[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.00,0:00:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Jambo, bonjour, zdrastwujtie, tayo. To kilka języków,
Dialogue: 0,0:00:09.00,0:00:13.00,Default,,0000,0000,0000,,w których trochę rozmawiałem w ciągu ostatnich sześciu tygodni.
Dialogue: 0,0:00:13.00,0:00:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Odwiedzając 17 krajów w czasie mojej szalonej podróży,
Dialogue: 0,0:00:18.00,0:00:21.00,Default,,0000,0000,0000,,sprawdzałem rozmaite aspekty naszego projektu,
Dialogue: 0,0:00:21.00,0:00:23.00,Default,,0000,0000,0000,,o którym opowiem wam trochę później.
Dialogue: 0,0:00:23.00,0:00:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Odwiedziłem kilka niesamowitych miejsc,
Dialogue: 0,0:00:26.00,0:00:32.00,Default,,0000,0000,0000,,jak Mongolia, Kambodża, Nowa Gwinea, RPA, dwukrotnie Tanzania.
Dialogue: 0,0:00:32.00,0:00:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Byłem tu miesiąc temu.
Dialogue: 0,0:00:34.00,0:00:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Możliwość odbycia takiej szybkiej podróży po świecie
Dialogue: 0,0:00:39.00,0:00:42.00,Default,,0000,0000,0000,,z wielu powodów jest absolutnie niesamowita.
Dialogue: 0,0:00:42.00,0:00:44.00,Default,,0000,0000,0000,,Można zobaczyć niewiarygodne rzeczy.
Dialogue: 0,0:00:44.00,0:00:46.00,Default,,0000,0000,0000,,Można również dokonać na miejscu
Dialogue: 0,0:00:46.00,0:00:48.00,Default,,0000,0000,0000,,porównania ludzi z całego świata.
Dialogue: 0,0:00:48.00,0:00:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Wnioski, jakie można z tego wyciągnąć,
Dialogue: 0,0:00:50.00,0:00:53.00,Default,,0000,0000,0000,,wnioski nieco powierzchowne, są takie,
Dialogue: 0,0:00:53.00,0:00:57.00,Default,,0000,0000,0000,,że nie jesteśmy tacy sami - o tym jeszcze wam opowiem -
Dialogue: 0,0:00:57.00,0:00:59.00,Default,,0000,0000,0000,,a raczej odmienni.
Dialogue: 0,0:00:59.00,0:01:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Na świecie jest tyle różnorodności.
Dialogue: 0,0:01:02.00,0:01:05.00,Default,,0000,0000,0000,,6000 odmiennych języków, w których rozmawia 6,5 miliarda ludzi,
Dialogue: 0,0:01:05.00,0:01:08.00,Default,,0000,0000,0000,,o różnych kolorach, sylwetkach, rozmiarach.
Dialogue: 0,0:01:08.00,0:01:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Gdy spacerujesz ulicami wielkiego miasta, podróżujesz,
Dialogue: 0,0:01:11.00,0:01:15.00,Default,,0000,0000,0000,,jesteś zdumiony różnorodnością gatunku ludzkiego.
Dialogue: 0,0:01:15.00,0:01:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Jak wyjaśnić to zróżnicowanie?
Dialogue: 0,0:01:18.00,0:01:20.00,Default,,0000,0000,0000,,O tym właśnie będę dziś mówił.
Dialogue: 0,0:01:20.00,0:01:22.00,Default,,0000,0000,0000,,O tym jak używamy narzędzi genetyki,
Dialogue: 0,0:01:22.00,0:01:28.00,Default,,0000,0000,0000,,a w szczególności genetyki populacyjnej, do opisu jak tworzyła się różnorodność
Dialogue: 0,0:01:28.00,0:01:30.00,Default,,0000,0000,0000,,i jak długo to trwało.
Dialogue: 0,0:01:30.00,0:01:32.00,Default,,0000,0000,0000,,Problem ze zróżnicowaniem ludzi,
Dialogue: 0,0:01:32.00,0:01:34.00,Default,,0000,0000,0000,,tak jak wszystkie wielkie pytania nauki,
Dialogue: 0,0:01:34.00,0:01:36.00,Default,,0000,0000,0000,,problem, jak to wyjaśnić,
Dialogue: 0,0:01:36.00,0:01:38.00,Default,,0000,0000,0000,,można rozszerzyć o dodatkowe pytania.
Dialogue: 0,0:01:38.00,0:01:41.00,Default,,0000,0000,0000,,Nietrudno ugrzęznąć na dobre w tych pytaniach pomocniczych.
Dialogue: 0,0:01:41.00,0:01:43.00,Default,,0000,0000,0000,,Pierwsze z pytań dotyczy naszego pochodzenia.
Dialogue: 0,0:01:43.00,0:01:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Czy naprawdę mamy wspólnego przodka?
Dialogue: 0,0:01:45.00,0:01:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Zakładając, że tak istotnie jest, myślę
Dialogue: 0,0:01:48.00,0:01:51.00,Default,,0000,0000,0000,,że wszyscy na tej sali zapytają: "od kiedy"?
Dialogue: 0,0:01:51.00,0:01:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy nastąpiła geneza naszego gatunku?
Dialogue: 0,0:01:53.00,0:01:55.00,Default,,0000,0000,0000,,Od jak dawna jesteśmy od siebie odmienni?
Dialogue: 0,0:01:55.00,0:01:59.00,Default,,0000,0000,0000,,Drugie pytanie wiąże się z pierwszym, ale nieco się różnią.
Dialogue: 0,0:01:59.00,0:02:01.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli wypłynęliśmy ze wspólnego źródła,
Dialogue: 0,0:02:01.00,0:02:03.00,Default,,0000,0000,0000,,jak udało nam się opanować każdy zakątek globu
Dialogue: 0,0:02:03.00,0:02:05.00,Default,,0000,0000,0000,,i w rezultacie wytworzyć całą tę różnorodność,
Dialogue: 0,0:02:05.00,0:02:08.00,Default,,0000,0000,0000,,odmienne style życia, wygląd zewnętrzny,
Dialogue: 0,0:02:08.00,0:02:10.00,Default,,0000,0000,0000,,różne języki na całym świecie.
Dialogue: 0,0:02:10.00,0:02:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Na pytanie o pochodzenie, jak i na wiele innych z dziedziny biologii,
Dialogue: 0,0:02:13.00,0:02:15.00,Default,,0000,0000,0000,,odpowiedział Darwin ponad sto lat temu.
Dialogue: 0,0:02:15.00,0:02:17.00,Default,,0000,0000,0000,,w dziele "O pochodzeniu człowieka" napisał:
Dialogue: 0,0:02:17.00,0:02:19.00,Default,,0000,0000,0000,,"W każdym wielkim regionie świata żyjące ssaki
Dialogue: 0,0:02:19.00,0:02:22.00,Default,,0000,0000,0000,,są blisko spokrewnione z gatunkami wymarłymi w tym samym regionie.
Dialogue: 0,0:02:22.00,0:02:25.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest zatem prawdopodobne, że Afryka była uprzednio zamieszkana
Dialogue: 0,0:02:25.00,0:02:28.00,Default,,0000,0000,0000,,przez wymarłe małpy, pokrewne gorylom i szympansom.
Dialogue: 0,0:02:28.00,0:02:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Skoro te dwa gatunki są najbliższymi krewniakami człowieka,
Dialogue: 0,0:02:31.00,0:02:33.00,Default,,0000,0000,0000,,jest bardziej prawdopodobne, że nasi wcześni przodkowie
Dialogue: 0,0:02:33.00,0:02:35.00,Default,,0000,0000,0000,,żyli w Afryce, niż gdziekolwiek indziej".
