WEBVTT

00:00:01.309 --> 00:00:06.374
Yetmiş bin yıl önce,
atalarımız önemsiz hayvanlardı.

00:00:06.398 --> 00:00:10.497
Tarih öncesi insanların en önemli özelliği

00:00:10.521 --> 00:00:12.473
önemsiz olmalarıdır.

00:00:12.497 --> 00:00:17.631
Dünya'ya etkileri denizanasından
veya ateş böceklerinden

00:00:17.655 --> 00:00:20.226
veya ağaç kakanlardan daha fazla değildi.

00:00:20.643 --> 00:00:24.226
Bugün tam tersine, 
gezegeni biz kontrol ediyoruz.

00:00:24.853 --> 00:00:26.195
Ve soru şu:

00:00:26.219 --> 00:00:29.341
Oradan buraya nasıl geldik?

00:00:29.596 --> 00:00:33.142
Kendimizi, Afrika'nın bir köşesinde


00:00:33.142 --> 00:00:36.313
kendi işine bakan önemsiz maymunlardan

00:00:36.313 --> 00:00:39.323
Dünya hükümdarlarına nasıl çevirdik?

NOTE Paragraph

00:00:39.876 --> 00:00:44.510
Genelde, diğer hayvanlarla aramızdaki

00:00:44.510 --> 00:00:47.071
bireysel farklara bakarız.

00:00:47.412 --> 00:00:50.966
Biz, -ben- ayrı bir özelliğimiz olduğuna,

00:00:50.966 --> 00:00:55.478
bedenimde ve beynimde beni, 
köpek, domuz

00:00:55.478 --> 00:00:59.428
ya da şempanzeye oranla 
daha üstün kılan

00:00:59.428 --> 00:01:03.085
bir yönüm olduğuna inanmak isteriz.

00:01:03.085 --> 00:01:06.572
Bireysel seviyedeki gerçek maalesef şu:

00:01:06.572 --> 00:01:09.827
utanılacak kadar şempanzelere benziyorum.

00:01:10.029 --> 00:01:14.798
Şempanzeyle beni ıssız
bir adaya götürseniz ve

00:01:14.798 --> 00:01:19.536
kim daha uzun hayatta kalır diye baksanız,

00:01:19.560 --> 00:01:24.676
ben iddiamı şempanze üzerine yapardım
kendime değil

00:01:25.309 --> 00:01:28.445
Kişisel bir hatam olduğundan değil.

00:01:28.469 --> 00:01:32.249
Sanırım, herhangi birimizi tek başımıza

00:01:32.249 --> 00:01:34.584
bir şempanzeyle adaya bıraksalar

00:01:34.608 --> 00:01:37.505
her zaman şempanze daha iyi iş çıkarır.

NOTE Paragraph

00:01:38.823 --> 00:01:42.822
Hayvanlarla insanlar arasındaki asıl fark

00:01:42.822 --> 00:01:45.223
bireysel seviyede değildir.

00:01:45.223 --> 00:01:47.415
Bu fark toplumsal seviyededir.

00:01:47.415 --> 00:01:51.988
İnsanlar gezegeni yönetiyorlar çünkü 
büyük gruplar halinde

00:01:51.988 --> 00:01:57.297
ve uyumlu şekilde
ortaklık kurabilen tek tür onlar.

00:01:57.297 --> 00:01:59.849
Şimdi diğer türlere bakalım

00:01:59.849 --> 00:02:03.750
mesela sosyal böcekler olan arılar 
ve karıncalara,

00:02:03.750 --> 00:02:08.446
bunlar büyük gruplar halinde ortaklık
kurabiliyorlar fakat uyumlu değiller.

00:02:08.446 --> 00:02:11.126
Ortaklıkları çok katı.

00:02:11.126 --> 00:02:15.221
Temelde arı kovanı tek yönlü işler.

00:02:15.221 --> 00:02:19.026
Eğer yeni bir imkan ya da tehlike olursa

00:02:19.050 --> 00:02:23.593
arılar sosyal yapılarını
bir gecede değiştiremezler.

