Spencer Wells buduje drzewo genealogiczne całej ludzkości.
-
0:00 - 0:09Jambo, bonjour, zdrastwujtie, tayo. To kilka języków,
-
0:09 - 0:13w których trochę rozmawiałem w ciągu ostatnich sześciu tygodni.
-
0:13 - 0:18Odwiedzając 17 krajów w czasie mojej szalonej podróży,
-
0:18 - 0:21sprawdzałem rozmaite aspekty naszego projektu,
-
0:21 - 0:23o którym opowiem wam trochę później.
-
0:23 - 0:26Odwiedziłem kilka niesamowitych miejsc,
-
0:26 - 0:32jak Mongolia, Kambodża, Nowa Gwinea, RPA, dwukrotnie Tanzania.
-
0:32 - 0:34Byłem tu miesiąc temu.
-
0:34 - 0:39Możliwość odbycia takiej szybkiej podróży po świecie
-
0:39 - 0:42z wielu powodów jest absolutnie niesamowita.
-
0:42 - 0:44Można zobaczyć niewiarygodne rzeczy.
-
0:44 - 0:46Można również dokonać na miejscu
-
0:46 - 0:48porównania ludzi z całego świata.
-
0:48 - 0:50Wnioski, jakie można z tego wyciągnąć,
-
0:50 - 0:53wnioski nieco powierzchowne, są takie,
-
0:53 - 0:57że nie jesteśmy tacy sami - o tym jeszcze wam opowiem -
-
0:57 - 0:59a raczej odmienni.
-
0:59 - 1:02Na świecie jest tyle różnorodności.
-
1:02 - 1:056000 odmiennych języków, w których rozmawia 6,5 miliarda ludzi,
-
1:05 - 1:08o różnych kolorach, sylwetkach, rozmiarach.
-
1:08 - 1:11Gdy spacerujesz ulicami wielkiego miasta, podróżujesz,
-
1:11 - 1:15jesteś zdumiony różnorodnością gatunku ludzkiego.
-
1:15 - 1:18Jak wyjaśnić to zróżnicowanie?
-
1:18 - 1:20O tym właśnie będę dziś mówił.
-
1:20 - 1:22O tym jak używamy narzędzi genetyki,
-
1:22 - 1:28a w szczególności genetyki populacyjnej, do opisu jak tworzyła się różnorodność
-
1:28 - 1:30i jak długo to trwało.
-
1:30 - 1:32Problem ze zróżnicowaniem ludzi,
-
1:32 - 1:34tak jak wszystkie wielkie pytania nauki,
-
1:34 - 1:36problem, jak to wyjaśnić,
-
1:36 - 1:38można rozszerzyć o dodatkowe pytania.
-
1:38 - 1:41Nietrudno ugrzęznąć na dobre w tych pytaniach pomocniczych.
-
1:41 - 1:43Pierwsze z pytań dotyczy naszego pochodzenia.
-
1:43 - 1:45Czy naprawdę mamy wspólnego przodka?
-
1:45 - 1:48Zakładając, że tak istotnie jest, myślę
-
1:48 - 1:51że wszyscy na tej sali zapytają: "od kiedy"?
-
1:51 - 1:53Kiedy nastąpiła geneza naszego gatunku?
-
1:53 - 1:55Od jak dawna jesteśmy od siebie odmienni?
-
1:55 - 1:59Drugie pytanie wiąże się z pierwszym, ale nieco się różnią.
-
1:59 - 2:01Jeśli wypłynęliśmy ze wspólnego źródła,
-
2:01 - 2:03jak udało nam się opanować każdy zakątek globu
-
2:03 - 2:05i w rezultacie wytworzyć całą tę różnorodność,
-
2:05 - 2:08odmienne style życia, wygląd zewnętrzny,
-
2:08 - 2:10różne języki na całym świecie.
-
2:10 - 2:13Na pytanie o pochodzenie, jak i na wiele innych z dziedziny biologii,
-
2:13 - 2:15odpowiedział Darwin ponad sto lat temu.
-
2:15 - 2:17w dziele "O pochodzeniu człowieka" napisał:
-
2:17 - 2:19"W każdym wielkim regionie świata żyjące ssaki
-
2:19 - 2:22są blisko spokrewnione z gatunkami wymarłymi w tym samym regionie.
-
2:22 - 2:25Jest zatem prawdopodobne, że Afryka była uprzednio zamieszkana
-
2:25 - 2:28przez wymarłe małpy, pokrewne gorylom i szympansom.
-
2:28 - 2:31Skoro te dwa gatunki są najbliższymi krewniakami człowieka,
-
2:31 - 2:33jest bardziej prawdopodobne, że nasi wcześni przodkowie
-
2:33 - 2:35żyli w Afryce, niż gdziekolwiek indziej".
