İnsanın yükselişini ne açıklayabilir?
-
0:01 - 0:06Yetmiş bin yıl önce,
atalarımız önemsiz hayvanlardı. -
0:06 - 0:10Tarih öncesi insanların en önemli özelliği
-
0:11 - 0:12önemsiz olmalarıdır.
-
0:12 - 0:18Dünya'ya etkileri denizanasından
veya ateş böceklerinden -
0:18 - 0:20veya ağaç kakanlardan daha fazla değildi.
-
0:21 - 0:24Bugün tam tersine,
gezegeni biz kontrol ediyoruz. -
0:25 - 0:26Ve soru şu:
-
0:26 - 0:29Oradan buraya nasıl geldik?
-
0:30 - 0:33Kendimizi, Afrika'nın bir köşesinde
-
0:33 - 0:36kendi işine bakan önemsiz maymunlardan
-
0:36 - 0:39Dünya hükümdarlarına nasıl çevirdik?
-
0:40 - 0:45Genelde, diğer hayvanlarla aramızdaki
-
0:45 - 0:47bireysel farklara bakarız.
-
0:47 - 0:51Biz, -ben- ayrı bir özelliğimiz olduğuna,
-
0:51 - 0:55bedenimde ve beynimde beni,
köpek, domuz -
0:55 - 0:59ya da şempanzeye oranla
daha üstün kılan -
0:59 - 1:03bir yönüm olduğuna inanmak isteriz.
-
1:03 - 1:07Bireysel seviyedeki gerçek maalesef şu:
-
1:07 - 1:10utanılacak kadar şempanzelere benziyorum.
-
1:10 - 1:15Şempanzeyle beni ıssız
bir adaya götürseniz ve -
1:15 - 1:20kim daha uzun hayatta kalır diye baksanız,
-
1:20 - 1:25ben iddiamı şempanze üzerine yapardım
kendime değil -
1:25 - 1:28Kişisel bir hatam olduğundan değil.
-
1:28 - 1:32Sanırım, herhangi birimizi tek başımıza
-
1:32 - 1:35bir şempanzeyle adaya bıraksalar
-
1:35 - 1:38her zaman şempanze daha iyi iş çıkarır.
-
1:39 - 1:43Hayvanlarla insanlar arasındaki asıl fark
-
1:43 - 1:45bireysel seviyede değildir.
-
1:45 - 1:47Bu fark toplumsal seviyededir.
-
1:47 - 1:52İnsanlar gezegeni yönetiyorlar çünkü
büyük gruplar halinde -
1:52 - 1:57ve uyumlu şekilde
ortaklık kurabilen tek tür onlar. -
1:57 - 2:00Şimdi diğer türlere bakalım
-
2:00 - 2:04mesela sosyal böcekler olan arılar
ve karıncalara, -
2:04 - 2:08bunlar büyük gruplar halinde ortaklık
kurabiliyorlar fakat uyumlu değiller. -
2:08 - 2:11Ortaklıkları çok katı.
-
2:11 - 2:15Temelde arı kovanı tek yönlü işler.
-
2:15 - 2:19Eğer yeni bir imkan ya da tehlike olursa
-
2:19 - 2:24arılar sosyal yapılarını
bir gecede değiştiremezler. -
2:24 - 2:26Mesela, kraliçeyi idam edip
-
2:26 - 2:29işçi arılar komünist yönetimi
-
2:29 - 2:32veya bir arılar cumhuriyeti kuramazlar.
-
2:32 - 2:35Sosyal memeliler olan kurtlar,
filler, yunuslar -
2:35 - 2:39ve şempanzeler gibi diğer hayvanlar
-
2:39 - 2:41daha uyumlu bir topluluk kurabilirler
-
2:41 - 2:45ancak bu küçük ölçekli gruplarda olur.
-
2:45 - 2:48Çünkü şempanzeler arasındaki işbirliği
-
2:48 - 2:51birinin diğeri hakkındaki
bireysel bilgisine dayanır. -
2:51 - 2:54Eğer ben bir şempanzeysem,
sen bir şempanzeysen -
2:54 - 2:56ve seninle işbirliği yapmak istiyorsam
-
2:56 - 2:59seni kişisel olarak tanımam gerekir.
-
2:59 - 3:01Nasıl bir şempanzesin?
-
3:01 - 3:02İyi bir şempanze misin?