00:02:23.617 --> 00:02:26.321
Mesela, kraliçeyi idam edip

00:02:26.321 --> 00:02:28.617
işçi arılar komünist yönetimi

00:02:28.617 --> 00:02:31.752
veya bir arılar cumhuriyeti kuramazlar.

NOTE Paragraph

00:02:31.752 --> 00:02:35.245
Sosyal memeliler olan kurtlar, 
filler, yunuslar

00:02:35.245 --> 00:02:38.587
ve şempanzeler gibi diğer hayvanlar

00:02:38.587 --> 00:02:41.453
daha uyumlu bir topluluk kurabilirler

00:02:41.477 --> 00:02:44.818
ancak bu küçük ölçekli gruplarda olur.

00:02:44.842 --> 00:02:47.715
Çünkü şempanzeler arasındaki işbirliği

00:02:47.739 --> 00:02:51.341
birinin diğeri hakkındaki 
bireysel bilgisine dayanır.

00:02:51.341 --> 00:02:54.363
Eğer ben bir şempanzeysem, 
sen bir şempanzeysen

00:02:54.363 --> 00:02:56.406
ve seninle işbirliği yapmak istiyorsam

00:02:56.430 --> 00:02:59.025
seni kişisel olarak tanımam gerekir.

00:02:59.049 --> 00:03:00.819
Nasıl bir şempanzesin?

00:03:00.843 --> 00:03:02.256
İyi bir şempanze misin?

00:03:02.280 --> 00:03:03.933
Kötü bir şempanze misin?

00:03:03.957 --> 00:03:05.401
Güvenilir misin?

00:03:05.425 --> 00:03:08.478
Seni tanımıyorsam seninle 
nasıl işbirliği yapabilirim?

NOTE Paragraph

00:03:09.676 --> 00:03:13.427
Bu iki kabiliyeti bir araya getirebilen
tek hayvan

00:03:13.451 --> 00:03:18.051
ve uyumlu şeklide işbirliğini 
büyük gruplar halinde başaran

00:03:18.051 --> 00:03:20.401
sadece bizleriz, Homo sapiensler.

00:03:21.223 --> 00:03:25.104
Bire bir ya da ona on

00:03:25.128 --> 00:03:27.697
şempanzeler bizden daha iyi olabilirler.

00:03:28.112 --> 00:03:33.045
Fakat 1.000 insana karşı 
1.000 şempanze koyarsanız,

00:03:33.045 --> 00:03:36.967
insanlar kolayca kazanacaktır.
Basit bir sebepten,

00:03:36.967 --> 00:03:41.030
çünkü 1.000 şempanze 
birlikte hareket edemez.

00:03:41.337 --> 00:03:45.388
Eğer, 100.000 şempanzeyi Oxford Meydanına,

00:03:45.412 --> 00:03:49.028
Wembley Stadyumuna, Tienanmen Meydanına

00:03:49.052 --> 00:03:51.584
ya da Vatikan'a toplamak isterseniz

00:03:51.608 --> 00:03:54.178
sadece kaos oluşur, tam bir kaos.

00:03:54.178 --> 00:03:58.117
Wembley Stadyumu'nda
100.000 şempanzeyi düşünün.

00:03:58.117 --> 00:04:00.013
Tamamen çılgınlık.

00:04:00.013 --> 00:04:03.976
Oysa, insanlar rahatça orada toplanırlar

00:04:03.976 --> 00:04:09.269
ve elde ettiğimiz genelde kaos değildir.

NOTE Paragraph

00:04:09.269 --> 00:04:15.740
Genellikle, çok etkili ve gelişmiş
bir işbirliği yapısıdır.

00:04:16.554 --> 00:04:20.848
İnsanlık tarihindeki büyük başarılar,

00:04:20.848 --> 00:04:24.451
Piramitleri inşa etmek ya da
Ay'a gitmek gibi

00:04:24.475 --> 00:04:27.050
bireysel yeteneklere dayalı değildir.

