:01:35.45,Default,,0000,0000,0000,,Nie chciałem, to było zbyt bolesne.
Dialogue: 0,0:01:35.45,0:01:39.75,Default,,0000,0000,0000,,Ale w 1995 roku postanowiłem\Ncoś z tym zrobić.
Dialogue: 0,0:01:39.75,0:01:40.91,Default,,0000,0000,0000,,Więc wróciłem.
Dialogue: 0,0:01:40.91,0:01:44.49,Default,,0000,0000,0000,,Wróciłem do Gwatemali, żeby szukać ciał,
Dialogue: 0,0:01:44.49,0:01:48.96,Default,,0000,0000,0000,,by zrozumieć, co się stało,\Ni by odszukać cząstkę samego siebie.
Dialogue: 0,0:01:50.05,0:01:53.41,Default,,0000,0000,0000,,Nasza praca polega\Nna udzielaniu informacji.
Dialogue: 0,0:01:53.41,0:01:56.38,Default,,0000,0000,0000,,Rozmawiamy z krewnymi\Ni pozwalamy im zdecydować.
Dialogue: 0,0:01:56.38,0:01:59.61,Default,,0000,0000,0000,,Mogą nam opowiedzieć swoją historię,
Dialogue: 0,0:01:59.61,0:02:01.47,Default,,0000,0000,0000,,co widzieli,
Dialogue: 0,0:02:01.47,0:02:03.59,Default,,0000,0000,0000,,opowiedzieć o tych, których kochali.
Dialogue: 0,0:02:03.59,0:02:04.88,Default,,0000,0000,0000,,Co ważniejsze
Dialogue: 0,0:02:04.88,0:02:08.88,Default,,0000,0000,0000,,dajemy im możliwość\Nofiarowania nam cząstki siebie.
Dialogue: 0,0:02:08.88,0:02:11.35,Default,,0000,0000,0000,,Cząstki, esencji tego, kim są.
Dialogue: 0,0:02:11.35,0:02:13.61,Default,,0000,0000,0000,,Ich DNA zamierzamy porównać
Dialogue: 0,0:02:13.61,0:02:16.33,Default,,0000,0000,0000,,z DNA szkieletów.
Dialogue: 0,0:02:16.33,0:02:19.39,Default,,0000,0000,0000,,W tym czasie szukamy też ciał.
Dialogue: 0,0:02:19.39,0:02:21.37,Default,,0000,0000,0000,,To już szkielety,
Dialogue: 0,0:02:21.37,0:02:24.28,Default,,0000,0000,0000,,bo większość tych przestępstw\Npopełniono 32 lata temu.
Dialogue: 0,0:02:24.28,0:02:25.53,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy znajdujemy grób,
Dialogue: 0,0:02:25.53,0:02:29.66,Default,,0000,0000,0000,,usuwamy ziemię, czyścimy ciała,\Ndokumentujemy i ekshumujemy.
Dialogue: 0,0:02:29.66,0:02:33.10,Default,,0000,0000,0000,,Dosłownie wyciągamy szkielety z ziemi.
Dialogue: 0,0:02:33.10,0:02:37.24,Default,,0000,0000,0000,,Ciała zabieramy do miasta,\Ndo naszego laboratorium,
Dialogue: 0,0:02:37.24,0:02:40.32,Default,,0000,0000,0000,,i próbujemy zrozumieć dwie rzeczy:
Dialogue: 0,0:02:40.32,0:02:42.61,Default,,0000,0000,0000,,po pierwsze - jak zginęli.
Dialogue: 0,0:02:42.61,0:02:46.06,Default,,0000,0000,0000,,Tu widać ranę postrzałową z tyłu głowy
Dialogue: 0,0:02:46.06,0:02:48.37,Default,,0000,0000,0000,,albo ranę po uderzeniu maczety.
Dialogue: 0,0:02:48.37,0:02:51.69,Default,,0000,0000,0000,,Po drugie chcemy zrozumieć, kim oni są.