-
3:02 - 3:04Kötü bir şempanze misin?
-
3:04 - 3:05Güvenilir misin?
-
3:05 - 3:08Seni tanımıyorsam seninle
nasıl işbirliği yapabilirim? -
3:10 - 3:13Bu iki kabiliyeti bir araya getirebilen
tek hayvan -
3:13 - 3:18ve uyumlu şeklide işbirliğini
büyük gruplar halinde başaran -
3:18 - 3:20sadece bizleriz, Homo sapiensler.
-
3:21 - 3:25Bire bir ya da ona on
-
3:25 - 3:28şempanzeler bizden daha iyi olabilirler.
-
3:28 - 3:33Fakat 1.000 insana karşı
1.000 şempanze koyarsanız, -
3:33 - 3:37insanlar kolayca kazanacaktır.
Basit bir sebepten, -
3:37 - 3:41çünkü 1.000 şempanze
birlikte hareket edemez. -
3:41 - 3:45Eğer, 100.000 şempanzeyi Oxford Meydanına,
-
3:45 - 3:49Wembley Stadyumuna, Tienanmen Meydanına
-
3:49 - 3:52ya da Vatikan'a toplamak isterseniz
-
3:52 - 3:54sadece kaos oluşur, tam bir kaos.
-
3:54 - 3:58Wembley Stadyumu'nda
100.000 şempanzeyi düşünün. -
3:58 - 4:00Tamamen çılgınlık.
-
4:00 - 4:04Oysa, insanlar rahatça orada toplanırlar
-
4:04 - 4:09ve elde ettiğimiz genelde kaos değildir.
-
4:09 - 4:16Genellikle, çok etkili ve gelişmiş
bir işbirliği yapısıdır. -
4:17 - 4:21İnsanlık tarihindeki büyük başarılar,
-
4:21 - 4:24Piramitleri inşa etmek ya da
Ay'a gitmek gibi -
4:24 - 4:27bireysel yeteneklere dayalı değildir.
-
4:27 - 4:31Büyük gruplar olarak uyumlu
hareket etmeye dayalıdır. -
4:31 - 4:35Şu an yaptığım
bu konuşmayı bile düşünürseniz, -
4:35 - 4:41300 - 400 kişilik bir dinleyici önünde
duruyorum, -
4:41 - 4:45çoğunuz hiç tanımadığım kişilersiniz.
-
4:45 - 4:49Aynı şekilde, bu toplantıyı
-
4:49 - 4:52düzenleyenleri de tanımıyorum.
-
4:52 - 4:56Dün, beni buraya,
Londra'ya getiren uçaktaki -
4:56 - 4:59uçuş ekibi ve pilotu da tanımıyorum.
-
4:59 - 5:03Dediklerimi kaydedenleri, bu mikrofon ve
-
5:03 - 5:08kamerayı icat edip üretenleri tanımıyorum.
-
5:08 - 5:11Bu konuşmayı hazırlarken
okuduğum kitap -
5:11 - 5:14ve makaleleri yazanları tanımıyorum.
-
5:14 - 5:17Ve tabii ki internet üzerinden bu konuşmayı
-
5:17 - 5:21belki de Boenos Aires ya da
Yeni Delhi'den seyredecek olan -
5:21 - 5:24tüm o insanları da tanımıyorum.
-
5:24 - 5:28Birbirimizi tanımasak da, yine de
-
5:28 - 5:33küresel fikir alış verişini
gerçekleştirebiliriz. -
5:34 - 5:37İşte, şempanzelerin yapamadığı budur.
-
5:37 - 5:40Tabii ki haberleşirler, fakat
asla bir şempanzeyi -
5:40 - 5:45uzaktaki bir şempanze grubuna
muzlar ya da filler hakkında -
5:45 - 5:49bir konuşma yapmak için
seyahat ederken göremezsiniz. -
5:49 - 5:53Ya da onları ilgilendiren
başka bir konu hakkında. -
5:53 - 5:57Tabii ki işbirliği her zaman hoş değildir.
-
5:57 - 6:01Tarih boyunca insanların yaptığı
onca korkunç şey -
6:01 - 6:04ki bazıları çok daha korkunç,
-
6:04 - 6:09tüm bunlar yine
büyük ölçekli işbirliğine dayanır. -
6:09 - 6:12Hapishaneler, işbirliği sistemidir.