-
2:35 - 2:39Wszystko jasne, możemy iść do domu z gotową odpowiedzią.
-
2:39 - 2:43Nie do końca, ponieważ Darwin mówił o naszym dalekim rodowodzie,
-
2:43 - 2:45wspólnym z małpami człekokształtnymi.
-
2:45 - 2:49Jest jasne, że pochodzą one z kontynentu afrykańskiego.
-
2:49 - 2:52Pojawiają się w zapisie kopalnym sprzed około 23 mln. lat.
-
2:52 - 2:55Afryka była w tamtym czasie oddzielona od innych lądów
-
2:55 - 2:59za sprawą kapryśnych płyt tektonicznych, unoszących się w okolicach Oceanu Indyjskiego.
-
2:59 - 3:01Afryka zderzyła się z Eurazją około 16 mln. lat temu
-
3:01 - 3:04i doszło do tzw. pierwszego afrykańskiego eksodusu.
-
3:04 - 3:06Małpy, które opuściły wtedy Afrykę trafiły do Południowej Azji
-
3:06 - 3:08i stały się gibonami i orangutanami.
-
3:08 - 3:10Te, które zostały
-
3:10 - 3:12wyewoluowały w goryle, szympansy i w nas.
-
3:12 - 3:15Więc tak, jeśli mówimy o wspólnym rodowodzie z małpami,
-
3:15 - 3:19patrząc na zapis kopalny staje się jasne, że właśnie tam zaczęliśmy.
-
3:19 - 3:21Nie całkiem takie pytanie chciałem zadać.
-
3:21 - 3:23Pytam o rodowód ludzi,
-
3:23 - 3:26stworzeń, w których rozpoznalibyśmy samych siebie,
-
3:26 - 3:28jeśli siedziałyby obok nas na tej sali.
-
3:28 - 3:30Gdyby jedno z nich wpatrywało się w was,
-
3:30 - 3:33nie wzdrygnęlibyście się jak ja teraz. Co z naszym rodowodem?
-
3:33 - 3:35Jeśli cofniemy się odpowiednio daleko,
-
3:35 - 3:38okaże się, że dzielimy go z każdym żywym stworzeniem.
-
3:38 - 3:41DNA nas łączy, mamy więc wspólnego przodka z barakudą,
-
3:41 - 3:46bakteriami i grzybami, jeśli cofniemy się w czasie o ponad miliard lat.
-
3:46 - 3:48Pytamy dziś jednak o pochodzenie człowieka.
-
3:48 - 3:50Jak możemy je zgłębiać?
-
3:50 - 3:54Dawniej badano je z pomocą paleoantropologii,
-
3:54 - 3:56wygrzebując kości z ziemi,
-
3:56 - 3:58oraz w dużej mierze dzięki morfologii,
-
3:58 - 4:01opisującej kształty, na przykład kości czaszki.
-
4:01 - 4:05"Ta wygląda całkiem jak nasza, więc to musi być nasz przodek.
-
4:05 - 4:08Na pewno od niego bezpośrednio się wywodzimy".
-
4:08 - 4:11Przyznam, że paleoantropologia
-
4:11 - 4:14podsuwa nam dużo fascynujących koncepcji naszego pochodzenia,
-
4:14 - 4:17ale nie daje prawdopodobnych rozwiązań, których tak pragną naukowcy.
-
4:17 - 4:19Co mam na myśli?
-
4:19 - 4:21Patrzycie na doskonały przykład.
-
4:21 - 4:23Oto trzy wymarłe gatunki hominidów,
-
4:23 - 4:25potencjalni przodkowie ludzi.
-
4:25 - 4:28Wszystkie zostały odnalezione w wąwozie Olduvai przez rodzinę Leakey`ów.
-
4:28 - 4:30Każdy z nich datowany jest na niemal ten sam czas.
-
4:30 - 4:32Od lewej: Homo erectus, Homo habilis,
-
4:32 - 4:35i Australopitek, teraz nazywany Paranthropus boisei,
-
4:35 - 4:40masywny australopitek. Trzy wymarłe gatunki, to samo miejsce, ten sam czas.
-
4:40 - 4:43Znaczy to, że wszystkie trzy nie mogą być moimi bezpośrednimi przodkami.
-
4:43 - 4:46Z którym z nich jestem spokrewniony?
-
4:46 - 4:51Szukamy tu poszlak, a nie dowodów dotyczących naszego rodowodu.
-
4:52 - 4:56Odmienne podejście oferuje nam morfologia.
-
4:56 - 4:59Analizuje dowody, które do niedawna były dostępne jako jedyne,
-
4:59 - 5:01głownie kształt czaszki.
-
5:01 - 5:05Pierwszą osobą, która to usystematyzowała był Linneusz.
