1
00:00:07,283 --> 00:00:09,591
Enerji dört bir yanımızda

2
00:00:09,615 --> 00:00:14,009
ve kusursuz doğa kanunlarını
takip eden fiziksel bir büyüklük.

3
00:00:14,033 --> 00:00:16,479
Evrenimizde enerji sınırlı,

4
00:00:16,503 --> 00:00:18,675
ne üretiliyor ne de yok ediliyor

5
00:00:18,675 --> 00:00:20,709
ama kinetik veya potansiyel enerji gibi

6
00:00:20,709 --> 00:00:23,421
hatırlanması gereken
farklı özelliklerde ve formüllerde

7
00:00:23,421 --> 00:00:25,698
farklı şekiller alabiliyor.

8
00:00:25,698 --> 00:00:29,625
Örneğin, 6 watt'lık bir LED masa lambası

9
00:00:29,625 --> 00:00:32,848
saniyede 6 jul miktarındaki
hafif enerjiyi aktarıyor.

10
00:00:33,568 --> 00:00:35,540
Fakat şimdi uzaya geri dönelim

11
00:00:35,564 --> 00:00:39,330
ve gezegenimize, onun sistemlerine
ve enerji akışına göz atalım.

12
00:00:39,917 --> 00:00:41,714
Dünya'nın fiziksel sistemleri;

13
00:00:41,738 --> 00:00:44,830
atmosferi, hidrosferi, litosferi

14
00:00:44,830 --> 00:00:46,783
ve biyosferi kapsıyor.

15
00:00:46,783 --> 00:00:49,554
Enerji bu sistemlere girip çıkar

16
00:00:49,578 --> 00:00:52,342
ve bunların arasındaki
her enerji aktarımı sırasında,

17
00:00:52,366 --> 00:00:54,783
çevredeki enerjinin bir kısmı,

18
00:00:54,783 --> 00:00:59,480
ateş, ışık, ses, titreşim
veya hareket hâlinde kaybolur.

19
00:00:59,783 --> 00:01:03,402
Gezegenimizin enerjisi
iç ve dış kaynaklardan gelir.

20
00:01:03,402 --> 00:01:06,598
Radyoaktif izotoplardan
gelen jeotermal enerji

21
00:01:06,598 --> 00:01:09,783
ve dünyanın dönüşünden
gelen dairesel enerji,

22
00:01:09,783 --> 00:01:11,850
enerjinin iç kaynaklarıdır.

23
00:01:11,850 --> 00:01:14,872
Öte yandan, Güneş temel dış kaynaktır

24
00:01:14,896 --> 00:01:18,208
ve hava durumu ve iklim gibi
belirli sistemleri hareket ettirir.

25
00:01:18,232 --> 00:01:21,963
Güneş ışığı, yüzeyi ve atmosferi
değişken miktarlarda ısıtır

26
00:01:21,987 --> 00:01:23,675
ve bu da ısı yayılmasına yol açıp

27
00:01:23,675 --> 00:01:26,423
rüzgârları üretir
ve okyanus akıntılarını etkiler.

28
00:01:27,307 --> 00:01:31,842
Kızıl ötesi ışınlar, Dünya'nın
ısınmış yüzeyinden ısı yayarlar,

29
00:01:31,866 --> 00:01:36,012
sera gazlarının ve enerji akışının
ileri etkilerinin tuzağına düşerler.

30
00:01:36,933 --> 00:01:40,481
Güneş de organizmalar için ana kaynaktır.

31
00:01:40,505 --> 00:01:42,899
Bitkiler, algler ve siyanobakteriler,

32
00:01:42,923 --> 00:01:45,510
biyosferin besin zincirlerini
güçlendirerek

33
00:01:45,534 --> 00:01:48,112
karbondioksitten ve sudan
organik madde üretmek için

34
00:01:48,136 --> 00:01:50,738
güneş ışığını kullanırlar.

35
00:01:50,762 --> 00:01:54,451
Biz bu besin enerjisini
yanma ve solunum gibi

36
00:01:54,475 --> 00:01:56,926
kimyasal tepkimeleri
kullanarak salıveriyoruz.

37
00:01:56,926 --> 00:01:58,932
Besin zincirindeki her bir seviyede,

38
00:01:58,932 --> 00:02:02,448
yeni elde edilen kimyasal
yapılarda biraz enerji depolanır.

39
00:02:02,448 --> 00:02:04,797
Fakat vücut ısınız gibi

40
00:02:04,821 --> 00:02:06,840
besin sindiriminizden salınan

41
00:02:06,864 --> 00:02:09,175
çoğu enerji çevrede kaybolur.

42
00:02:09,199 --> 00:02:12,424
Bitkiler, birincil tüketiciler
tarafından yendiği için

43
00:02:12,448 --> 00:02:16,941
onların tüm enerjisinin sadece
%10'u sonraki seviyeye geçer.