-
6:12 - 6:14Mezbahalar işbirliği sistemidir.
-
6:14 - 6:18Toplama kampları işbirliği sistemidir.
-
6:18 - 6:24Şempanzelerin mezbahaları, hapishaneleri
ve toplama kampları yoktur. -
6:24 - 6:28Farz edin ki, sizi bu ihtimale inandırdım.
-
6:28 - 6:33Evet, uyum içinde işbirliği yapabildiğimiz
için Dünya'yı yönetiyoruz. -
6:34 - 6:36O zaman, meraklı dinleyicilerin aklına
-
6:36 - 6:39hemen ikinci bir soru gelir:
-
6:39 - 6:42Tam olarak bunu nasıl yapıyoruz?
-
6:42 - 6:48Böyle bir işbirliği için tüm hayvanlar
arasından sadece bizi etkileyen ne? -
6:50 - 6:52Bunun cevabı hayal etme gücümüzdür.
-
6:53 - 6:58Sayısız yabancıyla uyumlu bir
işbirliği yapabiliriz, çünkü -
6:58 - 7:02bu gezegendeki hayvanlardan sadece biz
-
7:02 - 7:07hayal ürünü şeyleri kurgular ve inanırız.
-
7:07 - 7:12Herkes aynı hayal ürününe inandığı sürece
-
7:12 - 7:15herkes aynı kurallara uyar ve itaat eder,
-
7:15 - 7:18aynı kalıplar ve aynı değerlere.
-
7:19 - 7:23Tüm diğer hayvanlar, haberleşirken
-
7:23 - 7:25sadece gerçeği tanımlarlar.
-
7:26 - 7:30Örneğin şempanze "Bak, bir aslan
hadi kaçalım." ya da -
7:30 - 7:34"Bak bir muz ağacı,
hadi gidip toplayalım." diyebilir. -
7:34 - 7:40Tam tersine insanlar, sadece
gerçeği anlatmak için konuşmazlar. -
7:40 - 7:45Aynı zamanda yeni gerçeklikler ve
uydurma gerçeklikler yaratırlar. -
7:45 - 7:49Bir insan "Bak, yukarıda bulutların
üstünde Tanrı var." diyebilir. -
7:49 - 7:52"Eğer dediğim şeyi yapmazsanız,
-
7:52 - 7:55öldüğünüzde,Tanrı sizi cezalandırıp
cehenneme atar." -
7:55 - 7:59Ürettiğim bu hikayeye hepiniz inanırsanız,
-
7:59 - 8:02aynı kalıpları, kural ve değerleri benimsersiniz
-
8:02 - 8:04ve işbirliği yapabilirsiniz.
-
8:04 - 8:07Bunu ancak insanlar yapabilir.
-
8:07 - 8:10"Öldükten sonra şempanzeler cennetine
gideceksin..." -
8:10 - 8:15diyerek bir şempanzeyi, size muz
vermesi için kandıramazsınız. -
8:15 - 8:16(Gülüşmeler)
-
8:16 - 8:19"...ve iyi davranışın için
pek çok muz alacaksın." -
8:19 - 8:21Şimdi ver o muzu bana."
-
8:21 - 8:24Böyle bir hikayeye hiç bir şempanze
inanmayacaktır. -
8:24 - 8:26Sadece insanlar böyle bir şeye inanır.
-
8:26 - 8:29Dünyayı yönetme sebebimiz olan,
-
8:29 - 8:34şempanzelerin hayvanat bahçeleri ve
laboratuvarlara kilitlenmesine sebep olan. -
8:35 - 8:38Bunu kabul edilebilir bulabilirsiniz, evet,
-
8:38 - 8:44dini alanda, insanlar aynı kurguya
inanarak işbirliği yaparlar. -
8:44 - 8:50Bir katedral ya da cami yapmak için,
haçlı seferi ya da cihada katılmak için -
8:50 - 8:55milyonlarca insan bir araya gelir,
çünkü hepsi Tanrı, cennet -
8:55 - 8:58ve cehennem hakkında aynı
hikayeye inanmışlardır. -
8:58 - 9:00Fakat vurgulamak istediğim şey,
-
9:00 - 9:08sadece dini alanda değil,
diğer tüm kitlesel işbirliklerinde de -
9:08 - 9:12aynı mekanizmanın geçerliliğidir.
