Jinsi gani Afrika itaendelea kukua

Ukuaji wa Kiafrika ni harakati, sio ubabaishaji, anasema mchumi na aliyekuwa Waziri wa Fedha wa Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala. Katika mazungumzo haya ya kusisimua yaliyo wazi,Okonjo Iweala anaelezea hatua endelevu barani na kuainia changamoto nane ambazo mataifa ya Kiafrika bado yanahitaji kuzungumzia ili kuweza kuwa na maisha bora baadaye.

Simulizi za Afrika inayokua
zinapata changamoto

Karibia miaka 10 iliyopita
Niliongea kuhusu Afrika,

Afrika yenye matumaini na fursa,

Afrika ya wajasiriamali,

Afrika tofauti kabisa na Afrika
ambayo umezoaea kusikia

ya vifo, umaskini na magonjwa.

Na kile nilichokiongelea,

ikawa sehemu ya kile kinachojulikana sasa
kama hadithi ya Afrika inayokua.

Nataka niwaambie hadithi mbili
kuhusu hii Afrika inayokua.

Ya kwanza inaihusisha Rwanda,

nchi ambayo imepitia majaribu mengi
na dhiki.

Na Rwanda ikaamua kuwa kitovu
cha teknolojia, au kitovu cha teknolojia

kwenye bara la Afrika.

Ni nchi yenye milima na ardhi ya eneo
lenye vilima,

kidogo kama hapa,

hivyo ni vigumu sana
kupeleka huduma kwa watu.

Hivyo Rwanda imesema nini?

Ili kuweza kuokoa maisha,
itajaribu kutumia ndege zisizo na rubani

kupeleka madawa ya kuokoa maisha,
chanjo na damu

kwa watu katika sehemu zisizo fikika

wakishirikiana na
kampuni inayoitwa Zipline,

pamoja na UPS, na pia Gavi
shirika la kimataifa la chanjo.

Katika kufanya hivi, itaokoa maisha.

Hii ni sehemu ya ubunifu
tunayotaka kuona katika Afrika inayokua.

Hadithi ya pili inahusiana na jambo

ambalo ninauhakika wengi wenu
mmeona au mtakumbuka.

Mara nyingi, nchi za Afrika
zimeteseka na ukame na mafuriko,

na inaongezeka zaidi kwasababu
ya athari za mabadiliko ya tabia nchi.

Wakati haya yanapotokea, kawaida
husubiri nchi za kimataifa kuchanga fedha.

Unaona picha za watoto
wakiwa na nzi kwenye nyuso zao

mizoga ya wanyama waliokufa na kadhalika.

Sasa nchi hizi,
nchi 32, zilikutana pamoja

chini ya mwamvuli wa Umoja wa Afrika

na kuamua kuunda shirika
linaloitwa Africa Risk Capacity.

Linafanya nini?

Ni wakala wa bima wa hali ya hewa

na nchi hizi zinachofanya
ni kulipa bima kila mwaka,

karibia dola milioni 3 kwa mwaka
kutoka kwenye rasilimali zao,

ili kwamba endapo wanakumbwa
na hali ya ukame mgumu au mafuriko,

fedha hizi zitalipwa kuwasaidia

ambazo wanaweza kuzitumia
kuwatunza wananchi wao

badala ya kusubiri msaada kuja.

Shirika la African Risk Capacity
mwaka jana lilipa dola milioni 26

kwa Mauritania, Senegal na Niger.

Hii iliwawezesha kuwatunza
watu milioni 1.3 walioathirika na ukame.

Waliweza kurudisha tena maisha yao,

kununua majani ya n'gombe
kulisha watoto mashuleni

kuwafanya wananchi wabaki nyumbani
badala ya kuhama nje ya eneo.

Hivyo hizi ni aina za hadithi

za Afrika iliyotayari
kuchukua majikumu yake yenyewe,

na kutafuta suluhisho
kwa matatizo yake yenyewe.