Dialogue: 0,0:02:35.00,0:02:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko jasne, możemy iść do domu z gotową odpowiedzią.
Dialogue: 0,0:02:39.00,0:02:43.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie do końca, ponieważ Darwin mówił o naszym dalekim rodowodzie,
Dialogue: 0,0:02:43.00,0:02:45.00,Default,,0000,0000,0000,,wspólnym z małpami człekokształtnymi.
Dialogue: 0,0:02:45.00,0:02:49.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest jasne, że pochodzą one z kontynentu afrykańskiego.
Dialogue: 0,0:02:49.00,0:02:52.00,Default,,0000,0000,0000,,Pojawiają się w zapisie kopalnym sprzed około 23 mln. lat.
Dialogue: 0,0:02:52.00,0:02:55.00,Default,,0000,0000,0000,,Afryka była w tamtym czasie oddzielona od innych lądów
Dialogue: 0,0:02:55.00,0:02:59.00,Default,,0000,0000,0000,,za sprawą kapryśnych płyt tektonicznych, unoszących się w okolicach Oceanu Indyjskiego.
Dialogue: 0,0:02:59.00,0:03:01.00,Default,,0000,0000,0000,,Afryka zderzyła się z Eurazją około 16 mln. lat temu
Dialogue: 0,0:03:01.00,0:03:04.00,Default,,0000,0000,0000,,i doszło do tzw. pierwszego afrykańskiego eksodusu.
Dialogue: 0,0:03:04.00,0:03:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Małpy, które opuściły wtedy Afrykę trafiły do Południowej Azji
Dialogue: 0,0:03:06.00,0:03:08.00,Default,,0000,0000,0000,,i stały się gibonami i orangutanami.
Dialogue: 0,0:03:08.00,0:03:10.00,Default,,0000,0000,0000,,Te, które zostały
Dialogue: 0,0:03:10.00,0:03:12.00,Default,,0000,0000,0000,,wyewoluowały w goryle, szympansy i w nas.
Dialogue: 0,0:03:12.00,0:03:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Więc tak, jeśli mówimy o wspólnym rodowodzie z małpami,
Dialogue: 0,0:03:15.00,0:03:19.00,Default,,0000,0000,0000,,patrząc na zapis kopalny staje się jasne, że właśnie tam zaczęliśmy.
Dialogue: 0,0:03:19.00,0:03:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie całkiem takie pytanie chciałem zadać.
Dialogue: 0,0:03:21.00,0:03:23.00,Default,,0000,0000,0000,,Pytam o rodowód ludzi,
Dialogue: 0,0:03:23.00,0:03:26.00,Default,,0000,0000,0000,,stworzeń, w których rozpoznalibyśmy samych siebie,
Dialogue: 0,0:03:26.00,0:03:28.00,Default,,0000,0000,0000,,jeśli siedziałyby obok nas na tej sali.
Dialogue: 0,0:03:28.00,0:03:30.00,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby jedno z nich wpatrywało się w was,
Dialogue: 0,0:03:30.00,0:03:33.00,Default,,0000,0000,0000,,nie wzdrygnęlibyście się jak ja teraz. Co z naszym rodowodem?
Dialogue: 0,0:03:33.00,0:03:35.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli cofniemy się odpowiednio daleko,
Dialogue: 0,0:03:35.00,0:03:38.00,Default,,0000,0000,0000,,okaże się, że dzielimy go z każdym żywym stworzeniem.
Dialogue: 0,0:03:38.00,0:03:41.00,Default,,0000,0000,0000,,DNA nas łączy, mamy więc wspólnego przodka z barakudą,
Dialogue: 0,0:03:41.00,0:03:46.00,Default,,0000,0000,0000,,bakteriami i grzybami, jeśli cofniemy się w czasie o ponad miliard lat.
Dialogue: 0,0:03:46.00,0:03:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Pytamy dziś jednak o pochodzenie człowieka.
Dialogue: 0,0:03:48.00,0:03:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Jak możemy je zgłębiać?
Dialogue: 0,0:03:50.00,0:03:54.00,Default,,0000,0000,0000,,Dawniej badano je z pomocą paleoantropologii,
Dialogue: 0,0:03:54.00,0:03:56.00,Default,,0000,0000,0000,,wygrzebując kości z ziemi,
Dialogue: 0,0:03:56.00,0:03:58.00,Default,,0000,0000,0000,,oraz w dużej mierze dzięki morfologii,
Dialogue: 0,0:03:58.00,0:04:01.00,Default,,0000,0000,0000,,opisującej kształty, na przykład kości czaszki.
Dialogue: 0,0:04:01.00,0:04:05.00,Default,,0000,0000,0000,,"Ta wygląda całkiem jak nasza, więc to musi być nasz przodek.
Dialogue: 0,0:04:05.00,0:04:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Na pewno od niego bezpośrednio się wywodzimy".
Dialogue: 0,0:04:08.00,0:04:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Przyznam, że paleoantropologia
Dialogue: 0,0:04:11.00,0:04:14.00,Default,,0000,0000,0000,,podsuwa nam dużo fascynujących koncepcji naszego pochodzenia,
Dialogue: 0,0:04:14.00,0:04:17.00,Default,,0000,0000,0000,,ale nie daje prawdopodobnych rozwiązań, których tak pragną naukowcy.
Dialogue: 0,0:04:17.00,0:04:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Co mam na myśli?
Dialogue: 0,0:04:19.00,0:04:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Patrzycie na doskonały przykład.
Dialogue: 0,0:04:21.00,0:04:23.00,Default,,0000,0000,0000,,Oto trzy wymarłe gatunki hominidów,
Dialogue: 0,0:04:23.00,0:04:25.00,Default,,0000,0000,0000,,potencjalni przodkowie ludzi.
Dialogue: 0,0:04:25.00,0:04:28.00,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie zostały odnalezione w wąwozie Olduvai przez rodzinę Leakey`ów.
Dialogue: 0,0:04:28.00,0:04:30.00,Default,,0000,0000,0000,,Każdy z nich datowany jest na niemal ten sam czas.
Dialogue: 0,0:04:30.00,0:04:32.00,Default,,0000,0000,0000,,Od lewej: Homo erectus, Homo habilis,
Dialogue: 0,0:04:32.00,0:04:35.00,Default,,0000,0000,0000,,i Australopitek, teraz nazywany Paranthropus boisei,
Dialogue: 0,0:04:35.00,0:04:40.00,Default,,0000,0000,0000,,masywny australopitek. Trzy wymarłe gatunki, to samo miejsce, ten sam czas.
Dialogue: 0,0:04:40.00,0:04:43.00,Default,,0000,0000,0000,,Znaczy to, że wszystkie trzy nie mogą być moimi bezpośrednimi przodkami.
Dialogue: 0,0:04:43.00,0:04:46.00,Default,,0000,0000,0000,,Z którym z nich jestem spokrewniony?
Dialogue: 0,0:04:46.00,0:04:51.00,Default,,0000,0000,0000,,Szukamy tu poszlak, a nie dowodów dotyczących naszego rodowodu.
Dialogue: 0,0:04:52.00,0:04:56.00,Default,,0000,0000,0000,,Odmienne podejście oferuje nam morfologia.