00:04:27.074 --> 00:04:31.109
Büyük gruplar olarak uyumlu
hareket etmeye dayalıdır.

NOTE Paragraph

00:04:31.465 --> 00:04:35.392
Şu an yaptığım
bu konuşmayı bile düşünürseniz,

00:04:35.392 --> 00:04:41.130
300 - 400 kişilik bir dinleyici önünde 
duruyorum,

00:04:41.130 --> 00:04:44.744
çoğunuz hiç tanımadığım kişilersiniz.

00:04:45.148 --> 00:04:49.226
Aynı şekilde, bu toplantıyı

00:04:49.226 --> 00:04:51.563
düzenleyenleri de tanımıyorum.

00:04:51.824 --> 00:04:55.877
Dün, beni buraya,
Londra'ya getiren uçaktaki

00:04:55.877 --> 00:04:58.982
uçuş ekibi ve pilotu da tanımıyorum.

00:04:59.226 --> 00:05:03.309
Dediklerimi kaydedenleri, bu mikrofon ve

00:05:03.309 --> 00:05:07.543
kamerayı icat edip üretenleri tanımıyorum.

00:05:08.023 --> 00:05:11.474
Bu konuşmayı hazırlarken 
okuduğum kitap

00:05:11.474 --> 00:05:13.997
ve makaleleri yazanları tanımıyorum.

00:05:14.235 --> 00:05:17.159
Ve tabii ki internet üzerinden bu konuşmayı

00:05:17.159 --> 00:05:21.128
belki de Boenos Aires ya da 
Yeni Delhi'den seyredecek olan

00:05:21.128 --> 00:05:24.049
tüm o insanları da tanımıyorum.

NOTE Paragraph

00:05:24.162 --> 00:05:27.691
Birbirimizi tanımasak da, yine de

00:05:27.691 --> 00:05:32.898
küresel fikir alış verişini 
gerçekleştirebiliriz.

00:05:33.671 --> 00:05:36.926
İşte, şempanzelerin yapamadığı budur.

00:05:36.926 --> 00:05:39.940
Tabii ki haberleşirler, fakat 
asla bir şempanzeyi

00:05:39.940 --> 00:05:44.787
uzaktaki bir şempanze grubuna
muzlar ya da filler hakkında

00:05:44.787 --> 00:05:48.931
bir konuşma yapmak için 
seyahat ederken göremezsiniz.

00:05:48.931 --> 00:05:52.549
Ya da onları ilgilendiren 
başka bir konu hakkında.

00:05:53.249 --> 00:05:56.879
Tabii ki işbirliği her zaman hoş değildir.

00:05:56.879 --> 00:06:00.502
Tarih boyunca insanların yaptığı
onca korkunç şey

00:06:00.502 --> 00:06:03.771
ki bazıları çok daha korkunç,

00:06:03.771 --> 00:06:08.754
tüm bunlar yine
büyük ölçekli işbirliğine dayanır.

00:06:08.754 --> 00:06:11.524
Hapishaneler, işbirliği sistemidir.

00:06:11.524 --> 00:06:14.472
Mezbahalar işbirliği sistemidir.

00:06:14.472 --> 00:06:17.526
Toplama kampları işbirliği sistemidir.

00:06:17.907 --> 00:06:23.677
Şempanzelerin mezbahaları, hapishaneleri
ve toplama kampları yoktur.

NOTE Paragraph

00:06:23.933 --> 00:06:27.617
Farz edin ki, sizi bu ihtimale inandırdım.

00:06:27.617 --> 00:06:33.255
Evet, uyum içinde işbirliği yapabildiğimiz 
için Dünya'yı yönetiyoruz.

00:06:33.516 --> 00:06:36.458
O zaman, meraklı dinleyicilerin aklına

00:06:36.458 --> 00:06:39.255
hemen ikinci bir soru gelir:

00:06:39.255 --> 00:06:41.979
Tam olarak bunu nasıl yapıyoruz?