Ila simulizi hizo zinapata changamoto sasa

kwasababu bara letu halijafanya vema
kwa miaka miwili iliyopita.

Ilikuwa inakua kwa kiwango
cha asilimia 5 kwa mwaka

kwa muongo mmoja na nusu uliopita

lakini utabiri wa mwaka huu
ulikuwa asilimia tatu. Kwanini?

kwa mazingira ya ulimwengu yanavyobadilika
bei za bidhaa zimeshuka.

Uchumi wa nchi nyingi
bado unaendeshwa na bidhaa,

na hivyo utendaji wake
umeteleza

Na sasa suala la kujitoa kwa Uingereza
haifanyi iwe rahisi

Sikujua kama Uingereza ingejitoa

na hilo lingekuwa moja ya vitu ambavyo
vingeleta kutokuwa na uhakika ulimwenguni

kama tulivyo.

Hivyo sasa tuna hii hali

na ninafikiri ni wakati wakuangalia

na kusema ni vitu gani ambavyo
nchi za Afrika zilifanya sahihi?

Kipi walikosea?

Tutajengaje kwenye haya yote
na kujifunza

ili kwamba tuendeleze Afrika inayokua?

Hivyo ngoja niongelee kuhusu mambo sita
ninayofikiri tulifanya sahihi.

La kwanza ni kusimamia
uchumi wa nchi zetu vizuri

Miaka ya 80 na 90 ni miongo iliyopotea,
wakati Afrika haikuwa ikifanya vizuri,

na baadhi yenu mtakumbuka ukurasa
wa mbele wa gazeti la "Economist"

lililosema, "Bara lililopotea"

Ila miaka ya 2000 watunga sera walijifunza

kwamba wanahitaji kusimamia
mazingira ya uchumi vizuri zaidi,

kuhakikisha uthabiti,

kushusha mfumuko wa bei kufika
tarakimu moja,

kushusha nakisi ya bajeti, chini ya
asilimia tatu ya Pato la Taifa,

wape wawekezaji, wote wa ndani na wageni,

aina ya uthabiti ili wawe na imani ya
kuwekeza kwenye chumi hizi.

Hivyo hiyo ilikuwa namba moja.

Mbili, deni.

Mwaka 1994, urari wa deni la Pato la taifa
wa nchi za Kiafrila ulikuwa asilimia 130,

na hawakuwa na nafasi ya fedha nakisi

Hawakuweza kutumia rasilimali zao
kuwekeza kwenye maendeleo yao

kwakuwa walikuwa wanalipa deni

kwaweza kuwa na baadhi yenu humu ndani
mliofanyakazi kusaidia nchi za Afrika

kupata unafuu wa madeni.

Hivyo wadai binafsi, wa pande mbalimbali
na pande mbili waliunganika

na kuamua kuanzisha mpango wa
Nchi Fukara zenye Mzigo wa madeni

na kutoa unafuu wa madeni.

Hivyo unafuu huu wa madeni mwaka 2005

ulifanya urari wa deni kwa Pato la taifa
kushuka hadi takriban asilimia 30,

na kulikuwa na rasilimali za kutosha
kujaribu na kuwekeza upya.

Kitu cha tatu kilikuwa
makampuni yaliyopata hasara

Serikali zilishiriki katika biashara

ambazo hawakupaswa kuzifanya.

Na walikuwa wanaendesha biashara,
walikuwa wanapata hasara.

Hivyo baadhi ya makampuni haya
yaliundwa upya,

kuwa kibiashara,kubinafsishwa au kufungwa,

na kupunguza mzigo mkubwa
kwa serikali.

Kitu cha nne kilikuwa
kitu cha kuvutia sana

Mapinduzi ya makampuni ya simu yakaja,

na nchi za Kiafrika zikarukia.

Mwaka 2000, laini za simu zilikuwa
milioni 11

Leo, tuna takriban laini milioni 687
za simu za mkononi barani.

