Làm thế nào để không thiếu hiểu biết về thế giới

Bạn biết bao nhiêu về thế giới? Hans Rosling, với biểu đồ nổi tiếng của mình về dân số thế giới, dữ liệu về sức khỏe và thu nhập (và cái que chỉ siêu siêu dài) trình bày với các bạn rằng các bạn có khả năng cao về mặt thống kê là bạn sẽ khá sai lầm về những gì bạn nghĩ là bạn biết. Đùa vui cùng khán giả qua các câu hỏi, sau đó con trai của Hans, Ola, sẽ chỉ ra 4 nguyên tắc để nhanh chóng bớt thiếu hiểu biết hơn

Hans Rosling: Tôi sẽ hỏi các bạn

câu hỏi với 3 đáp án để lựa chọn

Hãy dùng thiết bị này. Hãy dùng nó để trả lời

Câu hỏi đầu tiên là, số tử vong

hàng năm

do các lý do thảm họa thiên nhiên

đã thay đổi như thế nào trong thế kỷ vừa qua?

Nó tăng gấp đôi

Nó giữ nguyên trên toàn thế giới

hay nó giảm đi một nửa?

Xin hãy trả lời, A, B hay C

Tôi đã thấy rất nhiều câu trả lời.
Thế này là nhanh hơn tôi làm ở các trường đại học đấy

Họ làm chậm quá. Họ cứ
nghĩ, nghĩ và nghĩ

Ồ, rất rất tốt

Nào chúng ta đi tiếp tới câu hỏi sau

Phụ nữ ở độ tuổi 30

trên thế giới đi học bao lâu:

7 năm, 5 năm hay 3 năm?

A, B hay C? Xin hãy trả lời.

Nào chúng ta đi tiếp

Trong 20 năm vừa qua, phần trăm

người trên thế giới

sống ở mức nghèo cùng cực thay đổi như thế nào?

Nghèo cùng cực - không có đủ thức ăn cho một ngày

Nó tăng gấp đôi

Nó giữ nguyên gần như cũ

hay nó giảm một nửa

A, B hay C?

Nào, bây giờ là câu trả lời

Các bạn thấy đấy

tử vong do thảm họa thiên nhiên trên thế giới

bạn có thể thấy qua biểu đồ ở đây,

từ 1900 đến 2000.

Năm 1900, có khoảng nửa triệu người

bị chết hàng năm do các thảm họa thiên nhiên

lũ lụt, động đất, núi lửa, phun trào núi lửa,
gì đó nữa, hạn hán.

Sau đó, nó đã thay đổi ra sao?

Gapminder đã làm điều tra công cộng ở Thụy Điển

Đây là câu trả lời của họ

Người Thụy Điển trả lời thế này

50 phần trăm nghĩ nó đã tăng gấp đôi

38 phần trăm nói rằng nó gần như giữ nguyên

12 phần trăm nói nó giảm đi một nửa.

Đây là số liệu tốt nhất từ các nhà nghiên cứu thảm họa

và nó đi lên rồi xuống

ở giai đoạn chiến tranh thế giới thứ hai

sau đó nó bắt đầu giảm và tiếp tục giảm

và giảm xuống mức ít hơn một nửa.

Thế giới đã trở nên có năng lực nhiều nhiều hơn

so với hàng thập kỷ trước đó

trong việc bảo vệ con người trước điều này, bạn thấy đó.

Thế mà chỉ 12 phần trăm người Thụy Điển biết vậy

Thế là tôi đi tới sở thú và hỏi các con tinh tinh

(Cười) (Vỗ tay)

Mấy con tinh tinh đâu có xem chương trình tin tức buổi tối

nên mấy con tinh tinh đó

chọn ngẫu nhiên, vậy là người Thụy Điển
trả lời kém hơn cả lựa chọn ngẫu nhiên

Thế còn các bạn đã làm thế nào?

Đây là các bạn

Các bạn bị bọn tinh tinh đánh bại

(Cười)

Nhưng mà tỉ số sát nút

Các bạn trả lời tốt hơn người Thụy Điển 3 lần

nhưng thế là chưa đủ.