-
5:05 - 5:07Carl von Linne, szwedzki botanik,
-
5:07 - 5:09który w XVIII wieku postanowił
-
5:09 - 5:11skategoryzować wszystkie żyjące na Ziemi organizmy.
-
5:11 - 5:13Myślicie, że wasza praca jest ciężka?
-
5:13 - 5:15On swoją wykonał całkiem nieźle.
-
5:15 - 5:19Sklasyfikował około 12.000 gatunków w dziele Systema Naturae.
-
5:19 - 5:22To on wymyślił nazwę Homo sapiens - po łacinie człowiek myślący.
-
5:22 - 5:26Jednak obserwując różnorodność ludzi na całym świecie, powiedział:
-
5:26 - 5:30"Wydaje się, że dzielimy się na różne podgatunki lub rodzaje".
-
5:30 - 5:34Mówił o Afrykanach, Amerykanach, Azjatach i Europejczykach,
-
5:34 - 5:37stworzył rażąco rasistowską kategorię - monstrosus -
-
5:37 - 5:40która obejmowała wszystkich ludzi, których nie lubił,
-
5:40 - 5:43włącznie z wyimaginowanymi rasami, jak elfy.
-
5:44 - 5:49Łatwo odrzucić te wypracowane w dobrej wierze,
-
5:49 - 5:52ale w rezultacie zacofane przemyślenia XVIII-wiecznego naukowca,
-
5:52 - 5:54działającego w erze przed Darwinem.
-
5:54 - 5:56Jednak jeśli przyjrzymy się antropologii fizycznej
-
5:56 - 6:00sprzed zaledwie 20 czy 30 lat, w wielu wypadkach zobaczymy
-
6:00 - 6:02w gruncie rzeczy takie same klasyfikacje ludzi.
-
6:02 - 6:07Drogi ras ludzkich według antropologów fizycznych sprzed 30-40 lat
-
6:07 - 6:09- Carlton Coon najlepszym przykładem -
-
6:09 - 6:13zaczęły się rozchodzić, a jest to pogląd z ery po Darwinie,
-
6:13 - 6:16od czasów Homo erectusa, przed ponad milionem lat.
-
6:16 - 6:18Ale jakie dane o tym świadczą?
-
6:18 - 6:22Jest ich bardzo mało. Morfologia i domysły.
-
6:22 - 6:24To, o czym chciałbym dziś powiedzieć,
-
6:24 - 6:27właśnie w tej chwili, to nowe podejście do tego problemu.
-
6:27 - 6:30Nie trzeba już snuć domysłów o naszym rodowodzie,
-
6:30 - 6:32wykopując z ziemi potencjalnych przodków,
-
6:32 - 6:34i analizować danych na bazie morfologii,
-
6:34 - 6:36której wciąż do końca nie rozumiemy.
-
6:36 - 6:40Nie znamy genetycznych przyczyn morfologicznej zmienności.
-
6:40 - 6:42Musimy podejść do problemu z całkiem innej strony.
-
6:42 - 6:46To, o co pytamy jest bowiem problemem genealogicznym.
-
6:46 - 6:48Jest kwestią z tej dziedziny.
-
6:48 - 6:53Chcemy stworzyć drzewo genealogiczne dla wszystkich dziś żyjących.
-
6:53 - 6:55Genealodzy potwierdzą,
-
6:55 - 6:57że każdy z nas próbował, lub ma kogoś w rodzinie,
-
6:57 - 7:00kto starał się stworzyć drzewo genealogiczne rodu?
-
7:00 - 7:02Zaczynasz od teraźniejszości i związków, których jesteś pewien.
-
7:02 - 7:04Ty i twoje rodzeństwo macie wspólnych rodziców.
-
7:04 - 7:06Razem z kuzynami macie wspólnych dziadków.
-
7:06 - 7:09Stopniowo cofasz się coraz dalej w przeszłość,
-
7:09 - 7:11dodając osoby coraz dalej spokrewnione.
-
7:11 - 7:15Ale w końcu, nie ważne jak dobry jesteś w przeszukiwaniu archiwów kościelnych,
-
7:15 - 7:19dochodzisz do miejsca, zwanego przez genealogów ścianą z cegieł.
-
7:19 - 7:22Do punktu, gdzie nie da się dowiedzieć więcej o twoich przodkach,
-
7:22 - 7:26wchodzisz do mrocznego i tajemniczego królestwa, zwanego historią,
-
7:26 - 7:29gdzie musisz kroczyć ostrożnie, licząc na przewodników.
-
7:29 - 7:31Kim byli ludzie, którzy żyli wcześniej?
-
7:31 - 7:34Nie istnieje żadna dokumentacja. W zasadzie to jednak mamy ją.
-
7:34 - 7:37Zapisana jest w naszym DNA, kodzie genetycznym.
-
7:37 - 7:39Dysponujemy historycznym zapisem, przenoszącym w przeszłość
-
7:39 - 7:43do samego początku naszego gatunku. To właśnie badamy.