Na hi imetuwezesha

kwenda na kusonga mbele
na teknolojia ya simu za mkononi

ambapo Afrika hakika inaongoza.

Nchini Kenya, maendeleo ya kutuma
fedha kwa simu

M-Pesa, ambayo nyote
mmesikia habari zake--

ilichukua muda kwa dunia
kuona kwamba Afrika ipo mbele

katika hii teknolojia.

na hii kutuma pesa kwa simu za mkononi
pia inatoa jukwaa

kwa upatikanaji wa nishati mbadala

Unajua, watu wanaoweza sasa kulipia sola

kwa njia wanayotumia kulipia
kwa kadi kwenye simu zao.

Hivyo haya yalikuwa maendeleo mazuri sana
kitu ambacho kilikwenda sahihi.

Tuliwekeza zaidi kwenye elimu
na afya, isivyo vyakutosha,

lakini kulikuwa na maboresho.

Watoto milioni 25 walipata chanjo
katika muogo mmoja nanusu uliopita.

Kitu kingine ilikuwa
kwamba migogoro ilipungua.

Kulikuwa na migogoro mingi
barani.

Wengi wenu mnafahamu hilo.

Lakini ilipungua, na viongozi wetu
waliweza hata kufifiza mapinduzi.

Aina mpya ya migogoro imeibuka,
na nitaielezea hiyo baadaye.

Hivyo kutokana na yote haya, pia
kuna baadhi ya utofautishaji barani

ambao nataka muufahamu,

kwasababu pamoja na kuwa

kuna baadhi ya nchi--
Cote d'Ivoire, Kenya, Ethiopia

Tanzania na Senegal
zinafanya vizuri kwa sasa

Lakini tulikosea wapi?

Ngoja nitaje mambo nane.

Unapaswa kuwa umekosea zaidi
kuliko kupatia.

(Kicheko)

Hivyo kuna mambo nane tulikosea.

La kwanza ilikuwa pamoja na kukua
hatukutengeneza ajira za kutosha.

Hatukutengeneza ajira kwa vijana wetu.

Ukosefu wa ajira kwa vijana barani
ni karibia asilimia 15,

na upungufu wa ajira ni tatizo kubwa.

Jambo la pili tulichofanya ni kuwa kiwango
cha ukuaji hakikuwa kizuri vyakutosha

Hata ajira zilizoundwa
zilikuwa ni ajira zenye tija ndogo sana,

hivyo tulihamisha watu
kutoka kilimo duni kisicho na tija

kwenda biashara zisizo na tija
na kufanyia kazi sekta isiyo rasmi

katika maeneo ya mijini.

Jambo la tatu ni kwamba
kukosekana kwa usawa kuliongezeka.

Hivyo tuliunda mabilionea zaidi.

mabilionea 50 wenye thamani ya dola
bilioni 96

wanamiliki utajiri zaidi kuliko watu
milioni 75 wa chini barani.

Umaskini,

uwiano wa watu katika umaskini--
hilo ni jambo la nne--ulipungua

lakini namba halisi hazikupungua
kwasababu ya ongezeko la idadi ya watu.

Na ongezeko la idadi ya watu ni jambo

ambalo hatujafanyia
mazungumzo ya kutosha barani.

Na ninafikiri tutahitaji
kulielewa na kulifanyia kazi

haswa jinsi ya kuelimisha wasichana.

Hiyo ndio njia haswa kufanyia kazi
hasusan kwenye suala hili.

Jambo la tano ni kwamba hatukuwekeza
vya kutosha kwenye miundombinu.

Tulikuwa na uwekezaji kutoka kwa Wachina.

Ambao ulisaidia baadhi ya nchi,
lakini haitoshi.

Utumiaji wa umeme
barani Afrika

Kusini mwa jangwa la Sahara Afrika
ni sawasawa na Hispania.

Utumiaji kwa ujumla
ni sawasawa na ule wa Hispania

Hivyo watu wengi wanaishi gizani,

na kama Rais wa Benki ya Maendeleo
Afrika alivyosema hivi karibuni,

Afrika haiwezi kuendelea gizani.