Các bạn cũng không nên so sánh với người Thụy Điển

Các bạn phải có ước vọng cao hơn trong thế giới

Hãy nhìn vào câu trả lời tiếp theo: phụ nữ đi học

Đây, các bạn có thể thấy là đàn ông đi học hết 8 năm

Còn phụ nữ đi học hết bao lâu?

Thế đấy, chúng tôi đã hỏi người Thụy Điển

và các bạn có gợi ý rồi đúng không?

Câu trả lời đúng có lẽ là

câu mà ít người Thụy Điển nhất chọn, đúng không?

(Cười)

Hãy xem, hãy xem nào. Đây rồi.

Vâng, vâng, vâng, phụ nữ gần bắt kịp với đàn ông

Đây là kết quả từ Mỹ

Còn đây là các bạn. Xin mời

Ồ

Thế đấy, xin chúc mừng, các bạn
trả lời tốt gấp hai lần người Thụy Điển

nhưng các bạn không cần tôi --

Thế tại sao? Tôi nghĩa là thế này

mọi người đều biết rằng có nhiều quốc gia

và nhiều khu vực

nơi mà trẻ em gái gặp nhiều khó khăn

các em bị ngăn cản khi các em đi học

và điều đó thật kinh khủng.

Nhưng đa số trên thế giới

nơi mà hầu hết mọi người sống

ở hầu hết các quốc gia, các trẻ em gái ngày nay đều đi học

như các em trai, khoảng như vậy

Điều đó không có nghĩa là bình đẳng giới
đã đạt được mục tiêu

Không hề

Điều đó vẫn bị giam hãm trong những giới hạn
khủng khiếp, khủng khiếp

nhưng việc đến trường có tồn tại trên thế giới ngày nay

Nào, chúng ta đã bỏ qua đa số

Khi bạn trả lời, bạn căn cứ vào
những nơi tồi tệ nhất trên thế giới

và ở đó thì các bạn đúng, nhưng các bạn quên mất đa số.

Thế còn về nghèo đói?

Đấy, rất rõ là nạn nghèo đói ở đây

đã được giảm xuống một nửa

và ở Mỹ, khi chúng tôi điều tra công cộng

chỉ 5 phần trăm trả lời đúng

Còn các bạn?

A, các bạn gần trả lời đúng bằng bọn tinh tinh

(Cười) (Vỗ tay)

Rất sát nút, chỉ cần vài người thôi!

Đó là do định kiến, các bạn biết đấy

ở nhiều quốc gia giàu có,

họ nghĩ rằng, ôi, chúng ta sẽ không bao giờ chấm dứt được nghèo đói cùng cực

Tất nhiên là họ nghĩ thế

bởi vì họ thậm chí không biết cái gì đã xảy ra

Điều đầu tiên khi nghĩ tới tương lai

là hiểu biết về hiện tại

Những câu hỏi trên là một vài trong số những câu đầu tiên

trong giai đoạn thử nghiệm của dự án về sự thiếu hiểu biết - Ignorance Project

của quỹ Gapminder mà chúng tôi hoạt động

dự án này đã được khởi động năm ngoái

do sếp đồng thời là con trai tôi, Ola Rosling (Cười)

Anh là người sáng lập và giám đốc

và anh muốn , Ola nói với tôi là

chúng ta phải có tính hệ thống hơn nữa

khi chúng ta chiến đấu với sự thiếu hiểu biết đầy nguy hiểm

Thử nghiệm đã cho thấy ngay điều này

số đông trả lời kém hơn cả lựa chọn ngẫu nhiên,

vì thế chúng ta phải suy nghĩ về những định kiến

và một trong số định kiến chủ yếu đó là

về sự phân chia thu nhập trên thế giới

Hãy nhìn vào đây. Đây là tình hình của năm 1975

Đó là số lượng người theo từng mức thu nhập

từ một đô la một ngày -

(Vỗ tay)