Dialogue: 0,0:04:56.00,0:04:59.00,Default,,0000,0000,0000,,Analizuje dowody, które do niedawna były dostępne jako jedyne,
Dialogue: 0,0:04:59.00,0:05:01.00,Default,,0000,0000,0000,,głownie kształt czaszki.
Dialogue: 0,0:05:01.00,0:05:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszą osobą, która to usystematyzowała był Linneusz.
Dialogue: 0,0:05:05.00,0:05:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Carl von Linne, szwedzki botanik,
Dialogue: 0,0:05:07.00,0:05:09.00,Default,,0000,0000,0000,,który w XVIII wieku postanowił
Dialogue: 0,0:05:09.00,0:05:11.00,Default,,0000,0000,0000,,skategoryzować wszystkie żyjące na Ziemi organizmy.
Dialogue: 0,0:05:11.00,0:05:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Myślicie, że wasza praca jest ciężka?
Dialogue: 0,0:05:13.00,0:05:15.00,Default,,0000,0000,0000,,On swoją wykonał całkiem nieźle.
Dialogue: 0,0:05:15.00,0:05:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Sklasyfikował około 12.000 gatunków w dziele Systema Naturae.
Dialogue: 0,0:05:19.00,0:05:22.00,Default,,0000,0000,0000,,To on wymyślił nazwę Homo sapiens - po łacinie człowiek myślący.
Dialogue: 0,0:05:22.00,0:05:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Jednak obserwując różnorodność ludzi na całym świecie, powiedział:
Dialogue: 0,0:05:26.00,0:05:30.00,Default,,0000,0000,0000,,"Wydaje się, że dzielimy się na różne podgatunki lub rodzaje".
Dialogue: 0,0:05:30.00,0:05:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Mówił o Afrykanach, Amerykanach, Azjatach i Europejczykach,
Dialogue: 0,0:05:34.00,0:05:37.00,Default,,0000,0000,0000,,stworzył rażąco rasistowską kategorię - monstrosus -
Dialogue: 0,0:05:37.00,0:05:40.00,Default,,0000,0000,0000,,która obejmowała wszystkich ludzi, których nie lubił,
Dialogue: 0,0:05:40.00,0:05:43.00,Default,,0000,0000,0000,,włącznie z wyimaginowanymi rasami, jak elfy.
Dialogue: 0,0:05:44.00,0:05:49.00,Default,,0000,0000,0000,,Łatwo odrzucić te wypracowane w dobrej wierze,
Dialogue: 0,0:05:49.00,0:05:52.00,Default,,0000,0000,0000,,ale w rezultacie zacofane przemyślenia XVIII-wiecznego naukowca,
Dialogue: 0,0:05:52.00,0:05:54.00,Default,,0000,0000,0000,,działającego w erze przed Darwinem.
Dialogue: 0,0:05:54.00,0:05:56.00,Default,,0000,0000,0000,,Jednak jeśli przyjrzymy się antropologii fizycznej
Dialogue: 0,0:05:56.00,0:06:00.00,Default,,0000,0000,0000,,sprzed zaledwie 20 czy 30 lat, w wielu wypadkach zobaczymy
Dialogue: 0,0:06:00.00,0:06:02.00,Default,,0000,0000,0000,,w gruncie rzeczy takie same klasyfikacje ludzi.
Dialogue: 0,0:06:02.00,0:06:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Drogi ras ludzkich według antropologów fizycznych sprzed 30-40 lat
Dialogue: 0,0:06:07.00,0:06:09.00,Default,,0000,0000,0000,,- Carlton Coon najlepszym przykładem -
Dialogue: 0,0:06:09.00,0:06:13.00,Default,,0000,0000,0000,,zaczęły się rozchodzić, a jest to pogląd z ery po Darwinie,
Dialogue: 0,0:06:13.00,0:06:16.00,Default,,0000,0000,0000,,od czasów Homo erectusa, przed ponad milionem lat.
Dialogue: 0,0:06:16.00,0:06:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Ale jakie dane o tym świadczą?
Dialogue: 0,0:06:18.00,0:06:22.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest ich bardzo mało. Morfologia i domysły.
Dialogue: 0,0:06:22.00,0:06:24.00,Default,,0000,0000,0000,,To, o czym chciałbym dziś powiedzieć,
Dialogue: 0,0:06:24.00,0:06:27.00,Default,,0000,0000,0000,,właśnie w tej chwili, to nowe podejście do tego problemu.
Dialogue: 0,0:06:27.00,0:06:30.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie trzeba już snuć domysłów o naszym rodowodzie,
Dialogue: 0,0:06:30.00,0:06:32.00,Default,,0000,0000,0000,,wykopując z ziemi potencjalnych przodków,
Dialogue: 0,0:06:32.00,0:06:34.00,Default,,0000,0000,0000,,i analizować danych na bazie morfologii,
Dialogue: 0,0:06:34.00,0:06:36.00,Default,,0000,0000,0000,,której wciąż do końca nie rozumiemy.
Dialogue: 0,0:06:36.00,0:06:40.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie znamy genetycznych przyczyn morfologicznej zmienności.
Dialogue: 0,0:06:40.00,0:06:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Musimy podejść do problemu z całkiem innej strony.
Dialogue: 0,0:06:42.00,0:06:46.00,Default,,0000,0000,0000,,To, o co pytamy jest bowiem problemem genealogicznym.
Dialogue: 0,0:06:46.00,0:06:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest kwestią z tej dziedziny.
Dialogue: 0,0:06:48.00,0:06:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Chcemy stworzyć drzewo genealogiczne dla wszystkich dziś żyjących.
Dialogue: 0,0:06:53.00,0:06:55.00,Default,,0000,0000,0000,,Genealodzy potwierdzą,
Dialogue: 0,0:06:55.00,0:06:57.00,Default,,0000,0000,0000,,że każdy z nas próbował, lub ma kogoś w rodzinie,
Dialogue: 0,0:06:57.00,0:07:00.00,Default,,0000,0000,0000,,kto starał się stworzyć drzewo genealogiczne rodu?
Dialogue: 0,0:07:00.00,0:07:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Zaczynasz od teraźniejszości i związków, których jesteś pewien.
Dialogue: 0,0:07:02.00,0:07:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Ty i twoje rodzeństwo macie wspólnych rodziców.
Dialogue: 0,0:07:04.00,0:07:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Razem z kuzynami macie wspólnych dziadków.
Dialogue: 0,0:07:06.00,0:07:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Stopniowo cofasz się coraz dalej w przeszłość,
Dialogue: 0,0:07:09.00,0:07:11.00,Default,,0000,0000,0000,,dodając osoby coraz dalej spokrewnione.
Dialogue: 0,0:07:11.00,0:07:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Ale w końcu, nie ważne jak dobry jesteś w przeszukiwaniu archiwów kościelnych,
Dialogue: 0,0:07:15.00,0:07:19.00,Default,,0000,0000,0000,,dochodzisz do miejsca, zwanego przez genealogów ścianą z cegieł.
Dialogue: 0,0:07:19.00,0:07:22.00,Default,,0000,0000,0000,,Do punktu, gdzie nie da się dowiedzieć więcej o twoich przodkach,
Dialogue: 0,0:07:22.00,0:07:26.00,Default,,0000,0000,0000,,wchodzisz do mrocznego i tajemniczego królestwa, zwanego historią,
Dialogue: 0,0:07:26.00,0:07:29.00,Default,,0000,0000,0000,,gdzie musisz kroczyć ostrożnie, licząc na przewodników.
Dialogue: 0,0:07:29.00,0:07:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Kim byli ludzie, którzy żyli wcześniej?