44
00:02:17,440 --> 00:02:21,342
Enerji bir besin zincirinde, üreticilerden
tüketicilere ve ayrıştırıcılara

45
00:02:21,366 --> 00:02:24,341
sadece bir yönde hareket edebildiği için

46
00:02:24,341 --> 00:02:27,215
besin zincirinin aşağısında
yer alan bir organizma

47
00:02:27,215 --> 00:02:29,159
üsttekilerden daha verimlidir.

48
00:02:29,765 --> 00:02:30,731
Yemek üreticileri,

49
00:02:30,731 --> 00:02:34,759
bir hayvanın enerjisini
alabildiği en verimli seviyedir

50
00:02:34,759 --> 00:02:38,237
fakat bu üreticilere
çoğu güneş ışığından olan

51
00:02:38,237 --> 00:02:40,216
sürekli enerji girdisi olmadan

52
00:02:40,216 --> 00:02:43,448
bizim bildiğimiz yaşamın
Dünya üzerindeki varlığı sona erer.

53
00:02:43,448 --> 00:02:47,448
Tabii ki biz insanlar enerjimizi
besin dışında birçok şeye de harcıyoruz.

54
00:02:47,448 --> 00:02:51,748
Yolculuk ediyoruz, inşa ediyoruz,
teknolojinin her türünde güce sahibiz.

55
00:02:51,748 --> 00:02:52,996
Bütün bunları yapmak için

56
00:02:52,996 --> 00:02:55,247
fosil yakıtlar gibi
kaynaklar kullanıyoruz,

57
00:02:55,247 --> 00:02:58,034
kömür, petrol ve doğal gaz kullanıyoruz.

58
00:02:58,034 --> 00:03:01,654
Bu yakıtlar, bitkilerin güneş ışığı
yoluyla çok önceden yakaladığı

59
00:03:01,654 --> 00:03:03,500
ve karbon formunda depoladığı

60
00:03:03,500 --> 00:03:05,012
enerji içerirler.

61
00:03:05,012 --> 00:03:07,400
Enerji santrallerinde
fosil yakıtları yaktığımızda

62
00:03:07,424 --> 00:03:09,267
bu depolanmış enerjiyi

63
00:03:09,291 --> 00:03:10,986
elektrik üretmek için salıveririz.

64
00:03:11,708 --> 00:03:13,267
Elektrik üretmek için

65
00:03:13,267 --> 00:03:15,366
yakılan fosil yakıtlardan gelen ısı,

66
00:03:15,366 --> 00:03:18,810
mıknatısları döndüren türbinlere
güç sağlamak için kullanılır.

67
00:03:18,810 --> 00:03:20,337
Böylece bu türbinler,

68
00:03:20,337 --> 00:03:23,690
tel bobinine göre
değişen manyetik alan üretirler.

69
00:03:23,690 --> 00:03:27,934
Tel bobinleri, teldeki hareketi
indükleyecek elektronlar üretir.

70
00:03:27,934 --> 00:03:29,524
Modern medeniyet,

71
00:03:29,524 --> 00:03:33,886
bu elektron hareketini güçlü
tutma yeteneğimize bağlıdır.

72
00:03:33,886 --> 00:03:36,016
Neyse ki elektrik üretmek için

73
00:03:36,016 --> 00:03:39,539
yenilenemeyen fosil yakıtları
yakma sınırımız yok.

74
00:03:39,539 --> 00:03:42,794
Hafif partiküllerle doğrudan
etkileşim hareketiyle

75
00:03:42,794 --> 00:03:44,350
elektronlar da indüklenebilir,

76
00:03:44,350 --> 00:03:47,223
bu partiküller, güneş pilinin
çalışmasına benzer.

77
00:03:47,642 --> 00:03:50,761
Rüzgâr, su, jeotermal ve biyoyakıt gibi

78
00:03:50,761 --> 00:03:53,906
diğer yenilenebilir enerji kaynakları da

79
00:03:53,930 --> 00:03:56,523
elektrik üretmek için kullanılabilir.

80
00:03:57,332 --> 00:03:59,870
Enerji üzerindeki küresel talep artıyor

81
00:03:59,894 --> 00:04:02,039
fakat gezegenin enerji kaynakları

82
00:04:02,063 --> 00:04:05,375
karmaşık bir enerji altyapısına
erişmek için sınırlı.

83
00:04:05,399 --> 00:04:07,126
Nüfuslar yükseldikçe

84
00:04:07,150 --> 00:04:10,047
sanayileşme ve kalkınma
oranlarının yanında,

85
00:04:10,071 --> 00:04:13,363
enerjiye dair kararlarımız
gitgide daha önemli hâle geliyor.

86
00:04:13,387 --> 00:04:16,559
Enerjiye erişim; sağlığı,
eğitimi, siyasi gücü

87
00:04:16,559 --> 00:04:19,942
ve sosyoekonomik durumu etkiliyor.

88
00:04:19,942 --> 00:04:22,372
Enerji verimliliğimizi geliştirirsek

89
00:04:22,372 --> 00:04:25,417
doğal kaynaklarımızı daha sorumlu
biçimde kullanabiliriz

90
00:04:25,417 --> 00:04:28,203
ve yaşam kalitesini
herkes için geliştirebiliriz.