Bạn thấy đó, có một cái bướu ở đây

khoảng một đô la một ngày

và tiếp theo có một cái bướu khác ở đây

ở mức đâu đó giữa 10 và 100 đô lâ

Thế giới có hai nhóm

Đó là thế giới lạc đà, giống như con lạc đà có 2 cái bướu

Nhóm nghèo và nhóm giàu

và một số ít hơn ở giữa

Nhưng hãy nhìn xem nó đã thay đổi thế nào

Khi tôi đẩy nó xa hơn, cái gì đã thay đổi

dân số thế giới tăng lên

hai cái bướu chập lại làm một

Cái bướu nhỏ nhập vào cái bướu to

thế là con lạc đà tiêu tùng,
chúng ta có một thế giới của lạc đà Ả rập

chỉ với một cái bướu thôi

Phần trăm nghèo đói đã giảm đi

Tuy nhiên nó vẫn rất đáng sợ

vì vẫn có rất nhiều người sống ở mức nghèo đói cùng cực

Chúng ta lại có nhóm này, gần 1 triệu, ở đó,

nhưng nó có thể kết thúc được

Thử thách mà chúng ta đang có

là thoát ra khỏi điều đó,
hiểu được đa số nằm ở đâu

và điều này được thể hiện rất rõ trong câu hỏi này

Chúng tôi hỏi, phần trăm của

trẻ em một tuổi trên thế giới đã được

tiêm chủng cơ bản phòng chống thủy đậu và các bệnh khác

mà chúng ta đã làm trong rất nhiều năm qua

là 20, 50 hay 80 phần trăm?

Nào, đây là câu trả lời của người Mỹ
và của người Thụy Điển

Hãy nhìn vào kết quả của người Thụy Điển

giờ thì bạn biết câu trả lời nào là câu đúng rồi

(Cười)

Ông quái nào mà là giáo sư
về y tế cộng đồng của cái nước này?

Đó là tôi, đó là tôi đấy.

(Cười)

Khổ quá, khổ quá các bạn ạ

(Vỗ tay)

Tuy nhiên, phương pháp tiếp cận của Ola

để đo được những gì chúng ta biết đã thu hút chú ý

và CNN đã phát đi các kết quả này trên trang web của họ

và họ đưa ra các câu hỏi, hàng triệu câu trả lời

và tôi nghĩ có khoảng 2000 bình luận

và đây là một trong các lời bình luận

Anh ta nói "Tôi cá là chẳng có ai của giới truyền thông
qua được bài kiểm tra này''

Thế là Ola bảo tôi "Bố cầm lấy thiết bị này

bố được mời đến hội thảo của báo chí

bố đưa cho họ và đo xem giới truyền thông biết gì''

và thưa các quý ông, quý bà

lần đầu tiên, kết quả không chính thức

từ một hội thảo với truyền thông nước Mỹ

Sau đó, mới đây là truyền thông của Liên minh Châu Âu

(Cười)

Các bạn thấy đấy, vấn đề không phải ở chỗ người ta

không đọc, không nghe truyền thông

Vấn đề là ở chỗ
truyền thông tự họ chẳng biết gì

Thế chúng ta phải làm gì đây, Ola?

Chúng ta có ý tưởng nào không?

(Vỗ tay)

Ola Rosling: Vâng, tôi có một ý tưởng, nhưng trước hết

Tôi xin lỗi vì các bạn bị bọn tinh tinh đánh bại

May mắn là tôi có thể an ủi các bạn

bằng cách chứng minh đó thực ra
không phải là lỗi của các bạn.

Sau đó tôi sẽ hướng dẫn các bạn một vài mẹo

để thắng được lũ tinh tinh trong tương lai

Đó cơ bản là những gì tôi sẽ làm

Đầu tiên, hãy xét đến việc tại sao
chúng ta lại thiếu hiểu biêt đến thế

và tất cả bắt đầu ở nơi này

Đây là Hudiksvall. Một thành phố ở phía bắc Thụy Điển

Đây là nơi gần kề với nơi tôi lớn lên

Đây cũng là nơi gần kề với cả một vấn đề to lớn

Thực ra, nó có những vấn đề giống hệt

như mọi nơi khác

nơi mà bạn lớn lên

Nó không có tính chất đại diện đâu, được chứ?