-
7:43 - 7:45A teraz, elementarz DNA.
-
7:45 - 7:48Podejrzewam, że na sali nie siedzą sami genetycy.
-
7:48 - 7:52Jest to bardzo długa, podłużna molekuła, zakodowany plan
-
7:52 - 7:55dotyczący tego, jak wykonać kopię nas samych.
-
7:55 - 7:58Składa się z podjednostek: A, C, G i T.
-
7:58 - 8:02Sekwencja tych podjednostek tworzy nasz plan.
-
8:02 - 8:05Jak długa jest nić? Składa się z miliardów podjednostek.
-
8:05 - 8:08Genom haploidalny. Posiadamy dwie kopie wszystkich chromosomów.
-
8:08 - 8:12Genom haploidalny składa się z około 3,2 miliarda nukleotydów.
-
8:12 - 8:14Całość, jeśli dodamy wszystko do siebie,
-
8:14 - 8:16ma długość ponad sześciu miliardów nukleotydów.
-
8:16 - 8:19Jeśli rozwiniemy całe DNA z jednej komórki ciała
-
8:19 - 8:23będzie liczyć około dwóch metrów długości.
-
8:23 - 8:25Jeśli rozciągniemy całe DNA ze wszystkich komórek,
-
8:25 - 8:29osiągnie długość równą drodze na Księżyc i z powrotem,
-
8:29 - 8:32pomnożoną tysiące razy. To bardzo dużo informacji.
-
8:32 - 8:38Jeśli chcielibyśmy skopiować molekułę DNA, czeka nas ciężka praca.
-
8:38 - 8:42Wyobraźcie sobie najdłuższą powieść, jak "Wojna i pokój".
-
8:42 - 8:44Teraz pomnóżcie ją stukrotnie.
-
8:44 - 8:46I wyobraźcie sobie jej ręczne kopiowanie.
-
8:46 - 8:48Pracujesz do późna w nocy,
-
8:48 - 8:50będąc niezwykle skrupulatnym, pijesz kawę,
-
8:50 - 8:52uważasz, ale od czasu do czasu,
-
8:52 - 8:54gdy kopiujesz ręcznie,
-
8:54 - 8:56wkrada się mała literówka.
-
8:56 - 9:00Zamieniasz I na E czy C na T.
-
9:00 - 9:04To samo dzieje się z naszym DNA, gdy przekazywane jest przez pokolenia.
-
9:04 - 9:07Nie zdarza się to zbyt często. Mamy wbudowany mechanizm korygujący.
-
9:07 - 9:09Ale jeśli się już zdarzy, zmiany zostają przekazane
-
9:09 - 9:12kolejnym generacjom, stając się markerami pochodzenia.
-
9:12 - 9:14Jeśli dzielisz z kimś taki znacznik,
-
9:14 - 9:17to znaczy, że w którymś momencie historii mieliście wspólnego przodka.
-
9:17 - 9:19Osobę, u której pierwszy raz wystąpiła taka zmiana w DNA.
-
9:19 - 9:22Obserwując wzór genetycznego zróżnicowania,
-
9:22 - 9:25wzór jaki tworzą markery u wszystkich ludzi na świecie,
-
9:25 - 9:29szacując względny czas ich pojawienia się w dziejach ludzkości,
-
9:29 - 9:32możemy stworzyć drzewo genealogiczne dla wszystkich żyjących dziś.
-
9:32 - 9:35W naszej pracy używamy często dwóch rodzajów DNA.
-
9:35 - 9:38Dzięki DNA mitochondrialnemu śledzimy matczyną linię pochodzenia.
-
9:38 - 9:41mtDNA otrzymujesz od matki i babci ze strony matki.
-
9:41 - 9:43Cofamy się aż do pierwszej kobiety.
-
9:43 - 9:46Chromosom Y, część DNA, która określa mężczyzn,
-
9:46 - 9:49pozwala na śledzenie linii rodowej ojca.
-
9:49 - 9:53Wszyscy na tej sali i wszyscy na świecie
-
9:53 - 9:57należą do któregoś z rodów na tych drzewach.
-
9:57 - 10:00Jeśli nawet są to uproszczone wersje prawdziwych drzew,
-
10:00 - 10:02wciąż są zbyt skomplikowane, uprośćmy je jeszcze.
-
10:02 - 10:04Obróćmy je na bok i połączmy, teraz wygląda to jak drzewo,
-
10:04 - 10:07z korzeniami u dołu i pnącymi się do góry gałęziami.
-
10:07 - 10:09Co musimy z tego zapamiętać?
-
10:09 - 10:11To, co uderza nas na samym początku,
-
10:11 - 10:14to fakt, że najdalej sięgające rodowody
-
10:14 - 10:19odnajdujemy u Afrykanów.