-
9:12 - 9:14Mesela hukuk alanını ele alın.
-
9:15 - 9:21Bugün Dünya'yadaki çoğu hukuk sistemi,
insan hakları inancına dayanır. -
9:21 - 9:24Peki ama, insan hakları nedir?
-
9:24 - 9:28İnsan hakları, Tanrı ve cennet gibi
bizim yazdığımız bir hikayedir. -
9:28 - 9:31Nesnel gerçeklik değillerdir.
-
9:31 - 9:35Homo sapiens olmanın
biyolojik etkisi değillerdir. -
9:35 - 9:39Bir insanı alıp, kesip içine baksak
-
9:39 - 9:44kalp, böbrekler, nöronlar,
hormonlar ve DNA bulursunuz, -
9:44 - 9:46ama tek bir hak bulamazsınız.
-
9:46 - 9:50Hakları sadece hikayelerde bulursunuz.
-
9:50 - 9:55Kendi yazdığımız ve bir kaç yüzyıldır
etrafa yaydığımız hikayelerde. -
9:55 - 10:00Belki çok iyi hikayelerdir
ya da çok olumlu hikayeleridir, -
10:00 - 10:04ancak halen bizim uydurup
yazdığımız hikayelerdir. -
10:04 - 10:06Aynı şey politik alanda da doğrudur.
-
10:07 - 10:13Modern politikanın en önemli faktörleri
devletler ve milletlerdir. -
10:13 - 10:15İyi de devlet ve millet nedir?
-
10:16 - 10:18Nesnel gerçeklik değillerdir.
-
10:18 - 10:20Bir dağ nesnel bir gerçektir.
-
10:20 - 10:24Görebilir, dokunabilir,
hatta koklayabilirsiniz. -
10:24 - 10:26Fakat millet ya da devlet
-
10:26 - 10:30İsrail, İran, Fransa ya da Almanya gibi
-
10:30 - 10:32bunlar sadece bizim yazdığımız
-
10:32 - 10:35ve kuvvetli bağlar kurduğumuz
hikayelerdir. -
10:35 - 10:38Aynı şey ekonomik alanda da geçerlidir.
-
10:38 - 10:42Bugün küresel ekonominin
en önemli aktörleri -
10:42 - 10:44şirketler ve kuruluşlardır.
-
10:44 - 10:48Bugün pek çoğunuz belki de
Google, Toyota -
10:48 - 10:51ya da McDonald's gibi
kuruluşlarda çalışıyorsunuz. -
10:51 - 10:54Aslında bunlar nedir?
-
10:54 - 10:58Avukatların dediği gibi
hukuki kurgulardır. -
10:58 - 11:02Avukat dediğimiz güçlü büyücülerin
-
11:02 - 11:05keşfedip sürdürdüğü hikayelerdir.
-
11:05 - 11:07(Gülüşmeler)
-
11:07 - 11:10Peki ya kuruluşlar bütün gün ne yaparlar?
-
11:10 - 11:13Çoğunlukla, para kazanmaya çalışırlar.
-
11:13 - 11:15O zaman, para nedir?
-
11:15 - 11:20Gene, para nesnel bir gerçek değildir;
nesnel değeri yoktur. -
11:20 - 11:23O yeşil kağıt parçasını elinize alın
dolar banknotunu. -
11:23 - 11:26Ona bakın, değeri yoktur.
-
11:26 - 11:28Onu yiyemezsiniz, içemezsiniz,
-
11:28 - 11:29giyemezsiniz.
-
11:30 - 11:33Daha sonra büyük hikaye anlatıcılar
ortaya çıktılar. -
11:33 - 11:35Büyük bankacılar,
-
11:35 - 11:36para bakanları,
-
11:36 - 11:38başbakanlar ve bize
-
11:38 - 11:41oldukça ikna edici bir hikaye anlattılar:
-
11:41 - 11:43"Bak, bu yeşil kağıdı görüyor musun?
-
11:43 - 11:45Bu tam olarak 10 muz değerinde."
-
11:45 - 11:48Eğer buna ben inanırsam, siz inanırsanız,
-
11:48 - 11:49ve herkes inanırsa,
-
11:49 - 11:51bu gerçekten işe yarar.