Nó đem lại cho tôi cái nhìn thiên lệch

về cuộc sống trên hành tinh này

Đó chính là miếng ghép đầu tiên
của mảng ghép hình của sự thiếu hiểu biết

Chúng ta đều có sự thiên vị cá nhân

Chúng ta đều có các kinh nghiệm khác nhau

từ cộng đồng và con người mà chúng ta gặp

và hơn hết cả, chúng ta đi học

chúng ta tiếp tục vấn đề ở đây

Tôi thích trường học

nhưng các giáo viên có vẻ như dạy về
quan điểm thế giới đã lạc hậu

vì họ học được những điều đó
khi họ đi tới trường

và bây giờ họ mô tả thế giới đó cho học sinh của mình

không có ý đồ xấu gì cả

và những quyển sách đó, tất nhiên, đã được in ra

và lạc hậu đi trong một thế giới đã thay đổi

Hiện không có một chút thực hành nào

để giảng dạy các tài liệu cập nhật

Và đó là điều chúng tôi tập trung vào

Chúng ta có những số liệu lạc hậu

kết hợp với sự thiên vị cá nhân của chúng ta

Điều tiếp theo xảy sẽ là tin tức

Một nhà báo xuất sắc sẽ biết phải lựa chọn

câu chuyện thế nào để đưa nó lên tít lớn

và mọi người sẽ đọc nó bởi nó giật gân

Những sự kiện bất thường thì sẽ thú vị hơn, đúng không?

Những câu chuyện được phóng đại lên

đặc biệt là những điều chúng ta sợ

Cá mập tấn công một người Thụy Điển

trở thành hàng tít chính trong hàng tuần ở Thụy Điển.

Có ba nguồn thông tin bị bóp méo

thật sự rất khó để xóa bỏ nó

Chúng tấn công tới tấp chúng ta

và lấp đầy tâm trí chúng ta với những ý nghĩ kỳ quặc

và hơn hết, chúng ta chọn những thứ

làm cho chúng ta rất con người,
trực giác bản năng của chúng ta

Điều này tốt trong quá trình tiến hóa

Nó giúp chúng ta khái quát hóa

và đi đến kết luận rất, rất nhanh

Nó giúp chúng ta thổi phồng những gì chúng ta sợ hãi

và chúng ta tìm nguyên nhân khi mà thực ra thì không có

và chúng ta có ảo tưởng của sự tự tin

khi mà chúng ta tin rằng
chúng ta là những tay lái xe cự phách

trên mức trung bình

Mọi người đã trả lời câu hỏi đó

"Vâng, tôi lái xe tốt hơn''

Được rồi, điều đó tốt theo tiến hóa

nhưng bây giờ vấn đề là quan điểm về thế giới

Đó chính là nguyên nhân tại sao nó lại hoàn toàn ngược lại

Chiều hướng mà tăng lên thì thực ra giảm xuống

và ngược lại

trong trường hợp này, các con tinh tinh
sử dụng trực giác để thắng chúng ta

điều đó trở thành điểm yếu của chúng ta,
thay vì điểm mạnh

Mà nó lẽ ra phải là điểm mạnh của chúng ta, phải không?

Thế thì chúng ta giải quyết vấn đề như thế nào?

Đầu tiên, chúng ta cần đo được nó

rồi chúng ta cần cứu chữa nó

Và bằng cách đo nó, chúng ta có thể hiểu

cái gì là nguyên mẫu của sự thiếu hiểu biết

Chúng tôi bắt đầu thử nghiệm năm ngoái

và bây giờ chúng tôi chắc chắn rằng
chúng tôi sẽ trạm trán với

rất nhiều sự thiếu hiểu biết trên khắp thế giới

Ý tưởng là thật sự

phân chia nó theo các lĩnh vực

hay quy mô của phát triển toàn cầu

ví dụ như khí hậu, các loài có nguy cơ tuyệt chủng,
nhân quyền

bình đẳng giới, năng lượng, tài chính

Tất cả các lĩnh vực khác nhau đều có số liệu riêng

và có nhiều tổ chức đang cố gắng

nâng cao ý thức về các số liệu đó

Tôi đã bắt đầu liên hệ với một số tổ chức đó

như WWF Quỹ động vật hoang dã, Tổ chức Ân xá quốc tế hay UNICEF

và hỏi họ, các số liệu thú vị của các vị là gì

mà các vị nghĩ công chúng không biết?