-
10:19 - 10:22To oznacza, że Afrykanie akumulowali
-
10:22 - 10:25mutacje przez dłuższy czas.
-
10:25 - 10:29Oznacza to też, że pochodzimy z Afryki. Jest to zapisane w naszym DNA.
-
10:29 - 10:34Każda próbka DNA, którą badaliśmy, jest bogatsza u Afrykanów niż u innych.
-
10:34 - 10:37Swego czasu w przeszłości podgrupa mieszkańców Afryki
-
10:37 - 10:41opuściła kontynent, aby zasiedlić resztę świata.
-
10:41 - 10:43Od jak dawna dzielimy wspólny rodowód?
-
10:43 - 10:47Czy było to miliony lat temu, co możemy podejrzewać,
-
10:47 - 10:50obserwując tę niesamowitą różnorodność na Ziemi?
-
10:50 - 10:53Nie, DNA wyraźnie mówi co innego.
-
10:53 - 10:58Od 200 tysięcy lat wszyscy dzielimy przodka, jedną osobę,
-
10:58 - 11:02Mitochondrialną Ewę - być może słyszeliście o niej - z Afryki.
-
11:02 - 11:05Afrykańska kobieta, od której zaczęła się cała mitochondrialna różnorodność na świecie.
-
11:05 - 11:07Co bardziej niezwykłe,
-
11:07 - 11:09jeśli spojrzymy na chromosom Y,
-
11:09 - 11:13męską część tej historii, okaże się, że
-
11:13 - 11:15Y-chromosomalny Adam żył zaledwie 60 tys. lat temu.
-
11:15 - 11:18To jedynie 2000 pokoleń.
-
11:18 - 11:21W skali ewolucji to mrugnięcie okiem.
-
11:22 - 11:25To świadczy, że w tamtym czasie wszyscy żyliśmy w Afryce.
-
11:25 - 11:27Afrykański mężczyzna zapoczątkował
-
11:27 - 11:29światową różnorodność w kontekście chromosomu Y.
-
11:29 - 11:31Ledwie 60 tysięcy lat temu
-
11:31 - 11:35rozpoczął się proces tworzenia niewiarygodnej różnorodności na Ziemi.
-
11:35 - 11:37To niezwykła historia.
-
11:37 - 11:40Wszyscy jesteśmy członkami rozszerzonej afrykańskiej rodziny.
-
11:41 - 11:44Nastąpiło to tak niedawno. Dlaczego nie wyszliśmy wcześniej?
-
11:44 - 11:48Dlaczego Homo erectus nie wyewoluował w inne gatunki,
-
11:48 - 11:50a w zasadzie podgatunki, człowiekowatych?
-
11:50 - 11:54Dlaczego wychodzi na to, że tak niedawno opuściliśmy Afrykę?
-
11:54 - 11:56To ważna kwestia. Pytania z gatunku "dlaczego",
-
11:56 - 12:01zwłaszcza w genetyce i badaniach historii, są zawsze doniosłe.
-
12:01 - 12:03Trudno na nie odpowiedzieć.
-
12:03 - 12:06Jeśli wszystko inne nas zawodzi, pogadajmy o pogodzie.
-
12:06 - 12:09Co działo się z globalną pogodą 60 tysięcy lat temu?
-
12:09 - 12:12Wkraczaliśmy w najgorszy okres ostatniej epoki lodowcowej.
-
12:12 - 12:15Zaczęła się ona mniej więcej 120 tysięcy lat temu.
-
12:15 - 12:19Warunki się zmieniały, ale przyspieszenie zaczęło się jakieś 70 tysięcy lat temu.
-
12:19 - 12:21Mamy dużo dowodów - rdzenie z osadów,
-
12:21 - 12:24pyłki, izotopy tlenu i tak dalej.
-
12:24 - 12:27Ostatnie maksimum zlodowacenia miało miejsce 16 tysięcy lat temu,
-
12:27 - 12:31jednak w zasadzie już 70 tysięcy lat wstecz, zaczęło robić się niewesoło.
-
12:31 - 12:36Było bardzo zimno. Północną półkulę pokrywały masywne lodowce.
-
12:36 - 12:40Nowy Jork, Chicago i Seattle znajdowały się pod lodem.
-
12:40 - 12:45Większość Wielkiej Brytanii i Skandynawii pokrywała kilkukilometrowa warstwa.
-
12:45 - 12:48Afryka jest najbardziej tropikalnym kontynentem na Ziemi.
-
12:48 - 12:52Około 85 % jej powierzchni leży między zwrotnikami.
-
12:52 - 12:54Nie było tu zbyt wielu lodowców,
-
12:54 - 12:56nie licząc wysokich gór we Wschodniej Afryce.
-
12:56 - 12:59Zatem, co się tu działo? Afryka nie była pokryta lodem.