Dialogue: 0,0:07:31.00,0:07:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie istnieje żadna dokumentacja. W zasadzie to jednak mamy ją.
Dialogue: 0,0:07:34.00,0:07:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Zapisana jest w naszym DNA, kodzie genetycznym.
Dialogue: 0,0:07:37.00,0:07:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Dysponujemy historycznym zapisem, przenoszącym w przeszłość
Dialogue: 0,0:07:39.00,0:07:43.00,Default,,0000,0000,0000,,do samego początku naszego gatunku. To właśnie badamy.
Dialogue: 0,0:07:43.00,0:07:45.00,Default,,0000,0000,0000,,A teraz, elementarz DNA.
Dialogue: 0,0:07:45.00,0:07:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Podejrzewam, że na sali nie siedzą sami genetycy.
Dialogue: 0,0:07:48.00,0:07:52.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest to bardzo długa, podłużna molekuła, zakodowany plan
Dialogue: 0,0:07:52.00,0:07:55.00,Default,,0000,0000,0000,,dotyczący tego, jak wykonać kopię nas samych.
Dialogue: 0,0:07:55.00,0:07:58.00,Default,,0000,0000,0000,,Składa się z podjednostek: A, C, G i T.
Dialogue: 0,0:07:58.00,0:08:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Sekwencja tych podjednostek tworzy nasz plan.
Dialogue: 0,0:08:02.00,0:08:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Jak długa jest nić? Składa się z miliardów podjednostek.
Dialogue: 0,0:08:05.00,0:08:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Genom haploidalny. Posiadamy dwie kopie wszystkich chromosomów.
Dialogue: 0,0:08:08.00,0:08:12.00,Default,,0000,0000,0000,,Genom haploidalny składa się z około 3,2 miliarda nukleotydów.
Dialogue: 0,0:08:12.00,0:08:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Całość, jeśli dodamy wszystko do siebie,
Dialogue: 0,0:08:14.00,0:08:16.00,Default,,0000,0000,0000,,ma długość ponad sześciu miliardów nukleotydów.
Dialogue: 0,0:08:16.00,0:08:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli rozwiniemy całe DNA z jednej komórki ciała
Dialogue: 0,0:08:19.00,0:08:23.00,Default,,0000,0000,0000,,będzie liczyć około dwóch metrów długości.
Dialogue: 0,0:08:23.00,0:08:25.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli rozciągniemy całe DNA ze wszystkich komórek,
Dialogue: 0,0:08:25.00,0:08:29.00,Default,,0000,0000,0000,,osiągnie długość równą drodze na Księżyc i z powrotem,
Dialogue: 0,0:08:29.00,0:08:32.00,Default,,0000,0000,0000,,pomnożoną tysiące razy. To bardzo dużo informacji.
Dialogue: 0,0:08:32.00,0:08:38.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli chcielibyśmy skopiować molekułę DNA, czeka nas ciężka praca.
Dialogue: 0,0:08:38.00,0:08:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Wyobraźcie sobie najdłuższą powieść, jak "Wojna i pokój".
Dialogue: 0,0:08:42.00,0:08:44.00,Default,,0000,0000,0000,,Teraz pomnóżcie ją stukrotnie.
Dialogue: 0,0:08:44.00,0:08:46.00,Default,,0000,0000,0000,,I wyobraźcie sobie jej ręczne kopiowanie.
Dialogue: 0,0:08:46.00,0:08:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Pracujesz do późna w nocy,
Dialogue: 0,0:08:48.00,0:08:50.00,Default,,0000,0000,0000,,będąc niezwykle skrupulatnym, pijesz kawę,
Dialogue: 0,0:08:50.00,0:08:52.00,Default,,0000,0000,0000,,uważasz, ale od czasu do czasu,
Dialogue: 0,0:08:52.00,0:08:54.00,Default,,0000,0000,0000,,gdy kopiujesz ręcznie,
Dialogue: 0,0:08:54.00,0:08:56.00,Default,,0000,0000,0000,,wkrada się mała literówka.
Dialogue: 0,0:08:56.00,0:09:00.00,Default,,0000,0000,0000,,Zamieniasz I na E czy C na T.
Dialogue: 0,0:09:00.00,0:09:04.00,Default,,0000,0000,0000,,To samo dzieje się z naszym DNA, gdy przekazywane jest przez pokolenia.
Dialogue: 0,0:09:04.00,0:09:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie zdarza się to zbyt często. Mamy wbudowany mechanizm korygujący.
Dialogue: 0,0:09:07.00,0:09:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Ale jeśli się już zdarzy, zmiany zostają przekazane
Dialogue: 0,0:09:09.00,0:09:12.00,Default,,0000,0000,0000,,kolejnym generacjom, stając się markerami pochodzenia.
Dialogue: 0,0:09:12.00,0:09:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli dzielisz z kimś taki znacznik,
Dialogue: 0,0:09:14.00,0:09:17.00,Default,,0000,0000,0000,,to znaczy, że w którymś momencie historii mieliście wspólnego przodka.
Dialogue: 0,0:09:17.00,0:09:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Osobę, u której pierwszy raz wystąpiła taka zmiana w DNA.
Dialogue: 0,0:09:19.00,0:09:22.00,Default,,0000,0000,0000,,Obserwując wzór genetycznego zróżnicowania,
Dialogue: 0,0:09:22.00,0:09:25.00,Default,,0000,0000,0000,,wzór jaki tworzą markery u wszystkich ludzi na świecie,
Dialogue: 0,0:09:25.00,0:09:29.00,Default,,0000,0000,0000,,szacując względny czas ich pojawienia się w dziejach ludzkości,
Dialogue: 0,0:09:29.00,0:09:32.00,Default,,0000,0000,0000,,możemy stworzyć drzewo genealogiczne dla wszystkich żyjących dziś.
Dialogue: 0,0:09:32.00,0:09:35.00,Default,,0000,0000,0000,,W naszej pracy używamy często dwóch rodzajów DNA.
Dialogue: 0,0:09:35.00,0:09:38.00,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki DNA mitochondrialnemu śledzimy matczyną linię pochodzenia.
Dialogue: 0,0:09:38.00,0:09:41.00,Default,,0000,0000,0000,,mtDNA otrzymujesz od matki i babci ze strony matki.
Dialogue: 0,0:09:41.00,0:09:43.00,Default,,0000,0000,0000,,Cofamy się aż do pierwszej kobiety.
Dialogue: 0,0:09:43.00,0:09:46.00,Default,,0000,0000,0000,,Chromosom Y, część DNA, która określa mężczyzn,
Dialogue: 0,0:09:46.00,0:09:49.00,Default,,0000,0000,0000,,pozwala na śledzenie linii rodowej ojca.
Dialogue: 0,0:09:49.00,0:09:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy na tej sali i wszyscy na świecie
Dialogue: 0,0:09:53.00,0:09:57.00,Default,,0000,0000,0000,,należą do któregoś z rodów na tych drzewach.
Dialogue: 0,0:09:57.00,0:10:00.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli nawet są to uproszczone wersje prawdziwych drzew,
Dialogue: 0,0:10:00.00,0:10:02.00,Default,,0000,0000,0000,,wciąż są zbyt skomplikowane, uprośćmy je jeszcze.
Dialogue: 0,0:10:02.00,0:10:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Obróćmy je na bok i połączmy, teraz wygląda to jak drzewo,
Dialogue: 0,0:10:04.00,0:10:07.00,Default,,0000,0000,0000,,z korzeniami u dołu i pnącymi się do góry gałęziami.
