Als een verhaal je ontroert: doe iets

Verhalen zijn noodzakelijk, maar ze zijn bijlange niet zo magisch als ze lijken, zegt schrijfster Sisonke Msimang. In deze grappige doch zinvolle talk, stelt Msimang onze obsessie met verhalen vertellen in vraag en focust ze op de ondergang van feiten. In deze kritische tijd waarin luisteren een substituut voor actievoeren is geworden, vraagt Msimang onze telefoons op stil te zetten en onze schermen te verlaten om zo een plan voor gerechtigheid te creëren in de echte wereld.

Eerder dit jaar

kreeg ik bericht dat ik
een TED Talk zou houden.

Ik was opgewonden, daarna in paniek,

daarna weer opgewonden, dan weer paniek,

en tussen die opwinding en paniek in

begon ik onderzoek te doen.

Dat onderzoek bestond vooral uit googelen
hoe je een geweldige TED Talk geeft.

(Gelach)

Tussendoor was ik ook

Chimamanda Ngozi Adichie aan het googelen.

Weten jullie wie dat is?

(Gejuich)

Dus ik googelde haar,
want ik googel haar altijd,

omdat ik een fan ben.

Maar ook omdat ze altijd iets belangrijks
en interessants te zeggen heeft.

De combinatie van dat zoekwerk

bleef verwijzen naar haar voordracht

over de gevaren van het vertellen
van één en hetzelfde verhaal,

wat er gebeurt als we
over één lens beschikken

om sommige groepen van mensen
te willen begrijpen.

Het is de perfecte talk.

Het is de talk die ik gegeven had
indien ik eerder beroemd was geweest.

(Gelach)

Weet je, zij is Afrikaans
en ik ben Afrikaans.

Zij is feminist en ik ben feminist.

Zij vertelt verhalen
en ik vertel verhalen.

Het voelde echt aan als mijn talk!

(Gelach)

Dus besloot ik dat ik zou leren coderen

en dat ik het internet zou hacken.

Ik zou gewoonweg alle kopieën
van die talk verwijderen,

uit het hoofd leren,

en hier komen voordragen
alsof het mijn eigen talk was.

Alles ging zoals gepland,
behalve het coderen,

tot ik enkele maanden geleden
op een morgen wakker werd

bij het nieuws dat de echtgenote
van een zekere presidentskandidaat

een speech had gegeven die --

(Gelach)

(Applaus)

die verdacht veel klonk als die
van een andere van mijn favorieten:

Michelle Obama.

(Gejuich)

En toen besloot ik dat ik best
mijn eigen TED Talk zou schrijven.

Dat heb ik dus gedaan.

Ik wil hier praten over mijn eigen
bevindingen over verhalen vertellen.

Ik wil jullie vertellen
over de kracht van verhalen.

Maar ik wil ook praten
over hun beperkingen,

met name voor degenen die geïnteresseerd
zijn in sociale gerechtigheid.

Sinds Adichie haar voordracht gaf,
zo'n zeven jaar geleden,

is het verhalen vertellen
beginnen te bloeien.

Verhalen zijn overal,

en als er een gevaar schuilt in het
vertellen van steeds hetzelfde verhaal,

dan denk ik dat we ook
het floreren moeten huldigen

van die talrijke verhalen en stemmen.

Verhalen zijn een remedie
tegen vooroordelen.

Als je vandaag tot de middenklasse behoort
en over internet beschikt,

kan je die verhalen zo downloaden
met een vingerklik

of een veeg over het scherm.

Je kan naar een podcast luisteren

over hoe het is om als Dalit
op te groeien in Calcutta.

Je kan een inheemse
Australiër horen praten

over hoe hij trachtte
zijn kinderen op te voeden

met waardigheid en trots.

Verhalen doen ons verliefd worden.

Ze helen onenigheid en overbruggen kloven.

Verhalen maken het
gemakkelijker om te praten

over de dood van mensen
in onze maatschappij

die er schijnbaar niet toe doen,
want daardoor gaan we er toch om geven.

Ik ben niet overtuigd

en dat terwijl ik werk
voor het 'Centre for Stories'.

Mijn werk bestaat uit
het helpen vertellen van verhalen

die de gangbare verhalen
ter discussie stellen,

over wat het betekent om zwart te zijn,

of moslim, of vluchteling,
of de andere categorieën

waar we constant over praten.