-
12:59 - 13:02Kontynent raczej wysychał.
-
13:02 - 13:04Oto mapa paleoklimatyczna,
-
13:04 - 13:07pokazująca Afrykę między 60 a 70 tysięcy lat temu,
-
13:07 - 13:11stworzona na podstawie dowodów, o których wspomniałem wcześniej.
-
13:11 - 13:15Przyczyną suszy było wysysanie wilgoci z atmosfery przez lód.
-
13:15 - 13:19Weźmy Antarktydę, która jest pustynią, otrzymuje tak niewiele opadów.
-
13:19 - 13:21Cały świat wysychał.
-
13:21 - 13:25Poziom mórz opadał. Afryka zamieniała się w pustynię.
-
13:25 - 13:28Sahara była znacznie większa niż jest teraz.
-
13:28 - 13:31Liczebność siedlisk ludzi zmalała do zaledwie kilku przyczółków,
-
13:31 - 13:33w porównaniu do tego, co mamy dziś.
-
13:33 - 13:35Dowody z danych genetycznych
-
13:35 - 13:38wskazują, że ludzka populacja około 70 tysięcy lat temu,
-
13:38 - 13:41skurczyła się do co najwyżej 2 tysięcy.
-
13:41 - 13:45Prawie wymarliśmy. Trzymaliśmy się krawędzi paznokciami.
-
13:45 - 13:48I wtedy coś się wydarzyło. To świetna ilustracja.
-
13:48 - 13:50Popatrzcie na te kamienne narzędzia.
-
13:50 - 13:54Te po lewej są z Afryki, sprzed około miliona lat.
-
13:54 - 13:57Te po prawej wykonane przez Neandertalczyków, naszych odległych kuzynów,
-
13:57 - 13:59niebezpośrednich przodków, żyjących w Europie.
-
13:59 - 14:03Pochodzą sprzed 50-60 tysięcy lat.
-
14:03 - 14:06Ryzykując obrazę paleoantropologa,
-
14:06 - 14:09czy antropologa fizycznego na tej sali,
-
14:09 - 14:14powiem, że w zasadzie nie ma różnic między tymi dwiema grupami narzędzi.
-
14:14 - 14:17Te po lewej są niemal jednakowe, jak te po prawej.
-
14:17 - 14:21Od czasów odległych o milion lat mieliśmy do czynienia z kulturowym zastojem,
-
14:21 - 14:23który skończył się 60-70 tysięcy lat temu.
-
14:23 - 14:25Styl wykonywania narzędzi bardzo się nie zmienił.
-
14:25 - 14:27Dowodzi to, że sposób życia ludzi
-
14:27 - 14:29również nie uległ zmianie w tym czasie.
-
14:29 - 14:34Jednak między 70 a 50 tysięcy la temu, gdzieś w tym rejonie,
-
14:34 - 14:37nastąpiła gwałtowna zmiana. Powstała sztuka.
-
14:37 - 14:40Kamienne narzędzia stały się lepsze.
-
14:40 - 14:42Dowiedziono, że ludzie zaczęli polować na daną zwierzynę,
-
14:43 - 14:45w zależności od pory roku.
-
14:45 - 14:48Liczebność populacji zwiększała się.
-
14:48 - 14:50Prawdopodobnie, jak uważa wielu lingwistów,
-
14:50 - 14:54pojawił się wtedy nowoczesny język ze składnią - podmiotem, czasownikiem i dopełnieniem -
-
14:54 - 14:58umożliwiającą tworzenie złożonych konstrukcji, jak robię to teraz.
-
14:58 - 15:02Więzi społeczne umocniły się i rozszerzyły.
-
15:02 - 15:07Ta zmiana zachowań pozwoliła nam przetrwać pogarszające się warunki w Afryce
-
15:07 - 15:11i umożliwiła rozpoczęcie ekspansji na cały świat.
-
15:12 - 15:15Na tej konferencji mówiliśmy o afrykańskich sukcesach.
-
15:15 - 15:18Chcecie poznań ten największy?
-
15:18 - 15:21Spójrzcie w lustro. Wy nim jesteście. Jesteście tu dziś
-
15:21 - 15:25z powodu zmian, jakie zaszły w naszych mózgach w Afryce,
-
15:25 - 15:28zapewne w okolicy, w której teraz przebywamy,
-
15:28 - 15:31około 60 - 70 tysięcy lat temu.
-
15:31 - 15:34Pozwoliło nam to nie tylko przetrwać w Afryce, ale opuścić ją.
-
15:34 - 15:37Wczesna migracja wzdłuż południowych wybrzeży Azji,
-
15:37 - 15:39która zaczęła się w Afryce 60 tysięcy lat temu,
-
15:39 - 15:43dotarła bardzo szybko do Australii, 50 tysięcy lat wstecz.