Dialogue: 0,0:10:07.00,0:10:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Co musimy z tego zapamiętać?
Dialogue: 0,0:10:09.00,0:10:11.00,Default,,0000,0000,0000,,To, co uderza nas na samym początku,
Dialogue: 0,0:10:11.00,0:10:14.00,Default,,0000,0000,0000,,to fakt, że najdalej sięgające rodowody
Dialogue: 0,0:10:14.00,0:10:19.00,Default,,0000,0000,0000,,odnajdujemy u Afrykanów.
Dialogue: 0,0:10:19.00,0:10:22.00,Default,,0000,0000,0000,,To oznacza, że Afrykanie akumulowali
Dialogue: 0,0:10:22.00,0:10:25.00,Default,,0000,0000,0000,,mutacje przez dłuższy czas.
Dialogue: 0,0:10:25.00,0:10:29.00,Default,,0000,0000,0000,,Oznacza to też, że pochodzimy z Afryki. Jest to zapisane w naszym DNA.
Dialogue: 0,0:10:29.00,0:10:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Każda próbka DNA, którą badaliśmy, jest bogatsza u Afrykanów niż u innych.
Dialogue: 0,0:10:34.00,0:10:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Swego czasu w przeszłości podgrupa mieszkańców Afryki
Dialogue: 0,0:10:37.00,0:10:41.00,Default,,0000,0000,0000,,opuściła kontynent, aby zasiedlić resztę świata.
Dialogue: 0,0:10:41.00,0:10:43.00,Default,,0000,0000,0000,,Od jak dawna dzielimy wspólny rodowód?
Dialogue: 0,0:10:43.00,0:10:47.00,Default,,0000,0000,0000,,Czy było to miliony lat temu, co możemy podejrzewać,
Dialogue: 0,0:10:47.00,0:10:50.00,Default,,0000,0000,0000,,obserwując tę niesamowitą różnorodność na Ziemi?
Dialogue: 0,0:10:50.00,0:10:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie, DNA wyraźnie mówi co innego.
Dialogue: 0,0:10:53.00,0:10:58.00,Default,,0000,0000,0000,,Od 200 tysięcy lat wszyscy dzielimy przodka, jedną osobę,
Dialogue: 0,0:10:58.00,0:11:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Mitochondrialną Ewę - być może słyszeliście o niej - z Afryki.
Dialogue: 0,0:11:02.00,0:11:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Afrykańska kobieta, od której zaczęła się cała mitochondrialna różnorodność na świecie.
Dialogue: 0,0:11:05.00,0:11:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Co bardziej niezwykłe,
Dialogue: 0,0:11:07.00,0:11:09.00,Default,,0000,0000,0000,,jeśli spojrzymy na chromosom Y,
Dialogue: 0,0:11:09.00,0:11:13.00,Default,,0000,0000,0000,,męską część tej historii, okaże się, że
Dialogue: 0,0:11:13.00,0:11:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Y-chromosomalny Adam żył zaledwie 60 tys. lat temu.
Dialogue: 0,0:11:15.00,0:11:18.00,Default,,0000,0000,0000,,To jedynie 2000 pokoleń.
Dialogue: 0,0:11:18.00,0:11:21.00,Default,,0000,0000,0000,,W skali ewolucji to mrugnięcie okiem.
Dialogue: 0,0:11:22.00,0:11:25.00,Default,,0000,0000,0000,,To świadczy, że w tamtym czasie wszyscy żyliśmy w Afryce.
Dialogue: 0,0:11:25.00,0:11:27.00,Default,,0000,0000,0000,,Afrykański mężczyzna zapoczątkował
Dialogue: 0,0:11:27.00,0:11:29.00,Default,,0000,0000,0000,,światową różnorodność w kontekście chromosomu Y.
Dialogue: 0,0:11:29.00,0:11:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Ledwie 60 tysięcy lat temu
Dialogue: 0,0:11:31.00,0:11:35.00,Default,,0000,0000,0000,,rozpoczął się proces tworzenia niewiarygodnej różnorodności na Ziemi.
Dialogue: 0,0:11:35.00,0:11:37.00,Default,,0000,0000,0000,,To niezwykła historia.
Dialogue: 0,0:11:37.00,0:11:40.00,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy jesteśmy członkami rozszerzonej afrykańskiej rodziny.
Dialogue: 0,0:11:41.00,0:11:44.00,Default,,0000,0000,0000,,Nastąpiło to tak niedawno. Dlaczego nie wyszliśmy wcześniej?
Dialogue: 0,0:11:44.00,0:11:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Dlaczego Homo erectus nie wyewoluował w inne gatunki,
Dialogue: 0,0:11:48.00,0:11:50.00,Default,,0000,0000,0000,,a w zasadzie podgatunki, człowiekowatych?
Dialogue: 0,0:11:50.00,0:11:54.00,Default,,0000,0000,0000,,Dlaczego wychodzi na to, że tak niedawno opuściliśmy Afrykę?
Dialogue: 0,0:11:54.00,0:11:56.00,Default,,0000,0000,0000,,To ważna kwestia. Pytania z gatunku "dlaczego",
Dialogue: 0,0:11:56.00,0:12:01.00,Default,,0000,0000,0000,,zwłaszcza w genetyce i badaniach historii, są zawsze doniosłe.
Dialogue: 0,0:12:01.00,0:12:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Trudno na nie odpowiedzieć.
Dialogue: 0,0:12:03.00,0:12:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli wszystko inne nas zawodzi, pogadajmy o pogodzie.
Dialogue: 0,0:12:06.00,0:12:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Co działo się z globalną pogodą 60 tysięcy lat temu?
Dialogue: 0,0:12:09.00,0:12:12.00,Default,,0000,0000,0000,,Wkraczaliśmy w najgorszy okres ostatniej epoki lodowcowej.
Dialogue: 0,0:12:12.00,0:12:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Zaczęła się ona mniej więcej 120 tysięcy lat temu.
Dialogue: 0,0:12:15.00,0:12:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Warunki się zmieniały, ale przyspieszenie zaczęło się jakieś 70 tysięcy lat temu.
Dialogue: 0,0:12:19.00,0:12:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Mamy dużo dowodów - rdzenie z osadów,
Dialogue: 0,0:12:21.00,0:12:24.00,Default,,0000,0000,0000,,pyłki, izotopy tlenu i tak dalej.
Dialogue: 0,0:12:24.00,0:12:27.00,Default,,0000,0000,0000,,Ostatnie maksimum zlodowacenia miało miejsce 16 tysięcy lat temu,
Dialogue: 0,0:12:27.00,0:12:31.00,Default,,0000,0000,0000,,jednak w zasadzie już 70 tysięcy lat wstecz, zaczęło robić się niewesoło.
Dialogue: 0,0:12:31.00,0:12:36.00,Default,,0000,0000,0000,,Było bardzo zimno. Północną półkulę pokrywały masywne lodowce.
Dialogue: 0,0:12:36.00,0:12:40.00,Default,,0000,0000,0000,,Nowy Jork, Chicago i Seattle znajdowały się pod lodem.
Dialogue: 0,0:12:40.00,0:12:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Większość Wielkiej Brytanii i Skandynawii pokrywała kilkukilometrowa warstwa.
Dialogue: 0,0:12:45.00,0:12:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Afryka jest najbardziej tropikalnym kontynentem na Ziemi.
Dialogue: 0,0:12:48.00,0:12:52.00,Default,,0000,0000,0000,,Około 85 % jej powierzchni leży między zwrotnikami.