Ik begon met dit werk

na een flinke poos als activist
voor sociale gerechtigheid,

en dus ben ik geïnteresseerd

in hoe mensen praten
over niet-fictieve verhalen

alsof het meer dan louter
entertainment was,

alsof het erom ging de stimulans
tot sociale actie te zijn.

Het is niet ongewoon te horen

dat verhalen de wereld verbeteren.

Des te meer maak ik me zorgen
dat zelfs de schrijnendste verhalen,

over diegenen waar geen mens
om lijkt te geven,

veelal in de weg komen te staan
van sociale gerechtigheid.

Dit gebeurt niet
omdat vertellers willen kwetsen.

Integendeel.

Vertellers bedoelen het meestal goed,
vermoedelijk zoals wij allemaal.

En het publiek van zulke vertellers

zijn veelal medelevende mensen.

Maar goede intenties kunnen
onopzettelijke gevolgen hebben.

Daarom wil ik suggereren dat verhalen
niet zo magisch zijn als ze lijken.

Er zijn drie -- want het is
gebruikelijk dat er drie zijn --

drie redenen waarom ik denk

dat verhalen de wereld
niet noodzakelijk verbeteren.

Ten eerste, verhalen kunnen
een illusie van solidariteit creëren.

Niks gaat die "feel-good factor" te boven

van het beluisteren
van een geweldig verhaal,

waarbij je het gevoel hebt
alsof je die berg beklom, toch?

Of dat je die geïnterneerde
uit de dodencel bevriend hebt.

Maar dat deed je niet.

Je hebt geheel niks gedaan.

Luisteren is een belangrijke

maar ontoerijkende stap
richting sociale gerechtigheid.

Ten tweede denk ik dat we
aangetrokken worden tot personages

die leuk en menselijk lijken.

En dat houdt steek, toch?

Want als je iemand leuk vindt,
dan geef je om hen.

Het omgekeerde is ook waar.

Als je iemand niet leuk vindt,

dan geef je niet om hen.

En als je niet om hen geeft,

dan heb je geen morele plicht

om te denken over de omstandigheden
die hun levens vormden.

Ik leerde deze les
op veertienjarige leeftijd.

Ik leerde dat je iemand
niet leuk hoeft te vinden

om hun wijsheid te erkennen

en dat je iemand niet leuk hoeft te vinden

om je aan hun zijde te voegen.

Mijn fiets werd gestolen

terwijl ik erop reed --

(Gelach)

wat mogelijk is als je traag
genoeg rijdt, zoals ik dus.

(Gelach)

Dus ik reed over een veld

in de buurt in Nairobi waar ik opgroeide

en het was nogal een hobbelig pad,

en wanneer je fietst,

wil je niet hotsend en botsend gaan --

(Gelach)

Dus ga ik traagjes trappend

en plotseling lig ik op de grond.

Ik lig op de grond en kijk op,

en er is zo'n knulletje
dat er vandoor trapt

met mijn fiets.

Hij is zo'n twaalf jaar oud,
en ik lig op de grond,

en ik huil want ik had
lang gespaard voor die fiets.

Ik huil en ik sta op en begin te gillen.

Mijn instincten ontwaken
en ik begin te gillen: "Mwizi, mwizi!"

Dat betekent 'dief' in Swahili.

En plotseling komen mensen tevoorschijn

en zetten de achtervolging in.

Dit is Afrika,
bende-gerechtigheid in actie.

Toch?

Ik kom de hoek om en ze hebben hem gevat,

ze hebben hem gevangen.

De verdachte is aangehouden

en ze dwingen hem
mijn fiets terug te geven

en zich te verontschuldigen.

Die typische Afrikaanse
gerechtigheid, nietwaar?

Ze doen hem 'sorry' zeggen.

We staan tegenover mekaar,

hij kijkt me aan en zegt "sorry",

maar hij kijkt me aan met een blik
van ongebreidelde woede.

Hij is verschrikkelijk woest.

Dit is de eerste maal dat ik
geconfronteerd werd

met iemand die me niet leuk vindt
om wat ik representeer.

Hij kijkt me aan met een blik van:

'Jij, met je glanzende huid en je fiets,
bent kwaad op mij?'

Dit was een harde les
dat hij me niet leuk vond.

Maar weet je wat? Hij had gelijk.

Ik was een kind uit de middenklasse
die in een arm land woonde.