Dialogue: 0,0:02:51.69,0:02:53.72,Default,,0000,0000,0000,,Czy to jest niemowlę,
Dialogue: 0,0:02:55.15,0:02:56.81,Default,,0000,0000,0000,,czy dorosły.
Dialogue: 0,0:02:56.81,0:02:58.95,Default,,0000,0000,0000,,Kobieta czy mężczyzna.
Dialogue: 0,0:02:58.95,0:03:00.73,Default,,0000,0000,0000,,Po skończeniu analizy
Dialogue: 0,0:03:00.73,0:03:03.46,Default,,0000,0000,0000,,pobieramy fragment kości
Dialogue: 0,0:03:03.46,0:03:06.27,Default,,0000,0000,0000,,i wyodrębniamy z niej DNA.
Dialogue: 0,0:03:06.27,0:03:07.37,Default,,0000,0000,0000,,Uzyskane DNA
Dialogue: 0,0:03:07.37,0:03:12.13,Default,,0000,0000,0000,,porównujemy z DNA rodzin, oczywiście.
Dialogue: 0,0:03:12.13,0:03:15.77,Default,,0000,0000,0000,,Najlepiej wyjaśnię to\Nna dwóch przypadkach.
Dialogue: 0,0:03:15.77,0:03:18.32,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszy to sprawa militarnego dziennika.
Dialogue: 0,0:03:18.32,0:03:22.99,Default,,0000,0000,0000,,Dokument przemycono\Nnie wiadomo skąd w 1999 roku.
Dialogue: 0,0:03:22.99,0:03:27.67,Default,,0000,0000,0000,,Państwo śledziło poszczególne osoby,
Dialogue: 0,0:03:27.67,0:03:31.60,Default,,0000,0000,0000,,ludzi, którzy, tak jak wy,\Nchcieli zmienić swój kraj.
Dialogue: 0,0:03:31.60,0:03:34.48,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko zapisywano.
Dialogue: 0,0:03:34.48,0:03:38.73,Default,,0000,0000,0000,,Zapisali też datę egzekucji.
Dialogue: 0,0:03:38.73,0:03:41.72,Default,,0000,0000,0000,,Wewnątrz tego żółtego\Nprostokąta widać kod,
Dialogue: 0,0:03:41.72,0:03:44.03,Default,,0000,0000,0000,,jest to tajny szyfr: 300.
Dialogue: 0,0:03:44.03,0:03:45.52,Default,,0000,0000,0000,,Następnie widać datę.
Dialogue: 0,0:03:45.52,0:03:49.20,Default,,0000,0000,0000,,Liczba 300 oznacza "egzekucja",\Na data oznacza termin wykonania.
Dialogue: 0,0:03:49.20,0:03:52.58,Default,,0000,0000,0000,,Za chwilę do tego wrócimy.
Dialogue: 0,0:03:53.06,0:03:56.69,Default,,0000,0000,0000,,Przeprowadziliśmy ekshumację w 2003 roku,
Dialogue: 0,0:03:56.69,0:04:01.53,Default,,0000,0000,0000,,kiedy to ekshumowaliśmy 220 ciał\Nz 53 grobów w bazie wojskowej.
Dialogue: 0,0:04:02.64,0:04:06.64,Default,,0000,0000,0000,,Grób 9 pasował do rodziny\NSergia Saula Linaresa.
Dialogue: 0,0:04:06.64,0:04:09.36,Default,,0000,0000,0000,,Sergio był profesorem na uniwersytecie.
Dialogue: 0,0:04:09.36,0:04:11.75,Default,,0000,0000,0000,,Ukończył Uniwersytet Stanowy Iowa
Dialogue: 0,0:04:11.75,0:04:14.13,Default,,0000,0000,0000,,i wrócił do Gwatemali, by zmienić kraj.
Dialogue: 0,0:04:14.13,0:04:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Został złapany 23 lutego 1984 roku.
Dialogue: 0,0:04:18.00,0:04:22.09,Default,,0000,0000,0000,,Jak widać, został stracony\N29 marca 1984 roku.