00:06:41.979 --> 00:06:47.971
Böyle bir işbirliği için tüm hayvanlar 
arasından sadece bizi etkileyen ne?

00:06:49.714 --> 00:06:52.260
Bunun cevabı hayal etme gücümüzdür.

00:06:52.998 --> 00:06:58.430
Sayısız yabancıyla uyumlu bir 
işbirliği yapabiliriz, çünkü

00:06:58.454 --> 00:07:02.190
bu gezegendeki hayvanlardan sadece biz

00:07:02.190 --> 00:07:06.767
hayal ürünü şeyleri kurgular ve inanırız.

00:07:07.256 --> 00:07:11.548
Herkes aynı hayal ürününe inandığı sürece

00:07:11.548 --> 00:07:15.464
herkes aynı kurallara uyar ve itaat eder,

00:07:15.464 --> 00:07:18.283
aynı kalıplar ve aynı değerlere.

NOTE Paragraph

00:07:18.639 --> 00:07:22.522
Tüm diğer hayvanlar, haberleşirken

00:07:22.522 --> 00:07:25.248
sadece gerçeği tanımlarlar.

00:07:25.590 --> 00:07:29.781
Örneğin şempanze "Bak, bir aslan 
hadi kaçalım." ya da

00:07:29.781 --> 00:07:33.937
"Bak bir muz ağacı, 
hadi gidip toplayalım." diyebilir.

00:07:33.941 --> 00:07:40.298
Tam tersine insanlar, sadece 
gerçeği anlatmak için konuşmazlar.

00:07:40.298 --> 00:07:45.146
Aynı zamanda yeni gerçeklikler ve
uydurma gerçeklikler yaratırlar.

00:07:45.146 --> 00:07:49.486
Bir insan "Bak, yukarıda bulutların 
üstünde Tanrı var." diyebilir.

00:07:49.486 --> 00:07:51.716
"Eğer dediğim şeyi yapmazsanız,

00:07:51.716 --> 00:07:54.975
öldüğünüzde,Tanrı sizi cezalandırıp
cehenneme atar."

00:07:54.986 --> 00:07:59.018
Ürettiğim bu hikayeye hepiniz inanırsanız,

00:07:59.018 --> 00:08:02.487
aynı kalıpları, kural ve değerleri benimsersiniz

00:08:02.487 --> 00:08:04.383
ve işbirliği yapabilirsiniz.

00:08:04.383 --> 00:08:07.188
Bunu ancak insanlar yapabilir.

00:08:07.207 --> 00:08:10.492
"Öldükten sonra şempanzeler cennetine
gideceksin..."

00:08:10.492 --> 00:08:14.895
diyerek bir şempanzeyi, size muz 
vermesi için kandıramazsınız.

00:08:14.895 --> 00:08:15.826
(Gülüşmeler)

00:08:15.826 --> 00:08:19.218
"...ve iyi davranışın için
pek çok muz alacaksın."

00:08:19.222 --> 00:08:20.984
Şimdi ver o muzu bana."

00:08:20.984 --> 00:08:23.686
Böyle bir hikayeye hiç bir şempanze
inanmayacaktır.

00:08:23.686 --> 00:08:26.496
Sadece insanlar böyle bir şeye inanır.

00:08:26.496 --> 00:08:28.643
Dünyayı yönetme sebebimiz olan,

00:08:28.643 --> 00:08:34.382
şempanzelerin hayvanat bahçeleri ve
laboratuvarlara kilitlenmesine sebep olan.

NOTE Paragraph

00:08:34.644 --> 00:08:38.094
Bunu kabul edilebilir bulabilirsiniz, evet,

00:08:38.094 --> 00:08:44.188
dini alanda, insanlar aynı kurguya
inanarak işbirliği yaparlar.

00:08:44.188 --> 00:08:50.088
Bir katedral ya da cami yapmak için, 
haçlı seferi ya da cihada katılmak için

00:08:50.088 --> 00:08:54.804
milyonlarca insan bir araya gelir, 
çünkü hepsi Tanrı, cennet

00:08:54.804 --> 00:08:57.999
ve cehennem hakkında aynı 
hikayeye inanmışlardır.