Kitu kingine ambacho hatujafanya

ni kwamba chumi zetu
zimeshikilia muundo uliofanana

ambao tumekuwa nao kwa miongo.

Hivyo pamoja na kwamba tumekua

muundo wa chumi zetu
haujabadilika kwa kiasi kikubwa.

Bado tunauza bidhaa nchi za nje

na kuuza bidhaa nchi za nje ni nini?
kuuza ajira nchi za nje.

Ongezeko la thamani ya uzalishaji wetu
ni asilimia 11 tu

Hatuundi ajira za kutosha kwenye
uzalishaji kwa vijana wetu,

na biashara kati yetu ni kidogo.

Takriban asilimi 12 tu ya biashara
kati yetu sisi wenyewe

Hivyo hilo ni tatizo lingine zito sana.

Kisha utawala bora.

Utawala bora ni suala zito.

Tuna taasisi dhaifu,

na wakati mwingine taasisi hewa,
ninafikiri hii inaleta mwanya wa rushwa.

Rushwa ni suala ambalo bado
hatujalimudu kiasi cha kutosha,

na tunatakuwa kupambana kufa na kupona,

hiyo na ongezeko la uwazi katika
jinsi tunavyosimamia chumi zetu

na jinsi tunavyosimamia fedha zetu.

Tunahitaji pia kujihadhari na migogoro
mipya,

aina mpya ya migogoro,

kama tuliyonayo na Boko Haram
katika nchi yangu, Nigeria,

Na Al-Shabaab nchini Kenya.

Tunahitaji kushirikiana na
washiriki wa kimataifa,

nchi zilizoendelea,
kupambana juu ya hili pamoja.

Ama sivyo, tunaunda ukweli mpya

ambao sio aina tunayotaka
kwa Afrika inayokua.

Na mwisho, ni suala la elimu.

Mifumo yetu ya elimu
katika nchi nyingi imevunjika.

Hatuundi aina ya stadi
zinazohitajika kwa siku za usoni

Hivyo tunatakiwa tutafute njia
ya kutoa elimu kwa ubora.

Hivyo hayo ni mambo ambayo
hatufanyi kwa usahihi.

Sasa, tunaenda wapi kutokea hapo?

Ninaamini njia ya kusongambele
ni kujifunza kusimamia mafanikio.

Mara nyingi, watu wanapofanikiwa
au nchi zinapofanikiwa

husahau kullichowafanya wafanikiwe.

Kujifunza kile unachoweza kufanikiwa,

kukisimamia na kukitunza
ni jambo muhimu kwetu.

Hivyo vitu vyote nilivyosema
tulifanya sahihi,

tunatakiwa kujifunza kuvifanya kwa usahihi
tena, na kuviendeleza.

Kusimamia uchumi wakati
unaunda ustawi ni muhimu,

kupata bei sahihi
na sera thabiti.

Mara nyingi hatuna uthabiti

Mfumo wa utawala mmoja ukitoka
unaingia mwingine

na wanatupa mbali hata sera zilizokuwa
zinafanyakazi vizuri awali

Hii inafanya nini?

Inaleta sintofahamu kwa watu,
kaya

sintofahamu kwa biashara

Hawajui jinsi na wakati wa kuwekeza.

Deni: tunatakiwa tusimamie' mafanikio
tuliyopata katika kupunguza deni letu,

lakini sasa nchi zimerudia
katika kukopa tena,

na tumeona urari wa deni kwa Pato la taifa
unaanza kupanda tena,

na katika baadhi ya nchi,

deni linakuwa ni tatizo,
hivyo tunatakiwa tuliepuke.

Hivyo usimamizi wa mafanikio

Kinachofuata
ni kuwa makini sana

na yale mambo ambayo
hatukufanya vizuri.