Dialogue: 0,0:12:52.00,0:12:54.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie było tu zbyt wielu lodowców,
Dialogue: 0,0:12:54.00,0:12:56.00,Default,,0000,0000,0000,,nie licząc wysokich gór we Wschodniej Afryce.
Dialogue: 0,0:12:56.00,0:12:59.00,Default,,0000,0000,0000,,Zatem, co się tu działo? Afryka nie była pokryta lodem.
Dialogue: 0,0:12:59.00,0:13:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Kontynent raczej wysychał.
Dialogue: 0,0:13:02.00,0:13:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Oto mapa paleoklimatyczna,
Dialogue: 0,0:13:04.00,0:13:07.00,Default,,0000,0000,0000,,pokazująca Afrykę między 60 a 70 tysięcy lat temu,
Dialogue: 0,0:13:07.00,0:13:11.00,Default,,0000,0000,0000,,stworzona na podstawie dowodów, o których wspomniałem wcześniej.
Dialogue: 0,0:13:11.00,0:13:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Przyczyną suszy było wysysanie wilgoci z atmosfery przez lód.
Dialogue: 0,0:13:15.00,0:13:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Weźmy Antarktydę, która jest pustynią, otrzymuje tak niewiele opadów.
Dialogue: 0,0:13:19.00,0:13:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Cały świat wysychał.
Dialogue: 0,0:13:21.00,0:13:25.00,Default,,0000,0000,0000,,Poziom mórz opadał. Afryka zamieniała się w pustynię.
Dialogue: 0,0:13:25.00,0:13:28.00,Default,,0000,0000,0000,,Sahara była znacznie większa niż jest teraz.
Dialogue: 0,0:13:28.00,0:13:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Liczebność siedlisk ludzi zmalała do zaledwie kilku przyczółków,
Dialogue: 0,0:13:31.00,0:13:33.00,Default,,0000,0000,0000,,w porównaniu do tego, co mamy dziś.
Dialogue: 0,0:13:33.00,0:13:35.00,Default,,0000,0000,0000,,Dowody z danych genetycznych
Dialogue: 0,0:13:35.00,0:13:38.00,Default,,0000,0000,0000,,wskazują, że ludzka populacja około 70 tysięcy lat temu,
Dialogue: 0,0:13:38.00,0:13:41.00,Default,,0000,0000,0000,,skurczyła się do co najwyżej 2 tysięcy.
Dialogue: 0,0:13:41.00,0:13:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Prawie wymarliśmy. Trzymaliśmy się krawędzi paznokciami.
Dialogue: 0,0:13:45.00,0:13:48.00,Default,,0000,0000,0000,,I wtedy coś się wydarzyło. To świetna ilustracja.
Dialogue: 0,0:13:48.00,0:13:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Popatrzcie na te kamienne narzędzia.
Dialogue: 0,0:13:50.00,0:13:54.00,Default,,0000,0000,0000,,Te po lewej są z Afryki, sprzed około miliona lat.
Dialogue: 0,0:13:54.00,0:13:57.00,Default,,0000,0000,0000,,Te po prawej wykonane przez Neandertalczyków, naszych odległych kuzynów,
Dialogue: 0,0:13:57.00,0:13:59.00,Default,,0000,0000,0000,,niebezpośrednich przodków, żyjących w Europie.
Dialogue: 0,0:13:59.00,0:14:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Pochodzą sprzed 50-60 tysięcy lat.
Dialogue: 0,0:14:03.00,0:14:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Ryzykując obrazę paleoantropologa,
Dialogue: 0,0:14:06.00,0:14:09.00,Default,,0000,0000,0000,,czy antropologa fizycznego na tej sali,
Dialogue: 0,0:14:09.00,0:14:14.00,Default,,0000,0000,0000,,powiem, że w zasadzie nie ma różnic między tymi dwiema grupami narzędzi.
Dialogue: 0,0:14:14.00,0:14:17.00,Default,,0000,0000,0000,,Te po lewej są niemal jednakowe, jak te po prawej.
Dialogue: 0,0:14:17.00,0:14:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Od czasów odległych o milion lat mieliśmy do czynienia z kulturowym zastojem,
Dialogue: 0,0:14:21.00,0:14:23.00,Default,,0000,0000,0000,,który skończył się 60-70 tysięcy lat temu.
Dialogue: 0,0:14:23.00,0:14:25.00,Default,,0000,0000,0000,,Styl wykonywania narzędzi bardzo się nie zmienił.
Dialogue: 0,0:14:25.00,0:14:27.00,Default,,0000,0000,0000,,Dowodzi to, że sposób życia ludzi
Dialogue: 0,0:14:27.00,0:14:29.00,Default,,0000,0000,0000,,również nie uległ zmianie w tym czasie.
Dialogue: 0,0:14:29.00,0:14:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Jednak między 70 a 50 tysięcy la temu, gdzieś w tym rejonie,
Dialogue: 0,0:14:34.00,0:14:37.00,Default,,0000,0000,0000,,nastąpiła gwałtowna zmiana. Powstała sztuka.
Dialogue: 0,0:14:37.00,0:14:40.00,Default,,0000,0000,0000,,Kamienne narzędzia stały się lepsze.
Dialogue: 0,0:14:40.00,0:14:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Dowiedziono, że ludzie zaczęli polować na daną zwierzynę,
Dialogue: 0,0:14:43.00,0:14:45.00,Default,,0000,0000,0000,,w zależności od pory roku.
Dialogue: 0,0:14:45.00,0:14:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Liczebność populacji zwiększała się.
Dialogue: 0,0:14:48.00,0:14:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Prawdopodobnie, jak uważa wielu lingwistów,
Dialogue: 0,0:14:50.00,0:14:54.00,Default,,0000,0000,0000,,pojawił się wtedy nowoczesny język ze składnią - podmiotem, czasownikiem i dopełnieniem -
Dialogue: 0,0:14:54.00,0:14:58.00,Default,,0000,0000,0000,,umożliwiającą tworzenie złożonych konstrukcji, jak robię to teraz.
Dialogue: 0,0:14:58.00,0:15:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Więzi społeczne umocniły się i rozszerzyły.
Dialogue: 0,0:15:02.00,0:15:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Ta zmiana zachowań pozwoliła nam przetrwać pogarszające się warunki w Afryce
Dialogue: 0,0:15:07.00,0:15:11.00,Default,,0000,0000,0000,,i umożliwiła rozpoczęcie ekspansji na cały świat.
Dialogue: 0,0:15:12.00,0:15:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Na tej konferencji mówiliśmy o afrykańskich sukcesach.
Dialogue: 0,0:15:15.00,0:15:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Chcecie poznań ten największy?
Dialogue: 0,0:15:18.00,0:15:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Spójrzcie w lustro. Wy nim jesteście. Jesteście tu dziś
Dialogue: 0,0:15:21.00,0:15:25.00,Default,,0000,0000,0000,,z powodu zmian, jakie zaszły w naszych mózgach w Afryce,
Dialogue: 0,0:15:25.00,0:15:28.00,Default,,0000,0000,0000,,zapewne w okolicy, w której teraz przebywamy,
Dialogue: 0,0:15:28.00,0:15:31.00,Default,,0000,0000,0000,,około 60 - 70 tysięcy lat temu.
Dialogue: 0,0:15:31.00,0:15:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Pozwoliło nam to nie tylko przetrwać w Afryce, ale opuścić ją.