-
15:43 - 15:45Nieco później miała miejsce wędrówka na Bliski Wschód.
-
15:45 - 15:47Zapewne brali w niej udział myśliwi z sawanny.
-
15:47 - 15:49Ci z was, którzy wyruszą po tej konferencji na jedną z wycieczek,
-
15:49 - 15:51zobaczą jak naprawdę wygląda sawanna.
-
15:51 - 15:53Jest to swego rodzaju lodówka z mięsem.
-
15:53 - 15:56Ludzie, którzy specjalizowali się w zabijaniu zwierząt,
-
15:56 - 15:59polowali na nie na tych obfitych w mięso sawannach. Wyruszyli,
-
15:59 - 16:03kierując się przez równiny na Bliski Wschód, jakieś 45 tys. lat temu,
-
16:03 - 16:05podczas nietypowego okresu, gdy Sahara była wilgotna.
-
16:05 - 16:08Wędrowali na wschód, przez zielone równiny,
-
16:08 - 16:10ponieważ byli nawykli do życia na nich.
-
16:10 - 16:12Gdy dotarli do Azji Środkowej,
-
16:12 - 16:15natrafili na autostradę, którą tworzył step.
-
16:15 - 16:17Autostradę łąk i pastwisk.
-
16:17 - 16:19Tereny tego typu, podczas ostatniej epoki lodowcowej,
-
16:19 - 16:22rozciągały się od dzisiejszych Niemiec po Koreę.
-
16:22 - 16:24Cały kontynent stanął przed ludźmi otworem.
-
16:24 - 16:26Do Europy trafiliśmy około 35 tys.lat temu,
-
16:26 - 16:28w końcu mała grupa wędrująca
-
16:28 - 16:32przez Syberię z niewyobrażalnie trudnym klimatem,
-
16:32 - 16:34potem przez Krąg Polarny, gdzie w czasie epoki lodowcowej
-
16:34 - 16:38temperatury osiągały minus 55-65, a nawet może 75 st. C,
-
16:38 - 16:42wreszcie dotarła do Ameryki, osiągając kres podróży.
-
16:42 - 16:46Niesłychana historia, a wszystko zaczęło się w Afryce.
-
16:46 - 16:48Zmiany, które pozwoliły nam to osiągnąć,
-
16:48 - 16:51jak ewolucja mózgu o wielkiej zdolności adaptacji,
-
16:51 - 16:53zapoczątkowały nowe kultury.
-
16:53 - 16:56Za nimi przyszła różnorodność,
-
16:56 - 16:59którą zaobserwowałem podczas mojej podróży.
-
17:00 - 17:04Dzisiejsza opowieść to właśnie taka błyskawiczna podróż
-
17:04 - 17:09razem z ludźmi, którzy zasiedlili Ziemię podczas wielkiej paleolitycznej wędrówki.
-
17:09 - 17:11Jest to opowieść, którą przedstawiłem parę lat temu
-
17:11 - 17:15w mojej książce "Wędrówka człowieka" i w filmie pod tym samym tytułem.
-
17:15 - 17:18Gdy kończyliśmy ten film,
-
17:18 - 17:20współtworzony przez National Geographic,
-
17:20 - 17:23zacząłem rozmawiać o nim z ludźmi z tej stacji.
-
17:23 - 17:27Byli nim podekscytowani, podobał im się, ale powiedzieli:
-
17:27 - 17:29"Widać, że jest to swego rodzaju
-
17:29 - 17:33kolejny etap w badaniach początków ludzi, skąd pochodzimy.
-
17:33 - 17:38Używamy DNA do śledzenia migracji na całym świecie.
-
17:38 - 17:40Zgłębianie ludzkich korzeni tkwi w naszym DNA,
-
17:40 - 17:42chcemy osiągnąć kolejny poziom w tej dziedzinie.
-
17:42 - 17:44Co byś chciał teraz robić"?
-
17:44 - 17:46To świetne pytanie od National Geographic.
-
17:46 - 17:50Odpowiedziałem im, że to, co pokazałem, to tylko szkic.
-
17:50 - 17:54Bardzo prosta ilustracja naszych migracji po świecie.
-
17:54 - 17:57Jej podstawą były próbki pobrane od kilku tysięcy ludzi,
-
17:57 - 17:59niewielkiego odsetka światowej populacji.
-
17:59 - 18:03Przebadaliśmy niewiele genetycznych markerów, na mapie jest wiele pustych miejsc.
-
18:03 - 18:05Połączyliśmy jedynie punkty.
-
18:05 - 18:09Musimy zwiększyć próbę o rząd wielkości lub więcej.
-
18:09 - 18:13Pobrać setki tysięcy próbek DNA od ludzi z całego świata.
-
18:13 - 18:16Taka była geneza Projektu Genograficznego.