00:08:57.999 --> 00:09:00.312
Fakat vurgulamak istediğim şey,

00:09:00.312 --> 00:09:07.826
sadece dini alanda değil, 
diğer tüm kitlesel işbirliklerinde de

00:09:07.826 --> 00:09:11.730
aynı mekanizmanın geçerliliğidir.

NOTE Paragraph

00:09:11.730 --> 00:09:13.952
Mesela hukuk alanını ele alın.

00:09:14.531 --> 00:09:20.618
Bugün Dünya'yadaki çoğu hukuk sistemi,
insan hakları inancına dayanır.

00:09:21.247 --> 00:09:23.534
Peki ama, insan hakları nedir?

00:09:23.544 --> 00:09:28.268
İnsan hakları, Tanrı ve cennet gibi 
bizim yazdığımız bir hikayedir.

00:09:28.268 --> 00:09:30.920
Nesnel gerçeklik değillerdir.

00:09:30.920 --> 00:09:34.770
Homo sapiens olmanın 
biyolojik etkisi değillerdir.

00:09:34.770 --> 00:09:38.748
Bir insanı alıp, kesip içine baksak

00:09:38.748 --> 00:09:43.713
kalp, böbrekler, nöronlar,
hormonlar ve DNA bulursunuz,

00:09:43.713 --> 00:09:46.321
ama tek bir hak bulamazsınız.

00:09:46.321 --> 00:09:49.961
Hakları sadece hikayelerde bulursunuz.

00:09:49.961 --> 00:09:54.618
Kendi yazdığımız ve bir kaç yüzyıldır
etrafa yaydığımız hikayelerde.

00:09:54.618 --> 00:09:59.657
Belki çok iyi hikayelerdir 
ya da çok olumlu hikayeleridir,

00:09:59.657 --> 00:10:03.584
ancak halen bizim uydurup
yazdığımız hikayelerdir.

NOTE Paragraph

00:10:03.584 --> 00:10:06.184
Aynı şey politik alanda da doğrudur.

00:10:06.565 --> 00:10:12.933
Modern politikanın en önemli faktörleri
devletler ve milletlerdir.

00:10:12.933 --> 00:10:15.133
İyi de devlet ve millet nedir?

00:10:15.593 --> 00:10:17.798
Nesnel gerçeklik değillerdir.

00:10:17.798 --> 00:10:20.495
Bir dağ nesnel bir gerçektir.

00:10:20.495 --> 00:10:24.003
Görebilir, dokunabilir, 
hatta koklayabilirsiniz.

00:10:24.003 --> 00:10:26.115
Fakat millet ya da devlet

00:10:26.115 --> 00:10:29.783
İsrail, İran, Fransa ya da Almanya gibi

00:10:29.783 --> 00:10:31.987
bunlar sadece bizim yazdığımız

00:10:31.987 --> 00:10:35.041
ve kuvvetli bağlar kurduğumuz
hikayelerdir.

NOTE Paragraph

00:10:35.041 --> 00:10:37.553
Aynı şey ekonomik alanda da geçerlidir.

00:10:37.892 --> 00:10:41.628
Bugün küresel ekonominin 
en önemli aktörleri

00:10:41.628 --> 00:10:43.884
şirketler ve kuruluşlardır.

00:10:44.407 --> 00:10:48.122
Bugün pek çoğunuz belki de
Google, Toyota

00:10:48.122 --> 00:10:51.322
ya da McDonald's gibi 
kuruluşlarda çalışıyorsunuz.

00:10:51.437 --> 00:10:53.645
Aslında bunlar nedir?

00:10:54.242 --> 00:10:57.929
Avukatların dediği gibi 
hukuki kurgulardır.

00:10:58.359 --> 00:11:01.835
Avukat dediğimiz güçlü büyücülerin 


00:11:01.859 --> 00:11:05.192
keşfedip sürdürdüğü hikayelerdir.