Ik had een fiets en hij had amper eten.

Soms zijn het de boodschappen
die we niet willen horen,

die ons met onszelf confronteren,

die we het nodigst moeten horen.

Voor iedere lieflijke verteller
die je hart steelt,

zijn er honderden wiens stemmen
onduidelijk en ruig zijn,

die niet in mooie outfits zoals deze
op een podium mogen staan.

Er zijn miljoenen
boze-jongen-op-een-fiets-verhalen

en we kunnen die niet zomaar negeren

gewoonweg omdat we
de hoofdrolspeler niet leuk vinden,

of omdat we dat kind niet
uit het weeshuis zouden adopteren.

De derde reden waarom ik denk

dat verhalen de wereld
niet noodzakelijk verbeteren,

is omdat we zo vaak opgaan
in persoonlijke verhalen,

zodat we het geheel
vergeten te bekijken.

Dus juichen we mensen toe

die ons vertellen over
hun schaamtegevoelens,

maar we verbinden dat niet per se
met onderdrukking.

We knikken wanneer iemand ons zegt
dat ze zich nietsbetekenend voelden,

maar we verbinden dat niet
met discriminatie.

De belangrijkste verhalen
betreffende sociale gerechtigheid,

zijn diegene die beide doen,

ze zijn persoonlijk en doen ons ook
het politieke aspect begrijpen.

Het gaat niet enkel om de leuke verhalen

versus de verhalen die we negeren.

We leven in een maatschappij
met een grotere problematiek:

verhalen beginnen namelijk
nieuws te vervangen voor velen.

Ja?

We leven in een tijd waarin we
de afname van feiten kunnen waarnemen

en waarin emoties heersen.

Analyse is nogal saai, toch?

Waarin we waarde hechten
aan hetgeen we voelen boven wat we kennen.

Een recent onderzoek door het Pew Center
over trends in Amerika

toont aan dat 10 procent
van jongvolwassenen onder de 30

"veel vertrouwen heeft in de media."

Dit is veelzeggend.

Het betekent dat vertellers
vertrouwen winnen

precies op het ogenblik

dat de media het vertrouwen
in het publiek beginnen te verliezen.

Dat is niet goed.

Hoewel verhalen belangrijk zijn

omdat ze ons veel inzichten schenken,

hebben we de media wel degelijk nodig.

Dankzij mijn jaren als activist

weet ik dat we verifieerbare feiten
van de media nodig hebben

in combinatie met de stemmen
van krachtige vertellers.

Zo krijgen we vooruitgang
in sociale gerechtigheid.

In de uiteindelijke analyse

is het gerechtigheid

die van deze wereld
een betere plaats maakt,

niet verhalen. Toch?

En als het gerechtigheid is die we zoeken,

dan denk ik dat we ons niet moeten
concentreren op media of vertellers.

We moeten ons concentreren op publiek,

op iedereen die naar de radio

of naar podcasts luistert,

en dat zijn wij allemaal samen.

Een paar concluderende gedachten

over wat publiek kan doen om
van deze wereld een betere plek te maken.

Ten eerste, ik denk dat de wereld
kan verbeterd worden

als publiek nieuwsgieriger
en skeptischer was,

en zich meer bevroeg
over de sociale context

die de verhalen waar het
zo dol op is creëerde.

Ten tweede, publiek moet erkennen

dat vertellen een intellectuele zaak is.

Ik denk dat het van belang is dat publiek

meer interactie van hun
favoriete websites moet eisen,

in de vorm van knoppen zoals:

'Als je dit verhaal leuk vond,

klik dan hier om een doel te steunen
waar jouw verteller in gelooft.'

Of: 'Klik hier om bij te dragen
aan jouw vertellers volgende grote idee.'

Vaak zijn we begaan met die platformen,

maar niet noodzakelijk
met de vertellers zelf.

Tot slot denk ik dat publiek
deze wereld kan verbeteren

door hun telefoons af te zetten

en hun schermen te verlaten

en in de echte wereld te stappen
buiten de grenzen van het veilige.

Alice Walker zei ooit:

"Kijk nauwkeurig naar het heden
dat je construeert.

Het moet gelijken
op de toekomst die je droomt."

Vertellers kunnen ons helpen dromen,

maar het is aan ons een plan
voor gerechtigheid te hebben.

Dank je.

(Applaus)