-
11:51 - 11:54Bu değersiz kağıdı alıp,
-
11:54 - 11:56markete gidip,
-
11:56 - 11:59hiç karşılaşmadığım bir yabancıya verip,
-
11:59 - 12:05karşılığında yiyebileceğim
gerçek muzlar alabilirim. -
12:05 - 12:07Bu şaşırtıcı bir şeydir.
-
12:07 - 12:08Bunu şempanzelerle yapamazsınız.
-
12:08 - 12:11Tabii ki, şempanzeler takas ederler:
-
12:11 - 12:13"Evet, bana hindistan cevizi ver,
ben muz vereceğim." -
12:13 - 12:15Bu olur.
-
12:15 - 12:18Ancak, bana değersiz bir parça kağıt ver
-
12:18 - 12:20ve sana muz vermemi bekle?
-
12:20 - 12:21Asla !
-
12:21 - 12:22Beni ne sandın, insan mı?
-
12:22 - 12:25(Gülüşmeler)
-
12:25 - 12:29Para, aslında, insanlarca icat edilip
-
12:29 - 12:32anlatılmış en başarılı hikayedir.
-
12:32 - 12:36Çünkü herkesin inandığı tek hikayedir.
-
12:37 - 12:39Herkes Tanrı'ya inanmıyor,
-
12:40 - 12:43herkes insan haklarına inanmıyor,
-
12:43 - 12:45herkes milliyetçiliğe inanmıyor,
-
12:45 - 12:49ama herkes paraya ve
dolar banknotuna inanıyor. -
12:50 - 12:51Hatta Osama Bin Laden bile.
-
12:52 - 12:55Amerikan politikalarından ve
dininden nefret ediyor -
12:55 - 12:57ve Amerikan kültüründen,
-
12:57 - 13:00fakat Amerikan dolarına bir itirazı yok.
-
13:00 - 13:02Aslında, onlara oldukça düşkün.
-
13:02 - 13:04(Gülüşmeler)
-
13:04 - 13:06Sonuç olarak:
-
13:06 - 13:13Biz insanlar Dünya'yı kontrol ediyoruz,
çünkü ikili gerçeklik içinde yaşıyoruz. -
13:13 - 13:17Tüm diğer hayvanlar nesnel
tek bir gerçeklik içinde yaşıyorlar. -
13:17 - 13:22Gerçeklikleri, nehirler, ağaçlar,
filler ve aslanlar gibi -
13:22 - 13:26nesnel unsurlardan ibaret.
-
13:26 - 13:30Biz insanlar da
nesnel gerçeklikte yaşarız. -
13:30 - 13:35Bizim dünyamızda da nehirler,
ağaçlar, aslanlar ve filler vardır. -
13:35 - 13:37Ancak yüzyıllar içinde,
-
13:37 - 13:41bu nesnel gerçekliğin üzerine
-
13:41 - 13:46kurgulanmış ikinci bir
gerçeklik katmanı inşa ettik. -
13:46 - 13:49Uluslar, tanrılar, para, kuruluşlar gibi
-
13:49 - 13:54kurgulanmış unsurlardan oluşmuş bir gerçeklik.
-
13:54 - 13:59Şaşırtıcı olansa, zaman ilerledikçe
-
13:59 - 14:05bu kurmaca gerçeklik
giderek çok daha güçlendi -
14:05 - 14:09ve bugün, Dünya'nın en güçlü kuvvetleri
-
14:09 - 14:12bu kurgusal unsurlardır.
-
14:12 - 14:18Bugün, geriye kalan nehirler, ağaçlar,
aslanlar ve fillerin kaderi; -
14:18 - 14:23Birleşik Devletler, Google
ve Dünya Bankası gibi -
14:23 - 14:29bu kurgusal unsurların karar ve
isteklerine tabidir ki -
14:29 - 14:33bunlar sadece bizim hayalimizde var
olan unsurlardır. -
14:33 - 14:35Teşekkürler.
-
14:35 - 14:38(Alkışlar)
-
14:40 - 14:43Bruno Giussani: Teşekkürler.