00:11:05.216 --> 00:11:06.661
(Gülüşmeler)

00:11:06.685 --> 00:11:10.104
Peki ya kuruluşlar bütün gün ne yaparlar?

00:11:10.128 --> 00:11:12.981
Çoğunlukla, para kazanmaya çalışırlar.

00:11:13.411 --> 00:11:14.744
O zaman, para nedir?

00:11:14.768 --> 00:11:19.798
Gene, para nesnel bir gerçek değildir;
nesnel değeri yoktur.

00:11:19.798 --> 00:11:23.275
O yeşil kağıt parçasını elinize alın
dolar banknotunu.

00:11:23.299 --> 00:11:25.706
Ona bakın, değeri yoktur.

00:11:25.706 --> 00:11:27.934
Onu yiyemezsiniz, içemezsiniz,

00:11:27.958 --> 00:11:29.250
giyemezsiniz.

00:11:29.503 --> 00:11:33.194
Daha sonra büyük hikaye anlatıcılar 
ortaya çıktılar.

00:11:33.194 --> 00:11:34.722
Büyük bankacılar,

00:11:34.722 --> 00:11:36.210
para bakanları,

00:11:36.210 --> 00:11:37.904
başbakanlar ve bize

00:11:37.904 --> 00:11:40.596
oldukça ikna edici bir hikaye anlattılar:

00:11:40.596 --> 00:11:42.618
"Bak, bu yeşil kağıdı görüyor musun?

00:11:42.618 --> 00:11:45.241
Bu tam olarak 10 muz değerinde."

00:11:45.241 --> 00:11:47.700
Eğer buna ben inanırsam, siz inanırsanız,

00:11:47.724 --> 00:11:49.430
ve herkes inanırsa,

00:11:49.430 --> 00:11:51.418
bu gerçekten işe yarar.

00:11:51.418 --> 00:11:53.989
Bu değersiz kağıdı alıp,

00:11:53.989 --> 00:11:55.610
markete gidip,

00:11:55.610 --> 00:11:59.301
hiç karşılaşmadığım bir yabancıya verip,

00:11:59.301 --> 00:12:04.890
karşılığında yiyebileceğim 
gerçek muzlar alabilirim.

00:12:04.890 --> 00:12:06.555
Bu şaşırtıcı bir şeydir.

00:12:06.555 --> 00:12:08.493
Bunu şempanzelerle yapamazsınız.

00:12:08.493 --> 00:12:10.892
Tabii ki, şempanzeler takas ederler:

00:12:10.892 --> 00:12:13.496
"Evet, bana hindistan cevizi ver,
ben muz vereceğim."

00:12:13.496 --> 00:12:14.968
Bu olur.

00:12:14.968 --> 00:12:17.964
Ancak, bana değersiz bir parça kağıt ver

00:12:17.964 --> 00:12:19.932
ve sana muz vermemi bekle?

00:12:19.932 --> 00:12:20.708
Asla !

00:12:20.708 --> 00:12:22.403
Beni ne sandın, insan mı?

00:12:22.403 --> 00:12:24.930
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:12:24.954 --> 00:12:28.767
Para, aslında, insanlarca icat edilip

00:12:28.767 --> 00:12:31.753
anlatılmış en başarılı hikayedir.

00:12:31.777 --> 00:12:36.120
Çünkü herkesin inandığı tek hikayedir.

00:12:36.692 --> 00:12:39.482
Herkes Tanrı'ya inanmıyor,

00:12:39.506 --> 00:12:42.531
herkes insan haklarına inanmıyor,

00:12:42.555 --> 00:12:45.340
herkes milliyetçiliğe inanmıyor,

00:12:45.364 --> 00:12:49.107
ama herkes paraya ve 
dolar banknotuna inanıyor.

00:12:49.514 --> 00:12:51.495
Hatta Osama Bin Laden bile.