Dialogue: 0,0:04:22.09,0:04:23.66,Default,,0000,0000,0000,,To było niezwykłe.
Dialogue: 0,0:04:23.66,0:04:26.68,Default,,0000,0000,0000,,Mieliśmy ciało, mieliśmy\Ndane krewnych i ich DNA,
Dialogue: 0,0:04:26.68,0:04:30.03,Default,,0000,0000,0000,,a teraz także dokument,\Nktóry mówi dokładnie, co się stało.
Dialogue: 0,0:04:30.03,0:04:31.52,Default,,0000,0000,0000,,Ale, co najważniejsze,
Dialogue: 0,0:04:31.52,0:04:35.82,Default,,0000,0000,0000,,dwa tygodnie znowu się nam udało:
Dialogue: 0,0:04:35.82,0:04:40.62,Default,,0000,0000,0000,,w tym samym grobie\Nznaleźliśmy Amancia Villatoro.
Dialogue: 0,0:04:40.62,0:04:43.36,Default,,0000,0000,0000,,DNA tego ciała\Nteż pasowało do DNA rodziny.
Dialogue: 0,0:04:43.36,0:04:46.73,Default,,0000,0000,0000,,Wtedy zauważyliśmy,\Nże on też był w dzienniku.
Dialogue: 0,0:04:46.73,0:04:51.90,Default,,0000,0000,0000,,Co zdumiewające, jego też\Nzamordowano 29 marca 1984 roku.
Dialogue: 0,0:04:51.90,0:04:55.75,Default,,0000,0000,0000,,Zadaliśmy więc sobie pytanie,\Nile ciał znajduje się w tej mogile?
Dialogue: 0,0:04:56.23,0:04:57.41,Default,,0000,0000,0000,,Sześć.
Dialogue: 0,0:04:57.43,0:05:05.30,Default,,0000,0000,0000,,Następne pytanie: ile osób\Nzamordowano 29 marca 1984 roku?
Dialogue: 0,0:05:06.72,0:05:09.03,Default,,0000,0000,0000,,Również sześć.
Dialogue: 0,0:05:09.03,0:05:14.73,Default,,0000,0000,0000,,Oto są Juan de Dios, Hugo, Moises i Zoilo.
Dialogue: 0,0:05:14.73,0:05:18.57,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkich zabito tego samego dnia,\Nuprowadzono z różnych miejsc
Dialogue: 0,0:05:18.57,0:05:20.33,Default,,0000,0000,0000,,i w różnych okolicznościach.
Dialogue: 0,0:05:20.33,0:05:22.01,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy spoczęli w tym grobie.
Dialogue: 0,0:05:22.01,0:05:24.64,Default,,0000,0000,0000,,Potrzebowaliśmy tylko DNA\Ntych czterech rodzin.
Dialogue: 0,0:05:24.64,0:05:27.88,Default,,0000,0000,0000,,Pojechaliśmy ich szukać i udało się.
Dialogue: 0,0:05:27.88,0:05:31.84,Default,,0000,0000,0000,,Zidentyfikowaliśmy sześć ciał\Ni oddaliśmy je rodzinom.
Dialogue: 0,0:05:32.34,0:05:34.78,Default,,0000,0000,0000,,Inny przypadek, o którym opowiem,
Dialogue: 0,0:05:34.78,0:05:38.87,Default,,0000,0000,0000,,jest związany z bazą wojskową\No nazwie CREOMPAZ.
Dialogue: 0,0:05:38.87,0:05:43.48,Default,,0000,0000,0000,,Oznacza to "wierzyć w pokój",\Nale w rzeczywistości skrót znaczy
Dialogue: 0,0:05:43.48,0:05:46.50,Default,,0000,0000,0000,,Regionalne Dowództwo Centralne\Ndla Operacji Podtrzymania Pokoju.