Dialogue: 0,0:15:34.00,0:15:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Wczesna migracja wzdłuż południowych wybrzeży Azji,
Dialogue: 0,0:15:37.00,0:15:39.00,Default,,0000,0000,0000,,która zaczęła się w Afryce 60 tysięcy lat temu,
Dialogue: 0,0:15:39.00,0:15:43.00,Default,,0000,0000,0000,,dotarła bardzo szybko do Australii, 50 tysięcy lat wstecz.
Dialogue: 0,0:15:43.00,0:15:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Nieco później miała miejsce wędrówka na Bliski Wschód.
Dialogue: 0,0:15:45.00,0:15:47.00,Default,,0000,0000,0000,,Zapewne brali w niej udział myśliwi z sawanny.
Dialogue: 0,0:15:47.00,0:15:49.00,Default,,0000,0000,0000,,Ci z was, którzy wyruszą po tej konferencji na jedną z wycieczek,
Dialogue: 0,0:15:49.00,0:15:51.00,Default,,0000,0000,0000,,zobaczą jak naprawdę wygląda sawanna.
Dialogue: 0,0:15:51.00,0:15:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest to swego rodzaju lodówka z mięsem.
Dialogue: 0,0:15:53.00,0:15:56.00,Default,,0000,0000,0000,,Ludzie, którzy specjalizowali się w zabijaniu zwierząt,
Dialogue: 0,0:15:56.00,0:15:59.00,Default,,0000,0000,0000,,polowali na nie na tych obfitych w mięso sawannach. Wyruszyli,
Dialogue: 0,0:15:59.00,0:16:03.00,Default,,0000,0000,0000,,kierując się przez równiny na Bliski Wschód, jakieś 45 tys. lat temu,
Dialogue: 0,0:16:03.00,0:16:05.00,Default,,0000,0000,0000,,podczas nietypowego okresu, gdy Sahara była wilgotna.
Dialogue: 0,0:16:05.00,0:16:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Wędrowali na wschód, przez zielone równiny,
Dialogue: 0,0:16:08.00,0:16:10.00,Default,,0000,0000,0000,,ponieważ byli nawykli do życia na nich.
Dialogue: 0,0:16:10.00,0:16:12.00,Default,,0000,0000,0000,,Gdy dotarli do Azji Środkowej,
Dialogue: 0,0:16:12.00,0:16:15.00,Default,,0000,0000,0000,,natrafili na autostradę, którą tworzył step.
Dialogue: 0,0:16:15.00,0:16:17.00,Default,,0000,0000,0000,,Autostradę łąk i pastwisk.
Dialogue: 0,0:16:17.00,0:16:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Tereny tego typu, podczas ostatniej epoki lodowcowej,
Dialogue: 0,0:16:19.00,0:16:22.00,Default,,0000,0000,0000,,rozciągały się od dzisiejszych Niemiec po Koreę.
Dialogue: 0,0:16:22.00,0:16:24.00,Default,,0000,0000,0000,,Cały kontynent stanął przed ludźmi otworem.
Dialogue: 0,0:16:24.00,0:16:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Do Europy trafiliśmy około 35 tys.lat temu,
Dialogue: 0,0:16:26.00,0:16:28.00,Default,,0000,0000,0000,,w końcu mała grupa wędrująca
Dialogue: 0,0:16:28.00,0:16:32.00,Default,,0000,0000,0000,,przez Syberię z niewyobrażalnie trudnym klimatem,
Dialogue: 0,0:16:32.00,0:16:34.00,Default,,0000,0000,0000,,potem przez Krąg Polarny, gdzie w czasie epoki lodowcowej
Dialogue: 0,0:16:34.00,0:16:38.00,Default,,0000,0000,0000,,temperatury osiągały minus 55-65, a nawet może 75 st. C,
Dialogue: 0,0:16:38.00,0:16:42.00,Default,,0000,0000,0000,,wreszcie dotarła do Ameryki, osiągając kres podróży.
Dialogue: 0,0:16:42.00,0:16:46.00,Default,,0000,0000,0000,,Niesłychana historia, a wszystko zaczęło się w Afryce.
Dialogue: 0,0:16:46.00,0:16:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Zmiany, które pozwoliły nam to osiągnąć,
Dialogue: 0,0:16:48.00,0:16:51.00,Default,,0000,0000,0000,,jak ewolucja mózgu o wielkiej zdolności adaptacji,
Dialogue: 0,0:16:51.00,0:16:53.00,Default,,0000,0000,0000,,zapoczątkowały nowe kultury.
Dialogue: 0,0:16:53.00,0:16:56.00,Default,,0000,0000,0000,,Za nimi przyszła różnorodność,
Dialogue: 0,0:16:56.00,0:16:59.00,Default,,0000,0000,0000,,którą zaobserwowałem podczas mojej podróży.
Dialogue: 0,0:17:00.00,0:17:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Dzisiejsza opowieść to właśnie taka błyskawiczna podróż
Dialogue: 0,0:17:04.00,0:17:09.00,Default,,0000,0000,0000,,razem z ludźmi, którzy zasiedlili Ziemię podczas wielkiej paleolitycznej wędrówki.
Dialogue: 0,0:17:09.00,0:17:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest to opowieść, którą przedstawiłem parę lat temu
Dialogue: 0,0:17:11.00,0:17:15.00,Default,,0000,0000,0000,,w mojej książce "Wędrówka człowieka" i w filmie pod tym samym tytułem.
Dialogue: 0,0:17:15.00,0:17:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Gdy kończyliśmy ten film,
Dialogue: 0,0:17:18.00,0:17:20.00,Default,,0000,0000,0000,,współtworzony przez National Geographic,
Dialogue: 0,0:17:20.00,0:17:23.00,Default,,0000,0000,0000,,zacząłem rozmawiać o nim z ludźmi z tej stacji.
Dialogue: 0,0:17:23.00,0:17:27.00,Default,,0000,0000,0000,,Byli nim podekscytowani, podobał im się, ale powiedzieli:
Dialogue: 0,0:17:27.00,0:17:29.00,Default,,0000,0000,0000,,"Widać, że jest to swego rodzaju
Dialogue: 0,0:17:29.00,0:17:33.00,Default,,0000,0000,0000,,kolejny etap w badaniach początków ludzi, skąd pochodzimy.
Dialogue: 0,0:17:33.00,0:17:38.00,Default,,0000,0000,0000,,Używamy DNA do śledzenia migracji na całym świecie.
Dialogue: 0,0:17:38.00,0:17:40.00,Default,,0000,0000,0000,,Zgłębianie ludzkich korzeni tkwi w naszym DNA,
Dialogue: 0,0:17:40.00,0:17:42.00,Default,,0000,0000,0000,,chcemy osiągnąć kolejny poziom w tej dziedzinie.
Dialogue: 0,0:17:42.00,0:17:44.00,Default,,0000,0000,0000,,Co byś chciał teraz robić"?
Dialogue: 0,0:17:44.00,0:17:46.00,Default,,0000,0000,0000,,To świetne pytanie od National Geographic.
Dialogue: 0,0:17:46.00,0:17:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Odpowiedziałem im, że to, co pokazałem, to tylko szkic.
Dialogue: 0,0:17:50.00,0:17:54.00,Default,,0000,0000,0000,,Bardzo prosta ilustracja naszych migracji po świecie.
Dialogue: 0,0:17:54.00,0:17:57.00,Default,,0000,0000,0000,,Jej podstawą były próbki pobrane od kilku tysięcy ludzi,
Dialogue: 0,0:17:57.00,0:17:59.00,Default,,0000,0000,0000,,niewielkiego odsetka światowej populacji.