00:12:51.519 --> 00:12:55.376
Amerikan politikalarından ve
dininden nefret ediyor

00:12:55.376 --> 00:12:56.859
ve Amerikan kültüründen,

00:12:56.859 --> 00:12:59.889
fakat Amerikan dolarına bir itirazı yok.

00:12:59.889 --> 00:13:01.998
Aslında, onlara oldukça düşkün.

00:13:01.998 --> 00:13:04.165
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:13:04.166 --> 00:13:05.906
Sonuç olarak:

00:13:05.906 --> 00:13:12.528
Biz insanlar Dünya'yı kontrol ediyoruz,
çünkü ikili gerçeklik içinde yaşıyoruz.

00:13:12.548 --> 00:13:16.852
Tüm diğer hayvanlar nesnel 
tek bir gerçeklik içinde yaşıyorlar.

00:13:16.852 --> 00:13:21.544
Gerçeklikleri, nehirler, ağaçlar, 
filler ve aslanlar gibi

00:13:21.568 --> 00:13:25.511
nesnel unsurlardan ibaret.

00:13:25.877 --> 00:13:29.750
Biz insanlar da 
nesnel gerçeklikte yaşarız.

00:13:29.774 --> 00:13:35.241
Bizim dünyamızda da nehirler, 
ağaçlar, aslanlar ve filler vardır.

00:13:35.241 --> 00:13:37.256
Ancak yüzyıllar içinde,

00:13:37.256 --> 00:13:41.121
bu nesnel gerçekliğin üzerine


00:13:41.121 --> 00:13:45.534
kurgulanmış ikinci bir
gerçeklik katmanı inşa ettik.

00:13:45.558 --> 00:13:49.122
Uluslar, tanrılar, para, kuruluşlar gibi

00:13:49.146 --> 00:13:53.679
kurgulanmış unsurlardan oluşmuş bir gerçeklik.

00:13:54.211 --> 00:13:58.939
Şaşırtıcı olansa, zaman ilerledikçe

00:13:58.939 --> 00:14:04.535
bu kurmaca gerçeklik 
giderek çok daha güçlendi

00:14:04.559 --> 00:14:09.130
ve bugün, Dünya'nın en güçlü kuvvetleri

00:14:09.130 --> 00:14:11.779
bu kurgusal unsurlardır.

00:14:11.779 --> 00:14:18.053
Bugün, geriye kalan nehirler, ağaçlar,
aslanlar ve fillerin kaderi;

00:14:18.053 --> 00:14:22.628
Birleşik Devletler, Google 
ve Dünya Bankası gibi

00:14:22.628 --> 00:14:28.569
bu kurgusal unsurların karar ve 
isteklerine tabidir ki

00:14:28.569 --> 00:14:32.742
bunlar sadece bizim hayalimizde var 
olan unsurlardır.

NOTE Paragraph

00:14:32.742 --> 00:14:34.681
Teşekkürler.

00:14:34.681 --> 00:14:37.806
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:14:40.309 --> 00:14:43.333
Bruno Giussani: Teşekkürler.
Yuval, yeni bir kitabın çıktı.

00:14:43.333 --> 00:14:47.040
"After Sapiens" (Sapiens sonrası)
yeni bir tane yazdın


00:14:47.040 --> 00:14:50.521
ve Hibruca yayınlandı, 
ancak henüz ingilizceye çevrilmedi

NOTE Paragraph

00:14:50.521 --> 00:14:52.884
Yuval Noah Harari : 
Çevirisi için çalışıyorum.

NOTE Paragraph

00:14:52.884 --> 00:14:55.872
BG: Kitapta, eğer doğru anladıysam,

00:14:55.872 --> 00:15:00.609
şu anda deneyimlemekte olduğumuz 
müthiş atılımları tartışıyorsun

00:15:00.609 --> 00:15:04.798
sadece potansiyel olarak 
hayatlarımızı iyileştirmeyecek

00:15:04.798 --> 00:15:06.748
hatta - yinelemek isterim -

00:15:06.748 --> 00:15:10.790
"...endüstriel devrimin yaptığı gibi
yeni sınıflar ve yeni sorunlar." yaratacak.