Dialogue: 0,0:05:46.50,0:05:51.49,Default,,0000,0000,0000,,Tutaj gwatemalska armia\Ntrenuje rozjemców z innych krajów,
Dialogue: 0,0:05:51.49,0:05:54.33,Default,,0000,0000,0000,,tych, którzy służą w ONZ
Dialogue: 0,0:05:54.33,0:05:57.10,Default,,0000,0000,0000,,i jadą do krajów takich\Njak Haiti czy Kongo.
Dialogue: 0,0:05:57.72,0:05:59.97,Default,,0000,0000,0000,,Posiadaliśmy świadectwo, które mówiło,
Dialogue: 0,0:05:59.97,0:06:02.71,Default,,0000,0000,0000,,że w tej bazie są ciała i groby.
Dialogue: 0,0:06:02.71,0:06:07.04,Default,,0000,0000,0000,,Weszliśmy z nakazem przeszukania\Ni po dwóch godzinach znaleźliśmy
Dialogue: 0,0:06:07.04,0:06:12.19,Default,,0000,0000,0000,,pierwszy z 84 grobów, łącznie 533 ciał.
Dialogue: 0,0:06:12.19,0:06:14.83,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy się nad tym zastanowić,
Dialogue: 0,0:06:14.83,0:06:18.17,Default,,0000,0000,0000,,rozjemców trenowano nad zwłokami.
Dialogue: 0,0:06:18.17,0:06:19.96,Default,,0000,0000,0000,,To jest bardzo ironiczne.
Dialogue: 0,0:06:21.54,0:06:24.98,Default,,0000,0000,0000,,Ciała leżały zwykle twarzą w dół,
Dialogue: 0,0:06:24.98,0:06:27.35,Default,,0000,0000,0000,,ręce związane na plecach,
Dialogue: 0,0:06:27.35,0:06:29.48,Default,,0000,0000,0000,,zawiązane oczy, różne uszkodzenia.
Dialogue: 0,0:06:29.48,0:06:32.50,Default,,0000,0000,0000,,To byli bezbronni ludzie,\Nktórych zamordowano.
Dialogue: 0,0:06:32.50,0:06:36.53,Default,,0000,0000,0000,,Ludzie, których poszukuje 533 rodzin.
Dialogue: 0,0:06:36.53,0:06:39.14,Default,,0000,0000,0000,,Teraz skupimy się na Mogile 15.
Dialogue: 0,0:06:39.14,0:06:42.84,Default,,0000,0000,0000,,Zauważyliśmy, że mogiła 15.\Nbyła pełna kobiet i dzieci.
Dialogue: 0,0:06:42.84,0:06:45.04,Default,,0000,0000,0000,,Było ich 63.
Dialogue: 0,0:06:45.04,0:06:48.27,Default,,0000,0000,0000,,To natychmiast dało nam do myślenia,
Dialogue: 0,0:06:48.27,0:06:50.54,Default,,0000,0000,0000,,gdzie jest taki przypadek?
Dialogue: 0,0:06:50.54,0:06:53.24,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy dotarłem do Gwatemali w 1995 roku,
Dialogue: 0,0:06:53.24,0:06:58.64,Default,,0000,0000,0000,,słyszałem o masakrze z 14 maja 1982 roku,
Dialogue: 0,0:06:58.64,0:07:01.02,Default,,0000,0000,0000,,kiedy to armia wkroczyła, zabiła mężczyzn,
Dialogue: 0,0:07:01.02,0:07:05.26,Default,,0000,0000,0000,,a kobiety i dzieci zabrała\Nhelikopterami w nieznane.
Dialogue: 0,0:07:06.03,0:07:06.97,Default,,0000,0000,0000,,Wiecie co?
Dialogue: 0,0:07:06.97,0:07:11.16,Default,,0000,0000,0000,,Ubrania z tej mogiły pasowały\Ndo odzieży używanej w regionie,
Dialogue: 0,0:07:11.16,0:07:12.89,Default,,0000,0000,0000,,z którego ich zabrano,
Dialogue: 0,0:07:12.89,0:07:15.27,Default,,0000,0000,0000,,z którego zabrano te kobiety i dzieci.
