Dünya'nın enerjisi hakkında bir rehber - Joshua M. Sneideman

Tüm dersi görüntülemek için tıklayın: http://ed.ted.com/lessons/a-guide-to-the-energy-of-the-earth-joshua-m-sneideman

Enerji ne üretilir ne de yok edilir -- yine de küresel talep artmaya devam ediyor. Fakat enerji nereden geliyor ve nereye gidiyor? Joshua M. Sneideman, gezegenimizdeki enerjinin, güneşten besin zincirimize, elektrikten ötesine kadar devir yapan birçok yönünü irdeliyor.

Ders: Joshua M. Sneideman, animasyon: Marc Christoforidis

Enerji dört bir yanımızda

ve kusursuz doğa kanunlarını
takip eden fiziksel bir büyüklük.

Evrenimizde enerji sınırlı,

ne üretiliyor ne de yok ediliyor

ama kinetik veya potansiyel enerji gibi

hatırlanması gereken
farklı özelliklerde ve formüllerde

farklı şekiller alabiliyor.

Örneğin, 6 watt'lık bir LED masa lambası

saniyede 6 jul miktarındaki
hafif enerjiyi aktarıyor.

Fakat şimdi uzaya geri dönelim

ve gezegenimize, onun sistemlerine
ve enerji akışına göz atalım.

Dünya'nın fiziksel sistemleri;

atmosferi, hidrosferi, litosferi

ve biyosferi kapsıyor.

Enerji bu sistemlere girip çıkar

ve bunların arasındaki
her enerji aktarımı sırasında,

çevredeki enerjinin bir kısmı,

ateş, ışık, ses, titreşim
veya hareket hâlinde kaybolur.

Gezegenimizin enerjisi
iç ve dış kaynaklardan gelir.

Radyoaktif izotoplardan
gelen jeotermal enerji

ve dünyanın dönüşünden
gelen dairesel enerji,

enerjinin iç kaynaklarıdır.

Öte yandan, Güneş temel dış kaynaktır

ve hava durumu ve iklim gibi
belirli sistemleri hareket ettirir.

Güneş ışığı, yüzeyi ve atmosferi
değişken miktarlarda ısıtır

ve bu da ısı yayılmasına yol açıp

rüzgârları üretir
ve okyanus akıntılarını etkiler.

Kızıl ötesi ışınlar, Dünya'nın
ısınmış yüzeyinden ısı yayarlar,

sera gazlarının ve enerji akışının
ileri etkilerinin tuzağına düşerler.

Güneş de organizmalar için ana kaynaktır.

Bitkiler, algler ve siyanobakteriler,

biyosferin besin zincirlerini
güçlendirerek

karbondioksitten ve sudan
organik madde üretmek için

güneş ışığını kullanırlar.

Biz bu besin enerjisini
yanma ve solunum gibi

kimyasal tepkimeleri
kullanarak salıveriyoruz.

Besin zincirindeki her bir seviyede,

yeni elde edilen kimyasal
yapılarda biraz enerji depolanır.

Fakat vücut ısınız gibi

besin sindiriminizden salınan

çoğu enerji çevrede kaybolur.

Bitkiler, birincil tüketiciler
tarafından yendiği için

onların tüm enerjisinin sadece
%10'u sonraki seviyeye geçer.

Enerji bir besin zincirinde, üreticilerden
tüketicilere ve ayrıştırıcılara

sadece bir yönde hareket edebildiği için

besin zincirinin aşağısında
yer alan bir organizma

üsttekilerden daha verimlidir.

Yemek üreticileri,

bir hayvanın enerjisini
alabildiği en verimli seviyedir

fakat bu üreticilere
çoğu güneş ışığından olan

sürekli enerji girdisi olmadan

bizim bildiğimiz yaşamın
Dünya üzerindeki varlığı sona erer.

Tabii ki biz insanlar enerjimizi
besin dışında birçok şeye de harcıyoruz.

Yolculuk ediyoruz, inşa ediyoruz,
teknolojinin her türünde güce sahibiz.

Bütün bunları yapmak için

fosil yakıtlar gibi
kaynaklar kullanıyoruz,

kömür, petrol ve doğal gaz kullanıyoruz.

Bu yakıtlar, bitkilerin güneş ışığı
yoluyla çok önceden yakaladığı

ve karbon formunda depoladığı

enerji içerirler.

Enerji santrallerinde
fosil yakıtları yaktığımızda

bu depolanmış enerjiyi

elektrik üretmek için salıveririz.

Elektrik üretmek için

yakılan fosil yakıtlardan gelen ısı,

mıknatısları döndüren türbinlere
güç sağlamak için kullanılır.

Böylece bu türbinler,

tel bobinine göre
değişen manyetik alan üretirler.

Tel bobinleri, teldeki hareketi
indükleyecek elektronlar üretir.

Modern medeniyet,

bu elektron hareketini güçlü
tutma yeteneğimize bağlıdır.

Neyse ki elektrik üretmek için

yenilenemeyen fosil yakıtları
yakma sınırımız yok.

Hafif partiküllerle doğrudan
etkileşim hareketiyle

elektronlar da indüklenebilir,

bu partiküller, güneş pilinin
çalışmasına benzer.

Rüzgâr, su, jeotermal ve biyoyakıt gibi

diğer yenilenebilir enerji kaynakları da

elektrik üretmek için kullanılabilir.

Enerji üzerindeki küresel talep artıyor

fakat gezegenin enerji kaynakları

karmaşık bir enerji altyapısına
erişmek için sınırlı.

Nüfuslar yükseldikçe

sanayileşme ve kalkınma
oranlarının yanında,

enerjiye dair kararlarımız
gitgide daha önemli hâle geliyor.

Enerjiye erişim; sağlığı,
eğitimi, siyasi gücü

ve sosyoekonomik durumu etkiliyor.

Enerji verimliliğimizi geliştirirsek

doğal kaynaklarımızı daha sorumlu
biçimde kullanabiliriz

ve yaşam kalitesini
herkes için geliştirebiliriz.