00:15:10.790 --> 00:15:12.657
Bize ayrıntıları verebilir misin?

NOTE Paragraph

00:15:12.657 --> 00:15:14.634
YNH: Evet, sanayil devriminde,

00:15:14.634 --> 00:15:19.444
şehirli işçilerin yeni bir çeşidinin 
oluştuğunu gördük.

00:15:19.444 --> 00:15:24.148
Ve son 200 yılı içeren politik ve
sosyal tarih daha çok

00:15:24.148 --> 00:15:28.454
bu sınıfla ve yeni sorun ve imkanlarla
ne yapılacağıyla ilgilenmiş.

00:15:28.454 --> 00:15:33.270
Faydasız insanlardan oluşan büyük ve 
yeni bir sınıfın oluştuğunu görüyoruz.

00:15:33.270 --> 00:15:34.465
(Gülüşmeler)

00:15:34.465 --> 00:15:39.510
Bilgisayarlar çok daha fazla alanda, 
çok daha iyileştikçe,

00:15:39.510 --> 00:15:44.236
bariz bir ihtimal olarak, çoğu alanda
bilgisayarlar bizi aşacaklar

00:15:44.236 --> 00:15:47.897
ve insanları gereksiz kılacaklar.

00:15:47.897 --> 00:15:51.078
Ardından, 21. yüzyılın politik ve 
ekonomik büyük sorusu

00:15:51.078 --> 00:15:53.991
"İnsanlara ne için ihtiyacımız var?"

00:15:53.991 --> 00:15:55.051
olacaktır.

00:15:55.051 --> 00:15:58.638
En azından "Bu kadar çok insana
ne için ihtiyacımız var?"

NOTE Paragraph

00:15:58.638 --> 00:16:01.064
BG: Kitabında bir cevap var mı?

NOTE Paragraph

00:16:01.064 --> 00:16:04.088
YNH: Şu anda, elimizdeki en iyi tahmin,

00:16:04.088 --> 00:16:07.085
haplar ve bilgisayar oyunlarıyla
onları mutlu etmek.

00:16:07.085 --> 00:16:08.060
(Gülüşmeler)

00:16:08.060 --> 00:16:11.475
Ancak bu pek de ilgi çekici
bir gelecek gibi görünmüyor.

NOTE Paragraph

00:16:11.475 --> 00:16:14.358
BG: O zaman kitapta şöyle diyorsun,
şu anda,

00:16:14.358 --> 00:16:18.238
belirgin ekonomik eşitsizliklerin 
gelişme bulguları hakkındaki,

00:16:18.238 --> 00:16:19.665
tüm o tartışmalar,

00:16:19.665 --> 00:16:22.276
henüz sürecin başlangıcında 
gibi bir durumda mıyız?

NOTE Paragraph

00:16:22.276 --> 00:16:23.861
YNH: Bu bir kehanet değil.

00:16:23.861 --> 00:16:27.758
Her tür ihtimali bizden önce görüyor.

00:16:27.758 --> 00:16:32.694
İhtimallerden biri, kitlesel faydasız 
insan sınıfının oluşumu.

00:16:32.694 --> 00:16:37.738
Bir diğer ihtimalse, zenginler 
sanal tanrılığa yükselirken,

00:16:37.738 --> 00:16:41.773
fakirlerin faydasız insanlar 
seviyesine inişiyle

00:16:41.773 --> 00:16:43.588
insan türünün

00:16:43.588 --> 00:16:47.564
farklı biyolojik sınıflara bölünmesi.

NOTE Paragraph

00:16:47.564 --> 00:16:50.200
BG: Sanırım bir iki sene içinde 
yeni bir TED konuşması geliyor.

00:16:50.200 --> 00:16:52.592
YNH: Belki de, teşekkürler.
BG: Yuval, gezinti için teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:16:52.592 --> 00:16:54.831
(Alkışlar)