Và tôi thu thập các số liệu đó

Hãy tưởng tượng một danh sách dài, cứ cho là 250 số liệu

sau đó chúng tôi làm thăm dò công cộng

và xem họ ghi điểm kém nhất ở đâu

Rồi chúng tôi rút ngắn danh sách lại

với những kết quả tệ hại

như những ví dụ từ giáo sư Hans

và chúng tôi không gặp vấn đề gì khi tìm những kiểu

kết quả tệ hại như vậy

Thế thì, với danh sách rút ngắn, chúng tôi làm gì với nó?

Chúng tôi biến nó thành một chứng chỉ về kiến thức

một chứng chỉ về kiến thức toàn cầu

mà bạn có thể sử dụng, nếu bạn là một tổ chức lớn

một trường học, một đại học
hoặc có thể là một thông tấn xã

để mà chứng nhận bản thân bạn
được trang bị kiến thức toàn cầu

nói chung, chúng tôi không thuê những người

trả lời như những con tinh tinh

Tất nhiên là không nên làm thế

Có lẽ trong 10 năm nữa

nếu dự án này thành công

bạn sẽ ở trong một cuộc phỏng vấn

và phải trả lời các kiến thức toàn cầu điên rồ này

Bây giờ chúng ta sẽ học những mẹo thật sự

Bạn sẽ làm thế nào để thành công?

Tất nhiên là có cách rồi

đó là ngồi xuống mỗi tối

và học thuộc lòng các số liệu này

bằng cách đọc tất cả các báo cáo đó.

Điều đó thật ra sẽ không bao giờ xảy ra

Ngay cả giáo sư Hans cũng nghĩ nó không bao giờ xảy ra

Người ta không có thời gian cho nó

Người ta thích đường tắt, và đây là đường tắt

Chúng ta cần biến trực giác của mình thành sức mạnh

Chúng ta cần phải biết khái quát

Bây giờ tôi sẽ chỉ cho bạn một vài mẹo nhỏ

ở chỗ mà nhận thức sai lầm đổi chiều

theo quy tắc của kinh nghiệm

Hãy bắt đầu với nhận thức sai đầu tiên

Điều này rất phổ biến

Mọi thứ đang trở nên tồi tệ hơn

Bạn nghe thấy vậy. Và bạn thầm nghĩ

Cách nghĩ khác là hầu hết mọi thứ đều tiến bộ

Và bạn ngồi với câu hỏi trước mặt

và bạn không chắc chắn. Bạn nên đoán "tiến bộ''

Được chứ? Đừng chọn cái kém hơn.

Điều đó sẽ giúp bạn trả lời
các câu hỏi của chúng tôi tốt hơn

(Vỗ tay)

Đó là cái đầu tiên

Có người giàu và người nghèo

và khoảng cách càng tăng lên

Đó là sự bất bình đẳng khủng khiếp

Đúng, đây là một thế giới bất công

nhưng khi bạn nhìn vào dữ liệu, có một cái bướu

Bạn cảm thấy không chắc

hãy tìm đến ''hầu hết mọi người đều ở mức giữa''

điều đó sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi đúng

Nào, định kiến tiếp theo là

đầu tiên, các quốc gia và con người cần phải rất , rất giàu

để có thể có phát triển xã hội

nhưng các em gái được đi học và sẵn sàng đối phó với
các thảm họa thiên nhiên

Không, không, không. Sai rồi

Hãy nhìn này: cái bướu to ở giữa

ở đây các em gái đã được đi học rồi

Và nếu bạn không chắc, hãy nghĩ đến

''đa số đã có điều này rồi''