Yuval, yeni bir kitabın çıktı. -
14:43 - 14:47"After Sapiens" (Sapiens sonrası)
yeni bir tane yazdın -
14:47 - 14:51ve Hibruca yayınlandı,
ancak henüz ingilizceye çevrilmedi -
14:51 - 14:53Yuval Noah Harari :
Çevirisi için çalışıyorum. -
14:53 - 14:56BG: Kitapta, eğer doğru anladıysam,
-
14:56 - 15:01şu anda deneyimlemekte olduğumuz
müthiş atılımları tartışıyorsun -
15:01 - 15:05sadece potansiyel olarak
hayatlarımızı iyileştirmeyecek -
15:05 - 15:07hatta - yinelemek isterim -
-
15:07 - 15:11"...endüstriel devrimin yaptığı gibi
yeni sınıflar ve yeni sorunlar." yaratacak. -
15:11 - 15:13Bize ayrıntıları verebilir misin?
-
15:13 - 15:15YNH: Evet, sanayil devriminde,
-
15:15 - 15:19şehirli işçilerin yeni bir çeşidinin
oluştuğunu gördük. -
15:19 - 15:24Ve son 200 yılı içeren politik ve
sosyal tarih daha çok -
15:24 - 15:28bu sınıfla ve yeni sorun ve imkanlarla
ne yapılacağıyla ilgilenmiş. -
15:28 - 15:33Faydasız insanlardan oluşan büyük ve
yeni bir sınıfın oluştuğunu görüyoruz. -
15:33 - 15:34(Gülüşmeler)
-
15:34 - 15:40Bilgisayarlar çok daha fazla alanda,
çok daha iyileştikçe, -
15:40 - 15:44bariz bir ihtimal olarak, çoğu alanda
bilgisayarlar bizi aşacaklar -
15:44 - 15:48ve insanları gereksiz kılacaklar.
-
15:48 - 15:51Ardından, 21. yüzyılın politik ve
ekonomik büyük sorusu -
15:51 - 15:54"İnsanlara ne için ihtiyacımız var?"
-
15:54 - 15:55olacaktır.
-
15:55 - 15:59En azından "Bu kadar çok insana
ne için ihtiyacımız var?" -
15:59 - 16:01BG: Kitabında bir cevap var mı?
-
16:01 - 16:04YNH: Şu anda, elimizdeki en iyi tahmin,
-
16:04 - 16:07haplar ve bilgisayar oyunlarıyla
onları mutlu etmek. -
16:07 - 16:08(Gülüşmeler)
-
16:08 - 16:11Ancak bu pek de ilgi çekici
bir gelecek gibi görünmüyor. -
16:11 - 16:14BG: O zaman kitapta şöyle diyorsun,
şu anda, -
16:14 - 16:18belirgin ekonomik eşitsizliklerin
gelişme bulguları hakkındaki, -
16:18 - 16:20tüm o tartışmalar,
-
16:20 - 16:22henüz sürecin başlangıcında
gibi bir durumda mıyız? -
16:22 - 16:24YNH: Bu bir kehanet değil.
-
16:24 - 16:28Her tür ihtimali bizden önce görüyor.
-
16:28 - 16:33İhtimallerden biri, kitlesel faydasız
insan sınıfının oluşumu. -
16:33 - 16:38Bir diğer ihtimalse, zenginler
sanal tanrılığa yükselirken, -
16:38 - 16:42fakirlerin faydasız insanlar
seviyesine inişiyle -
16:42 - 16:44insan türünün
-
16:44 - 16:48farklı biyolojik sınıflara bölünmesi.
-
16:48 - 16:50BG: Sanırım bir iki sene içinde
yeni bir TED konuşması geliyor. -
16:50 - 16:53YNH: Belki de, teşekkürler.
BG: Yuval, gezinti için teşekkürler. -
16:53 - 16:55(Alkışlar)
- Title:
- İnsanın yükselişini ne açıklayabilir?
- Speaker:
- Yuval Noah Harari
- Description:
-
Yetmiş bin yıl önce, insan atalarımız, diğer tüm hayvanlarla birlikte Afrika'nın bir köşesinde sadece kendi işine bakan önemsiz hayvanlardı. Oysa ki bugün pek azı, Dünya'ya insanların hükmettiğini reddedebilir; tüm kıtalara yayıldık ve hareketlerimiz diğer hayvanların kaderini belirliyor (muhtemelen Dünya'nın kaderini de). Biz oradan buraya nasıl geldik? Tarihçi Yuval Noah Harari insanlığın yükselişi için şaşırtıcı bir neden öne sürüyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 17:08
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen accepted Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for What explains the rise of humans? | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for What explains the rise of humans? |