Vitu tutumiavyo kila siku, historia ya kusikitisha

Ziyah Gafic anapiga picha vitu tunavyotumia kila siku-saa, viatu, miwani. Lakini vitu hivi vinaonekana ni vya kawaida; vilifukuliwa kutoka katika makaburi ya watu waliokufa kutokana na vita ya Bosnia. Gafic, ambaye ni mshiriki wa TED na mkazi wa Sarajevo, amepiga picha kila kitu kilichotoka katika makaburi yale na kisha kutengeneza maktaba ya kudumu ya utambulisho wa watu waliofariki katika vita hivyo.

Hivi ni vitu rahisi au vya kawaida

saa,funguo,vitana,miwani.

Ni vitu ambavyo wahanga wa mauaji ya kimbari huko Bosnia

walivibeba katika safari yao ya mwisho.

Wote tunayafahamu haya mambo,

vitu vya kila siku.

Ukweli wa kwamba baadhi ya wahanga walibeba

vitu binafsi kama miswaki na dawa za meno

ni dalili ya wazi ioneshayo kwamba hawakuwa na wazo

ni kipi hasa kingeenda kuwatokea.

Katika hali ya kawaida, waliambiwa wataenda kubadilishwa

na wafungwa wa vita.

Hivi vitu vilikuja patikana

katika baadhi ya makaburi nchini mwangu,

mpaka sasa tunapoongea,wataalamu wa vinasaba wanafukua miili

katika makaburi yaliyogunduliwa,

miaka 20 baada ya vita.

Na inawezekana ni kiasi kikubwa sana kilichowahi kugunduliwa.

Katika miaka minne ya mtafaruku

uliowachanganya akili watu wa taifa la Bosnia mwanzoni mwa miaka ya 90,

takribani wananchi 30,000,wengi wao wakiwa raia wa kawaida,

walipotea,kudhaniwa kuuawa,

na wengine 100,000 waliuawa

wakati wa operesheni ya kivita

Wengi wao waliuawa

aitha siku za mwanzo za vita

au nyakati za mwishoni za wasiwasi,

upande wa umoja wa mataifa ulio salama mfano Srebrenica

uliposhikiliwa na jeshi la Serbia.

Taasisi ya uhalifu wa kimataifa

ilitoa namba ya hukumu

kwa uhalifu wa kukiuka haki za binadamu na mauaji ya kimbari.

Mauaji ya kimbari ni hali ya

kuleta ubaguzi wa rangi,kuvuruga siasa, hali ya kidini

au makabila

Kwa vile mauaji ya kimbari lengo lake ni kupoteza maisha ya watu.

Pia inaharibu mali zao,

urithi wao wa kitamaduni,

viashirio muhimu sana vitavyoonesha waliwahi kuwepo.

Mauaji ya kimbari sio kwa ajili ya kukatisha maisha ya watu tu;

ni hali ya kukana utambulisho.

Kuna ufahamu kwamba-

hakuna kitu kama uhalifu maridadi

Siku zote kutakuwa na mabaki ya wale waliofariki

ambayo ni imara kuliko miili yao iliyo rahisi kuharibika

na kumbukumbu zao ambazo zinafifia.

Vitu hivi vinawezwa kupatikana

katika baadhi ya makaburi,

hatua ya ukusanyaji wa vitu hivi ipo

katika hali ya kipekee

katika kutambua wale waliopotea katika mauaji,

mauaji ya kwanza katika udongo wa Ulaya

tangu wakati wa Holocaust.

Mwili hata mmoja hautakiwi ubaki haujapatikana

au kutotambuliwa.

Unapopatikana,

vile vitu vilivyokuwa na mwili huo

wakati wa mauaji

vinasafishwa kwam makini,kufanyiwa uchunguzi,

kuwekwa kati makundi na kisha kutunzwa.

Maelfu ya vitu hivi yamewekwa katika mifuko myeupe ya plastiki

kama ile unayoona katika tume ya uchunguzi wa uhalifu unaohusisha mauaji.

Vitu hivi vinatumika kawa ajili ya utambuzi wa vinasaba

ili kutambua wahanga,

lakini pia vinatumika kama uthibitisho muhimu sana katika vinasaba

kwenye majaribu ya mauaji yanayoendelea.

Wale waliookoka huwa wanaitwa mara kwa mara

kujaribu kutambua vitu hivi,

lakini kuangalia kwa macho ya kawaida ni ngumu kidogo,

ni hatua ambayo haina uhakika sana na inaumiza.

Mara baada ya wataalamu wa vinasaba, madaktari na wanasheria

wanapomalizana na hivi vitu

vinabaki yatima kwa kuachwa tu.

Vingi huaribiwa,amini usiamini,

au vinawekwa,

mbali ambapo haviwezi kufikiriwa tena.

Miaka michache iliyopita niliamua

kupiga picha kila kitu kilichofukuliwa

ili niweze kutengeneza maktaba ya picha

ili wale waliokoka waweze kuona kwa urahisi.

Kama msimulia hadithi, ningependa kurudisha kitu kwa jamii.

Ninapenda kwenda mbali zaidi katika kufikiri na kutenda ili kuongeza ufahamu.

Katika hili, mtu anaweza

kutambua vitu hivi

au picha zinaweza kubaki

muda mrefu sana, bila kusumbuliwa na kumbukumbu sahihi

ya yale yaliyotokea.

Kupiga picha kunahusisha kuelewa hisia za wengine,

na vitu hivi vinahusisha sana hisia za wengine.

Mimi ni kama kifaa katika swala hili,

mtaalamu wa vinasaba, kama ukipenda,

na matokeo yake ni picha ambayo ipo karibu sana

na kuwa nyaraka.

Pale watu wote waliopotea waligundulika,

miili yao inayooza katika makaburi yao

na hivi vitu vya kila siku vyote vitabaki.

Katika urahisi,

vitu hivi ni agano la mwisho

katika utambulisho wa wahanga,

ukumbusho wa mwisho ambao utadumu

na kuonyesha kwamba watu hawa waliwahi kuwepo.

Asante sana

(Makofi)