Dialogue: 0,0:17:59.00,0:18:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Przebadaliśmy niewiele genetycznych markerów, na mapie jest wiele pustych miejsc.
Dialogue: 0,0:18:03.00,0:18:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Połączyliśmy jedynie punkty.
Dialogue: 0,0:18:05.00,0:18:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Musimy zwiększyć próbę o rząd wielkości lub więcej.
Dialogue: 0,0:18:09.00,0:18:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Pobrać setki tysięcy próbek DNA od ludzi z całego świata.
Dialogue: 0,0:18:13.00,0:18:16.00,Default,,0000,0000,0000,,Taka była geneza Projektu Genograficznego.
Dialogue: 0,0:18:16.00,0:18:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Wystartował on w kwietniu 2005 roku.
Dialogue: 0,0:18:19.00,0:18:23.00,Default,,0000,0000,0000,,Ma trzy kluczowe składniki. Oczywiście nauka jest w nim bardzo ważna.
Dialogue: 0,0:18:23.00,0:18:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Na całym świecie prowadzimy badania terenowe nad tubylczą ludnością.
Dialogue: 0,0:18:26.00,0:18:29.00,Default,,0000,0000,0000,,Nad ludźmi, którzy żyli w tym samym miejscu przez długi czas.
Dialogue: 0,0:18:29.00,0:18:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Zachowują więź z miejscem, w którym żyją,
Dialogue: 0,0:18:31.00,0:18:33.00,Default,,0000,0000,0000,,którą to więź wielu z nas utraciło.
Dialogue: 0,0:18:34.00,0:18:36.00,Default,,0000,0000,0000,,Moi przodkowie przybyli z całej Północnej Europy.
Dialogue: 0,0:18:36.00,0:18:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Gdy nie podróżuję, mieszkam na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej.
Dialogue: 0,0:18:39.00,0:18:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Czy gdzieś jestem autochtonem? Nie za bardzo. Moje geny są pomieszane.
Dialogue: 0,0:18:42.00,0:18:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Ale istnieją ludzie, którzy zachowali tę więź z przodkami,
Dialogue: 0,0:18:45.00,0:18:48.00,Default,,0000,0000,0000,,co pozwala umieścić badania DNA w pewnym kontekście.
Dialogue: 0,0:18:48.00,0:18:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Takie jest zadanie badań terenowych,
Dialogue: 0,0:18:50.00,0:18:52.00,Default,,0000,0000,0000,,na potrzeby których stworzyliśmy ośrodki na całym świecie.
Dialogue: 0,0:18:52.00,0:18:55.00,Default,,0000,0000,0000,,W 10 z nich działają najlepsi genetycy populacyjni.
Dialogue: 0,0:18:55.00,0:18:58.00,Default,,0000,0000,0000,,Dodatkowo chcieliśmy udostępnić nasze badania każdemu na świecie.
Dialogue: 0,0:18:58.00,0:19:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Jak często macie okazję uczestniczyć w wielkim projekcie naukowym?
Dialogue: 0,0:19:02.00,0:19:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Jak projekt poznania ludzkiego genomu, czy misja Mars Rover.
Dialogue: 0,0:19:04.00,0:19:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Z nami macie taką możliwość.
Dialogue: 0,0:19:06.00,0:19:10.00,Default,,0000,0000,0000,,Możecie wejść na naszą stronę, nationalgeographic.com/genographic
Dialogue: 0,0:19:10.00,0:19:13.00,Default,,0000,0000,0000,,i zamówić tam zestaw do przetestowania swojego DNA.
Dialogue: 0,0:19:13.00,0:19:16.00,Default,,0000,0000,0000,,Możecie też umieścić wyniki w naszej bazie danych,
Dialogue: 0,0:19:16.00,0:19:18.00,Default,,0000,0000,0000,,opowiedzieć nam o swojej genealogii,
Dialogue: 0,0:19:18.00,0:19:22.00,Default,,0000,0000,0000,,a my naukowo przeanalizujemy dane.
Dialogue: 0,0:19:22.00,0:19:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest to przedsięwzięcie non-profit, więc pieniądze które zbierzemy
Dialogue: 0,0:19:26.00,0:19:29.00,Default,,0000,0000,0000,,i opłacimy koszty wykonania badań i wykonania zestawów testowych,
Dialogue: 0,0:19:29.00,0:19:31.00,Default,,0000,0000,0000,,są przeznaczane na potrzeby projektu.
Dialogue: 0,0:19:31.00,0:19:33.00,Default,,0000,0000,0000,,Większość z nich idzie na nasz fundusz.
Dialogue: 0,0:19:33.00,0:19:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Jest to podmiot charytatywny, przyznający granty
Dialogue: 0,0:19:37.00,0:19:39.00,Default,,0000,0000,0000,,dla rdzennych mieszkańców różnych części świata
Dialogue: 0,0:19:39.00,0:19:43.00,Default,,0000,0000,0000,,na cele edukacyjne, związane z kulturą, a inicjowane przez nich.
Dialogue: 0,0:19:43.00,0:19:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Aplikują o dotacje, aby realizować rozmaite projekty,
Dialogue: 0,0:19:45.00,0:19:47.00,Default,,0000,0000,0000,,pokażę wam kilka przykładów.
Dialogue: 0,0:19:47.00,0:19:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Jak nam idzie z projektem? Mamy około 25 tysięcy próbek
Dialogue: 0,0:19:50.00,0:19:52.00,Default,,0000,0000,0000,,zebranych od rdzennych mieszkańców z całego świata.
Dialogue: 0,0:19:52.00,0:19:55.00,Default,,0000,0000,0000,,Najbardziej niezwykłą rzeczą jest zainteresowanie ze strony ludzi.
Dialogue: 0,0:19:55.00,0:19:58.00,Default,,0000,0000,0000,,210 tysięcy zamówiło zestawy testowe,
Dialogue: 0,0:19:58.00,0:20:00.00,Default,,0000,0000,0000,,od czasu gdy wystartowaliśmy, dwa lata temu.
Dialogue: 0,0:20:00.00,0:20:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Zebraliśmy dzięki temu 5 milionów dolarów,
Dialogue: 0,0:20:03.00,0:20:06.00,Default,,0000,0000,0000,,z których większość, co najmniej połowa, wróciła do funduszu.
Dialogue: 0,0:20:06.00,0:20:10.00,Default,,0000,0000,0000,,Przyznaliśmy właśnie pierwsze granty na kwotę około pół miliona dolarów.
Dialogue: 0,0:20:10.00,0:20:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Projekty z całego świata, jak zapis poezji przekazywanej ustnie w Sierra Leone,
Dialogue: 0,0:20:13.00,0:20:16.00,Default,,0000,0000,0000,,zachowanie tradycyjnego tkactwa w Gazie,
Dialogue: 0,0:20:16.00,0:20:19.00,Default,,0000,0000,0000,,rewitalizację języka w Tadżykistanie, i tym podobne.
Dialogue: 0,0:20:19.00,0:20:22.00,Default,,0000,0000,0000,,Projekt ma się bardzo dobrze,
Dialogue: 0,0:20:22.00,0:20:26.00,Default,,0000,0000,0000,,zachęcam was do wejścia na naszą stronę i śledzenia go.
Dialogue: 0,0:20:26.00,0:20:28.00,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję bardzo.
Dialogue: 0,0:20:28.00,0:20:30.00,Default,,0000,0000,0000,,(oklaski)