-
18:16 - 18:19Wystartował on w kwietniu 2005 roku.
-
18:19 - 18:23Ma trzy kluczowe składniki. Oczywiście nauka jest w nim bardzo ważna.
-
18:23 - 18:26Na całym świecie prowadzimy badania terenowe nad tubylczą ludnością.
-
18:26 - 18:29Nad ludźmi, którzy żyli w tym samym miejscu przez długi czas.
-
18:29 - 18:31Zachowują więź z miejscem, w którym żyją,
-
18:31 - 18:33którą to więź wielu z nas utraciło.
-
18:34 - 18:36Moi przodkowie przybyli z całej Północnej Europy.
-
18:36 - 18:39Gdy nie podróżuję, mieszkam na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej.
-
18:39 - 18:42Czy gdzieś jestem autochtonem? Nie za bardzo. Moje geny są pomieszane.
-
18:42 - 18:45Ale istnieją ludzie, którzy zachowali tę więź z przodkami,
-
18:45 - 18:48co pozwala umieścić badania DNA w pewnym kontekście.
-
18:48 - 18:50Takie jest zadanie badań terenowych,
-
18:50 - 18:52na potrzeby których stworzyliśmy ośrodki na całym świecie.
-
18:52 - 18:55W 10 z nich działają najlepsi genetycy populacyjni.
-
18:55 - 18:58Dodatkowo chcieliśmy udostępnić nasze badania każdemu na świecie.
-
18:58 - 19:02Jak często macie okazję uczestniczyć w wielkim projekcie naukowym?
-
19:02 - 19:04Jak projekt poznania ludzkiego genomu, czy misja Mars Rover.
-
19:04 - 19:06Z nami macie taką możliwość.
-
19:06 - 19:10Możecie wejść na naszą stronę, nationalgeographic.com/genographic
-
19:10 - 19:13i zamówić tam zestaw do przetestowania swojego DNA.
-
19:13 - 19:16Możecie też umieścić wyniki w naszej bazie danych,
-
19:16 - 19:18opowiedzieć nam o swojej genealogii,
-
19:18 - 19:22a my naukowo przeanalizujemy dane.
-
19:22 - 19:26Jest to przedsięwzięcie non-profit, więc pieniądze które zbierzemy
-
19:26 - 19:29i opłacimy koszty wykonania badań i wykonania zestawów testowych,
-
19:29 - 19:31są przeznaczane na potrzeby projektu.
-
19:31 - 19:33Większość z nich idzie na nasz fundusz.
-
19:33 - 19:37Jest to podmiot charytatywny, przyznający granty
-
19:37 - 19:39dla rdzennych mieszkańców różnych części świata
-
19:39 - 19:43na cele edukacyjne, związane z kulturą, a inicjowane przez nich.
-
19:43 - 19:45Aplikują o dotacje, aby realizować rozmaite projekty,
-
19:45 - 19:47pokażę wam kilka przykładów.
-
19:47 - 19:50Jak nam idzie z projektem? Mamy około 25 tysięcy próbek
-
19:50 - 19:52zebranych od rdzennych mieszkańców z całego świata.
-
19:52 - 19:55Najbardziej niezwykłą rzeczą jest zainteresowanie ze strony ludzi.
-
19:55 - 19:58210 tysięcy zamówiło zestawy testowe,
-
19:58 - 20:00od czasu gdy wystartowaliśmy, dwa lata temu.
-
20:00 - 20:03Zebraliśmy dzięki temu 5 milionów dolarów,
-
20:03 - 20:06z których większość, co najmniej połowa, wróciła do funduszu.
-
20:06 - 20:10Przyznaliśmy właśnie pierwsze granty na kwotę około pół miliona dolarów.
-
20:10 - 20:13Projekty z całego świata, jak zapis poezji przekazywanej ustnie w Sierra Leone,
-
20:13 - 20:16zachowanie tradycyjnego tkactwa w Gazie,
-
20:16 - 20:19rewitalizację języka w Tadżykistanie, i tym podobne.
-
20:19 - 20:22Projekt ma się bardzo dobrze,
-
20:22 - 20:26zachęcam was do wejścia na naszą stronę i śledzenia go.
-
20:26 - 20:28Dziękuję bardzo.
-
20:28 - 20:30(oklaski)
- Title:
- Spencer Wells buduje drzewo genealogiczne całej ludzkości.
- Speaker:
- Spencer Wells
- Description:
-
Wszyscy ludzie mają wspólne fragmenty DNA, przekazane nam przez afrykańskich przodków. Genetyk Spencer Wells opowiada o tym, jak jego Projekt Genograficzny wykorzystuje fakt, że dzielimy ze sobą DNA do wyjaśnienia jak - pomimo naszej różnorodności - jesteśmy wzajemnie prawdziwie powiązani.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 20:30