ví dụ những điều như có điện lực
hay các em gái được đi học

Đó chỉ là quy tắc của kinh nghiệm

và tất nhiên nó không áp dụng cho tất cả mọi thứ

nhưng đó là cách bạn khái quát hóa

Hãy nhìn vào điều cuối cùng

Nếu một điều gì đó, vâng, ví dụ này rất hay

cá mập rất nguy hiểm

Không, vâng , nhưng chúng không quan trọng lắm

trong thống kê toàn cầu, đó là điều tôi muốn nói

Tôi thật ra rất sợ cá mập

Cứ khi nào tôi thấy câu hỏi về những điều tôi sợ

có thể về động đất, các tôn giáo khác,

có lẽ tôi sợ khủng bố hoặc cá mập

bất cứ cái gì làm cho tôi thấy

đoán được bạn sẽ thổi phồng vấn đề lên

Đó là quy tắc theo kinh nghiệm

Đương nhiên, có những thứ rất nguy hiểm và cũng rất tuyệt

Cá mập giết rất , rất ít người
Đó là cách mà bạn nên nghĩ

Với bốn quy tắc theo kinh nghiệm

bạn có thể đưa ra câu trả lời tốt hơn bọn tinh tinh

bởi vì chúng không thể làm thế được

Chúng không thể khái quát hóa những quy tắc này

và hy vọng rằng chúng ta có thể biến đổi thế giới quanh ta

và chúng ta sẽ chiến thắng bọn tinh tinh. Có được không ạ?

(Vỗ tay)

Đó là cách tiếp cận có hệ thống

Câu hỏi là liệu nó có quan trọng không?

Vâng, rất quan trọng để hiểu sự nghèo đói

nghèo đói cùng cực, và chiến đấu với nó

và đưa các bé gái đến trường học

Khi chúng ta nhận thấy rằng nó thật sự thành công,
chúng ta có thể hiểu nó

Nhưng liệu nó có quan trọng với người khác

những người quan tâm đến sự kết thúc tốt đẹp của sự phân chia này

Tôi dám nói là có, thật sự quan trọng

với cùng một lý do

Nếu bạn có cái nhìn về thế giới ngày nay
dựa trên số liệu thực tế

bạn sẽ có cơ hội để hiểu

điều gì sẽ xảy đến trong tương lai

Chúng ta quay trở lại với hai cái bướu năm 1975

Đó là năm tôi sinh ra

Tôi chọn phương Tây

Đó là các nước Châu Âu hiện tại và Bắc Mỹ

Hãy so sánh phần còn lại và phương Tây

ở khía cạnh bạn giàu như thế nào

Có những người có thể chi trả

để bay ra nước ngoài cho kỳ nghỉ

Năm 1975, chỉ 30 phần trăm có thể

đi ra khỏi Châu Âu và Bắc Mỹ

Nhưng điều này đã thay đổi, đúng không?

Hãy xem sự thay đổi cho đến hiện tại, 2014

Ngày nay, tỷ lệ là 50/50

Sự thống trị của phương Tây đã kết thúc, hiện tại

Thật tốt. Thế tiếp theo sẽ gì xảy ra?

Bạn có thấy cái bướu to không?
Bạn có thấy nó di chuyển ra sao không?

Tôi làm một thí nghiệm nhỏ. Tôi vào trang web của IMF Quỹ Tiền tệ quốc tế,

Họ có dự báo cho 5 năm tiếp theo
tính theo GDP theo đầu người

Thế là tôi có thể sử dụng nó để xem 5 năm trong tương lai

giả sử rằng bất bình đẳng về thu nhập của các quốc gia vẫn như giữ nguyên

Tôi đã làm thế, và tôi còn đi xa hơn

Tôi sử dụng những 5 năm này cho 20 năm tới

với cùng tốc độ, chỉ là một thử nghiệm
để xem có gì sẽ xảy ra

Hãy đi tới thời gian tương lai

Năm 2020, 57 phần trăm của nhóm còn lại

Năm 2050, 63 phần trăm

2030, 68 phần trăm. Năm 2035, phương Tây thua
trong thị trường tiêu thụ của người giàu

Đó chỉ là sự dự đoán tương lai của GDP theo đầu người

73 phần trăm của người tiêu thụ giàu có

sẽ sống ngoài Bắc Mỹ và Châu Âu

Vâng, tôi nghĩ một công ty nên sử dụng thông tin này

để chắc chắn khi đưa ra
những quyết định dựa trên thực tế cho tương lai

Cảm ơn rất nhiều

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Hans và Ola Rosling, thưa quý vị!