Kitu cha kwanza kabisa ni miundombinu

Ndio, nchi nyingi sasa zinatambua
zinahitaji kuwekeza kwenye hili,

na zinajaribu kufanya
kadiri ziwezavyo kufanya hivyo.

Lazima.

Kitu muhimu sana ni umeme.

Huwezi kuendelea katika giza.

Na kisha utawala bora na rushwa:

tunatakiwa tupambane.

Tunatakiwa kuendesha nchi zetu kwa uwazi.

Pamoja na yote hayo, lazima
tuwashirikishe vijana.

Tuna ubunifu katika vijana wetu

Ninauona kila siku.

Ndio kinachoniamsha asubuhi
na kujisikia tayari kwenda.

Tunatakiwa tusibanie ubunifu
katika vijana wetu,

tusiwazibie njia,
tuwaunge mkono kuunda na ugunduzi

na kuongoza njia.

Na ninajua kwamba watatuongoza
katika mwelekeo sahihi.

Na wanawake wetu, na wasichana wetu:

tunatakiwa tutambue kwamba
wanawake na wasichana ni zawadi.

Wana nguvu,

na tunatakiwa tusiwabanie hiyo nguvu

ili waweze kutoa mchango
wao barani.

Nina amini kwa nguvu
kwamba tukifanya hayo yote,

tutakuta kwamba simulizi za Afrika
inayokua

sio ubabaishaji.

ni harakati.

Ni harakati, na tukiendelea,
tusipowabania vijana wetu,

tusipowabania wanawake wetu,

wakati mwingine tunaweza kurudi nyuma,

tunaweza pia kukaa pembezoni,

lakini harakati ziko wazi.

Afrika itaendelea kukua.

Na ninawaambia wafanyabiashara
mliopo kwenye hadhira hii,

uwekezaji Afrika sio kwa ajili ya leo,
sio kwa ajili ya kesho,

sio kitu cha muda mfupi,
ni kitu cha muda mrefu.

Lakini ikiwa hamtawekeza Afrika,

basi mtakuwa mnakosa

mojawapo ya fursa zinazoibuka
duniani.

Asante.

(Makofi)

Kelly Stoetzel: Umegusia rushwa
katika mazungumzo yako

na unafahamika vizuri
kuwa mpambanaji thabiti wa rushwa.

Lakini hiyo ilikuwa na matokeo yake.

Watu walijibu mashambulizi,
na mama yako alitekwa nyara.

Umewezaje kulimudu hili?

Ngozi Okonjo-Iweala:
Imekuwa ngumu sana.

Asante kwa kugusia
suala la kutekwa nyara mama yangu

Ni mada ngumu sana.

Lakini inachomaanisha
ni kwamba unapopambana na rushwa,

unapogusa mifuko ya watu
wanaoiba pesa,

hawanyamazi kimya tu.

Watajibu mashambulizi, na suala kubwa
ni wanapojaribu kutumia vitisho

unakata tamaa, au unaendeleza mapambano?

Unatafuta njia ya kubakia
na kujibu mashambulizi?

Na jibu nililokuwa nalo
nikiwa na timu zilizofanya nazo kazi

ni kuendeleza mapambano

Tunatakiwa kuunda hizo taasisi.

Tunatakiwa kutafuta njia ya kuwazuia
hawa watu

waache kuchukua urithi
wa baadaye.

Na hicho ndicho tulichofanya.

Na hata nje ya serikali,
tuliendelea kuweka msisitizo.

Katika nchi zetu, hakuna,
hakuna atakaye pambana na rushwa

isipokuwa sisi wenyewe.

kwa hiyo,
hilo linakuja na matokeo,

na tunatakiwa kufanya kadiri tuwezavyo.

Lakini nakushukuru na kuwashukuru TED
kutupa sauti

kuwaambia hao watu, hamtashinda,

na hatutatishika

Asante.

(Makofi)

Kelly Stoetzel: Asante sana
kwa mazungumzo yako mazuri na kazi muhimu.

(Makofi)