Dialogue: 0,0:07:15.27,0:07:18.50,Default,,0000,0000,0000,,Zgadnijcie, co wykazały analizy DNA?
Dialogue: 0,0:07:18.67,0:07:21.03,Default,,0000,0000,0000,,Zidentyfikowaliśmy\NMartinę Rojas i Manuela Chena.
Dialogue: 0,0:07:21.03,0:07:24.11,Default,,0000,0000,0000,,Oboje wtedy zniknęli\Ni teraz mogliśmy to udowodnić.
Dialogue: 0,0:07:24.11,0:07:27.12,Default,,0000,0000,0000,,Mieliśmy fizyczne dowody tego zdarzenia
Dialogue: 0,0:07:27.12,0:07:29.86,Default,,0000,0000,0000,,i że tych ludzi zabrano do tej bazy.
Dialogue: 0,0:07:29.86,0:07:33.12,Default,,0000,0000,0000,,Manuel Chen miał trzy lata.
Dialogue: 0,0:07:33.12,0:07:37.98,Default,,0000,0000,0000,,Jego matka poszła nad rzekę\Nwyprać ubrania i zostawiła go z sąsiadką.
Dialogue: 0,0:07:37.98,0:07:39.69,Default,,0000,0000,0000,,Wtedy wkroczyła armia,
Dialogue: 0,0:07:39.69,0:07:43.09,Default,,0000,0000,0000,,zabrała go helikopterem\Ni ślad po nim zaginął,
Dialogue: 0,0:07:43.09,0:07:45.01,Default,,0000,0000,0000,,aż znaleźliśmy go w mogile 15.
Dialogue: 0,0:07:46.75,0:07:50.73,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki nauce, archeologii,\Nantropologii, genetyce,
Dialogue: 0,0:07:50.73,0:07:53.96,Default,,0000,0000,0000,,dajemy głos tym, którzy mówić nie mogą.
Dialogue: 0,0:07:53.96,0:07:55.64,Default,,0000,0000,0000,,Ale robimy coś jeszcze.
Dialogue: 0,0:07:55.64,0:07:57.81,Default,,0000,0000,0000,,Dostarczamy dowodów do procesów,
Dialogue: 0,0:07:57.81,0:07:59.56,Default,,0000,0000,0000,,jak do procesu o ludobójstwo,
Dialogue: 0,0:07:59.56,0:08:01.83,Default,,0000,0000,0000,,który odbył się\Nw zeszłym roku w Gwatemali,
Dialogue: 0,0:08:01.83,0:08:04.46,Default,,0000,0000,0000,,w którym generała Riosa Montta\Nuznano winnym ludobójstwa
Dialogue: 0,0:08:04.46,0:08:06.14,Default,,0000,0000,0000,,i skazano na 80 lat.
Dialogue: 0,0:08:06.14,0:08:09.79,Default,,0000,0000,0000,,Chcę dziś powiedzieć,\Nże to się dzieje wszędzie:
Dialogue: 0,0:08:09.79,0:08:12.51,Default,,0000,0000,0000,,w Meksyku, wprost na naszych oczach,
Dialogue: 0,0:08:12.51,0:08:14.45,Default,,0000,0000,0000,,i nie możemy już na to pozwalać.
Dialogue: 0,0:08:14.45,0:08:17.35,Default,,0000,0000,0000,,Musimy teraz wspólnie zdecydować,
Dialogue: 0,0:08:17.35,0:08:19.57,Default,,0000,0000,0000,,że nie będzie więcej zaginionych.
Dialogue: 0,0:08:19.57,0:08:21.40,Default,,0000,0000,0000,,Więc nigdy więcej zaginionych.
Dialogue: 0,0:08:21.46,0:08:22.88,Default,,0000,0000,0000,,Nigdy więcej.
Dialogue: 0,0:08:22.93,0:08:24.38,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję
Dialogue: 0,0:08:24.40,0:08:26.25,Default,,0000,0000,0000,,(Brawa)